نقد کتاب گل صدبرگ از خانم پناه خواهی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

" گل صد برگ "

گل صد برگ عنوان کتابی است که جلال ذوالفنون پیر سه تار ایران به قلم تحریر کشیده است. در این کتاب گوشه هایی از مسائل موسیقی ایران در طی پنجاه سال اخیر در قالب زندگینامه وی درج شده است و در ادامه بحث هایی تخصصی در زمینه هنر موسیقی باز به قلم نگارنده و یا به صورت پرسش و پاسخ از زبان وی گنجانده شده است. بخش انتهایی کتاب نیز که به نوعی مکمل بخش های اول و دوم است مقالاتی مرتبط با استاد ذوالفنون می باشد ، که یا خود وی نوشته و یا دیگری در مورد وی و خانواده اش نگاشته است.

از آنجا که کتاب به قلم خود استاد نوشته شده جذابیت فوق العاده ای برای خواننده دارد . چرا که به راحتی می تواند لایه های شخصیتی ناشناخته استاد را از نزدیک لمس کند . هرچه پیش می رود خواننده به نرمی با نگارنده همراه می شود و علاوه بر کشف دنیای موسیقی استاد بخش های دیگری از ابعاد شخصیتی او را نیز می شناسد و این بارزترین ویژگی کتاب " گل صد برگ " است. شناخت ایدئولوژی و جهان بینی وسیع استاد ذوالفنون از دست آوردهای مخاطب در پایان کتاب و البته راهنمایی برای جوانان می باشد.

بیان داستان زندگی استاد بین تعریف خاطرات و وقایع نگاری روزانه متواتر است . این بیان شاید از نظر ادبی چندان مرسوم نباشد ، اما در متن این کتاب نه تنها اشکال زا نیست بلکه بهترین روش برای پیوستار داستان است و مخاطب را همچنان با خود همراه می دارد. نویسنده از کودکی خود و در کل از زندگی شخصی خود آنقدر نرم و سبک می گذرد که خواننده جزئیات زندگی وی را می شناسد ولی به حاشیه هم رانده نمی شود. اما چون از کنار بسیاری از مسائل بسیار سریع عبور کرده ، سوالهای بی جواب زیادی برای خواننده باقی گذاشته است. این بخش بیشتر به بیان خاطرات مربوط به کارهای هنری ایشان معطوف می شود این موضوع برای نسل آینده که ما همگی وامداران آنها هستیم هزاران سوال بی جواب در پی خواهد داشت. همانگونه که امروز ما هیچ منابع موثقی از زندگی نوابغ گذشته خود نداریم و این جای بسی تاسف است برای نسل آینده هم در مورد نوابغ عصر حاضر چنین مشکلاتی ایجاد خواهد شد.

استاد ذوالفنون با آگاهی دقیقی که از وضعیت موسیقی ایران دارد ، مسائل و مشکلات و از سوی دیگر ویژگی های آن را در قالبی عام پسند برای مخاطب بیان می کند. در کنار آن افکار و ایده های خود را نیز به راحتی منتقل می کند تا علاوه بر عموم مخاطبین خواص آنها بهره ویژه ای از آن ببرند.

وقتی استاد از این حرف می زند که عناوین در موسیقی ایران درست انتخاب نشده است ، برای مثال به جای دستگاه باید از کلمه مجموعه استفاده شود( ص 164) و یا اینکه تعریفی درست از گوشه برای جوانان باید داد( ص 171) خواننده که از ابتدا با خط فکری ذوالفنون آشنا شده این امر را راحت تر می پذیرد و بالطبع اگر قرار باشد تغییری صورت گیرد بسیار سریع تر و صریح تر خواهد بود. استاد از چگونگی مسائل ردیف نویسی و ردیف نگاری و مشکلات آن که می گوید ( ص 172) مخاطب اهل فن احساس می کند دقیقا" از زاویه دید او به این منظر نگریسته شده و راحت تر با این مسئله کنار می آید . چرا که امروز یکی از عمده ترین مشکلات هنرجویان موسیقی آموختن ردیف ها و دستگاههای پیچیده موسیقی ایران است. در قسمت هایی نیز استاد تاکید بر موهبت بودن صدای خوب دارد نه هنر بودن آن (ص 43 و 157 و192) و معتقد است تنها آواز درست و به جا می تواند هنر باشد. این مطلب می تواند گوشزدی برای جوانان باشد که اگر علاقه مند به آواز خواندن هستند و از موهبت صدای خوب نیز بهره مندند ، بدانند که همه چیز به این دو نکته ختم نمی شود و برای خواننده شدن باید بسیار دقیق تر و با توجه بیشتر عمل کنند.

استاد در متن کتاب بدون اینکه آشکارا دست به توصیه و نصیحت بزند و در ارائه درس به جوانان اصطلاحا" خیلی گل درشت برخورد کند ، در لابه لای کلمات درسهایی را بسیار ملایم در گوش خواننده نجوا می کند. برای مثال رعایت فوق العاده حرمت در صحبت از تمامی اساتید و حتی هم کلاسی ها و هم دوره ای ها بسیار آموزنده است البته چنین روش رندانه ای از ذات استاد بعید نیست.

نگارنده مفاهیم عمیق موسیقی و البته هنری را با شیرینی که خاص بیان خود استاد است به قلم می کشد و موجب می شود بسیاری از مفاهیم تخصصی که شاید تا پیش از این برای خواننده عام و آماتور چندان مفهموم نبود به راحتی قابل درک و استفاده شود.

این سادگی و شیوایی کلام در بخش آخر ( ساختار شناسی موسیقی ایران ) بسیار ناگهانی و بی مقدمه می شکند و آنچنان تخصصی و پیچیده می شود که برای خواننده نوعی سردرگمی ایجاد می کند. جالب اینکه بسیاری از متخصصین زمینه موسیقی نیز این بخش را به راحتی نمی پذیرند چه رسد به مخاطب عامی که از ابتدا با نگارنده به سادگی همراه شده است. این بخش می توانست جایگاهی غیر از این کتاب داشته باشد . البته اینکه نگاه در آن قسمت به ساختار موسیقی ایران کاملا" تخصصی است ، مشهود است . اما این نگاه تخصصی با قلم استاد برای تحریر کل کتاب و ادبیات قابل فهم آن برای عموم بسیار فاصله دارد.

یکی از مهم ترین نکات در نشر یک کتاب انتخاب نام و طرح جلد است که به نظر می رسد هر دوی این موارد در گل صدبرگ با عجله و شاید با کم ترین توجه انتخاب شده است. عنوان کتاب برگرفته از یکی از بزرگترین آثار موسیقایی ایران در طی 30 سال اخیر می باشد. اثری که نقش استاد جلال ذوالفنون در آن کاملا" پررنگ و مشهود بوده است. وقتی مخاطب این نام را روی کتاب می بیند و نام جلال ذوالفنون را نیز به عنوان نگارنده بر روی آن می یابد مطمئن می شود که این کتاب مربوط به همان اثر است و مشتاق می شود که در لا به لای صفحات مطالب بیشتری از این اثر بداند اما تنها چیزی که نصیبش می شود اشاره ای بسیار کوتاه به این اثر است. (ص 79 و 81) کتاب آنقدر جامع و خواندنی است و آنقدر اطلاعات مفید به مخاطب خود می دهد که می تواند هر کدام برگی زیبا از گلی صد برگ باشد اما نه آن گل صدبرگ !! شاید بهتر بود وقتی در طرح جلد از گل قاصدک استفاده شده نام کتاب هم قاصدک باشد که به نوعی نمادی از یک گل صد برگ نیز هست. ای کاش جزئیات این اثر ، چگونگی تولید آن هدف از تولید چنان کاری آن هم در آن مقطع زمانی و دوران بحران موسیقی ایران و اثرات و بازخوردهای آن بر موسیقی ایران بیشتر بیان می شد . این مطلب خود می تواند در کتابی دیگر مورد بررسی قرار گیرد و به یقین مخاطبین بسیاری را راضی خواهد کرد.

گل صد برگ کتابی است که در عین تخصصی بودن دانشی مفید به مخاطب خود می دهد . این مخاطب می تواند یه هنر دوست ، هنرجو یا هنرمند باشد. فرقی نمی کند،دریایی است که هر کس به اندازه رفع عطش می تواند از آن بهره گیرد.

پریسا پناه خواهی

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 825]