نقدي بر فيلم « خواب زمستاني » ساخته سيامك شايقي خوابي كه مسئولان سينمايي ما را ربوده است

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نقدي بر فيلم « خواب زمستاني » ساخته سيامك شايقي خوابي كه مسئولان سينمايي ما را ربوده است
رامين شريف زاده
« فريده » « فرزانه » و « فرشته » ساجد بعد از مرگ پدرشان زندگي سختي را تجربه كرده اند. فريده خواهر بزرگتر از زماني كه بر اثر تصادف قدرت ايستادن بر روي پاهايش را از دست داده تدريس را كنار گذاشته و تنها به كار خانه داري مشغول است . فرزانه خواهر دوم حسابدار يك كارخانه كاشي سازي است . او علي رغم آنكه دكتر « مصطفي سالاري » صاحب كارخانه از او خواستگاري كرده خوشحال نيست چرا كه به شدت نگران وضعيت خواهرانش است . فرزانه نگران آن است كه فريده و فرشته پس از رفتن او چگونه زندگي خواهند كرد. فرشته خواهر كوچكتر نيز در رشته حسابداري مشغول به تحصيل است شايد كه بتواند شغل مناسبي در آينده پيدا كند.
« منصور » عموي مصطفي كه مدتها پيش قصد ازدواج با فريده را داشته در ملاقاتي مجدد با فريده نه تنها بر پيشنهاد خود مبني بر ازدواج با فريده اصرار مي كند بلكه از او مي خواهد تا به مدرسه بازگشته و تدريس را شروع كند شايد كه اندكي از افسردگي هاي ناشي از معلوليتش را فراموش كند. فريده بحث ازدواج را كاملا منتفي مي داند اما در ارتباط با بازگشت به مدرسه به اين نتيجه مي رسد كه مي تواند با ويلچر و اتكا به نفس بازهم كار تدريس را شروع كند. مدير مدرسه نيز با روي باز فريده را پذيرفته و كار تدريس آغاز مي شود.
فرشته براي كمك به خانواده دنبال شغل مناسبي است كه به شكلي كاملا اتفاقي با يك موسسه آموزش بازيگري آشنا مي شود. او مصمم مي شود كه علاوه بر انجام كار حسابداري در اين موسسه حرفه بازيگري را نيز دنبال كند. مهندس « بهرام احمدي » كه در كارخانه كاشي سازي طراحي مي كند مدتهاست كه دلباخته فرزانه شده اما جرات ابراز اين عشق را ندارد. بهرام هنگامي كه از قصد مصطفي براي ازدواج با فرزانه آگاه مي شود عزم خود را جزم كرده و به خواستگاري فرزانه مي رود. فرزانه در ابتدا از اين موضوع شوكه مي شود اما خيلي زود به پيشنهاد بهرام جواب مثبت مي دهد.
در فيلم « خواب زمستاني » به كارگرداني سيامك شايقي با دو موضوع مهم كه امروزه گريبانگير سينماي ايران شده است روبرو هستيم كه نخستين آن بحث ارزش دادن به زنان شاغل و چالش كشيدن خانه داري مي باشد. پيش از اين بارها بيان شده كه كنوانسيون رفع تبعيض زماني تصويب شد كه حركت هاي زنان جهت كسب مشاغل اجتماعي تا حدودي به بار نشسته بود و اشتغال زنان نه فقط به عنوان راهي براي كسب درآمد بلكه فعاليتي اجتماعي جهت يافتن شخصيتي موثر و كنشگر مطرح است به حدي كه شايد يك اشتغال نيمه وقت فرصتي محدود براي فرار از نقش سنتي آنان را راضي مي كرد. اين موضوع در گرايش عمومي زنان به اشتغال و تنفر آن ها از كار خانگي به شدت موثر بود. هدف از اين طرح كم كردن مسئوليت خانگي زنان ايجاد تسهيلات لازم براي اشتغال زنان در رويكردي توسعه اي و گذر از موانعي نظير لزوم مراقبت از فرزندان و شوهرداري است .گرايش هاي جديد فمينيستي دامنه واژه هاي سياست و اقتصاد را به احساسات جنسي تن عواطف و ساير حوزه هاي زندگي اجتماعي كه تا قبل از آن فقط شخصي و خانوادگي تلقي مي شدند تعميم داد و به جنگ مفاهيم سه گانه خانواده مادري و همسري رفت .
فريده فرزانه و فرشته ساجد دختران پدري هستند كه تنها ميراثش براي دختران خود قرض و بدهي بوده است . فريده و فرشته با كار شبانه روزي خود توانسته اند بدهي هاي معوقه پدرشان در ارتباط با منزلي كه در آن زندگي مي كنند را بپردازند. برادر آنان نيز بي توجه به تنهايي خواهرانش در چنين وضعيت بحراني و وخيمي آنان را ترك كرده و براي يافتن كار مناسب راهي ژاپن شده و ماه هاست كه از او خبري ندارند. نكته قابل تامل در اين ميان اعلام استقلال و بي نيازي مادي و معنوي سه خواهر از وجود و نقش مردان در بهبود زندگي آينده خودشان است . فريده كه تا قبل از تصادف و معلوليتش به تدريس رياضي مشغول بوده در مواجهه با پيشنهاد مجدد ازدواج منصور سالاري بدون هيچ دليل قانع كننده اي اعلام مي كند آن زمان كه روي پاهاي خودش مي ايستاده پيشنهاد او را نپذيرفته الان كه روي صندلي چرخ دار است و شائبه ترحم وجود دارد به هيچ وجه حاضر به ازدواج نيست . فريده براي اثبات اينكه مي تواند با اتكا به توانايي هاي خودش روزگار بگذراند از هيچكس حتي خواهرش كمك را نمي پذيرد.
فرزانه در برابر پيشنهاد ازدواج دكتر مصطفي سالاري صاحب كارخانه كاشي سازي كه ظاهري كاملا آراسته و خانواده دوست دارد كوچكترين واكنش مثبتي از خود نشان نداده و دائم از نگراني هاي خود راجع به آينده زندگي دو خواهرش سخن مي گويد. فرشته خواهر كوچك نيز در برابر ابراز عشق شاگرد نجار محله تنها به تحقير و گاه استهزا او مي پردازد. همانگونه كه اشاره شد رفتار و گفتار سه خواهر گوياي اعلام استقلال در زندگي و البته بدون نياز به مردان است . تكيه كارگردان بر قطع و وصل شدن برق منزل و صداي ناهنجار پرواز هواپيما در زمان هايي كه سخن از ازدواج و آينده فرزانه و مصطفي به ميان مي آيد به صراحت از نامطلوب انگاشتن زندگي مشترك خبر مي دهد.
اما در رابطه با موضوع دوم بايد اينگونه عنوان داشت كه پلوراليسم التقاطگرايي و سنت گرايي به عنوان مولفه هاي مهم برخاسته از جهاني شدن فرهنگ زمينه مساعدي براي ظهور و رشد جنبش هاي نوپديد ديني ايجاد كرده اند. بي شك يكي از تاثيرات مهم جهاني شدن بر حوزه دين پلوراليسم است . توجه كنيم كه مفهوم پلوراليسم از يك منظر مستلزم دست كشيدن اديان سنتي از دعاوي انحصاري نسبت به حقيقت است . آنچه با سلب اين دعاوي باقي مي ماند لاجرم زمينه هاي مشتركي است كه بايد در ميان اديان سنتي به دنبالشان گشت و آنها را در اديان مختلف برجسته نمود. التقاط گرايي نيز از جمله ديگر تاثيراتي است كه بر اثر جهاني شدن در حوزه دين رخ داده است چنانچه در كيش « اشو » با التقاط و نسبت مواجه هستيم . اما ترويج بحث نسبت گرايي در دين به عنوان تاثير سوم جهاني شدن بر دين شمرده مي شود. نسبي شدن بدين معنا است كه معيار و ملاكي جهت بازشناسي دين حقاني از غير حقاني وجود ندارد و براي تميز دين حقاني از غير حقاني نيز بايد صرفا ذوق و سليقه افراد را معيار قرار داد.
در فيلم « خواب زمستاني » ساخته سيامك شايقي بحث مشكلات حاصل از جهاني شدن دين به نحوي مورد اشاره قرار مي گيرد. در حالي كه هر تازه مسلمان و تازه مكلفي مي داند كه روزه ماه مبارك رمضان واجب بوده و نيتي غير از روزه واجب براي آن معنا ندارد فريده دختر بزرگ خانواده ساجدي بارها در پاسخ به اين موضوع كه دليل روزه گرفتنش چيست اعلام مي دارد « روزه من دو منظوره است يكي به خاطر خدا و ديگري تقارنش با سال پدرم ! » اين اصرار عجيب در كنار موضوعاتي چون نوع پرسش مصطفي از فريده كه « هنوز هم روزه مي گيري » و يا پاسخ صريح مهندس طراحي در باره روزه بودن كه مي گويد « نه روزه نيستم ولي 24 ساعته كه هيچي نخورده ام » و همچنين نمايش تمامي كارگران يك كارخانه كه كوچك ترين توجهي به ماه رمضان نداشته و هيچكدام روزه نيستند مقام و جايگاه روزه را تا آنجا تقليل مي دهد گو اينكه روزه داري يك كار صرفا شخصي بوده و توجه به آن در حيطه باورهاي فردي گنجانده مي شود. با توجه به كنار گذاشتن دعاوي انحصاري اديان سنتي كه در مبحث پلوراليسم به آن اشاره شد روزه داري و نقش آن در ارتقا روح انسان ها و تقرب به پروردگار امري كاملا شخصي و انفرادي ارزيابي مي شود.
يکشنبه 5 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 182]