به بهانه كوچ «طاهره صفارزاده» خادم قرآن مروري بر زندگينامه محقق قرآن مرحوم «طاهره صفارزاده‌»

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: به بهانه كوچ «طاهره صفارزاده» خادم قرآن مروري بر زندگينامه محقق قرآن مرحوم «طاهره صفارزاده‌»
گروه خبرنگاران افتخاري / مرضيه فرجي: طاهره صفارزاده شاعر، نويسنده‌، محقق و مترجم در 27 آبان 1315 در سيرجان در خانواده‌اي متوسط كه پيشينه‌اي عرفاني داشتند متولد شد.
وي در شش سالگي تجويد و قرائت و حفظ قرآن را در مكتب محل آموخت‌. تحصيلات ابتدايي و متوسطه را در كرمان گذرانيد. نخستين شعر را در 13 سالگي سرود كه نقش روزنامه ديواري مدرسه شد. اولين جايزه شعر را كه يك جلد ديوان جامي بود در سال چهارم دبيرستان به پيشنهاد دكتر باستاني پاريزي كه آن زمان از دبيران دبيرستان بهمنيار بود، از رئيس آموزش و پرورش استان دريافت كرد.

نزد ملت ايران شهرت طاهره صفارزاده با شعر «كودك قرن» پديد آمد. در امتحان ورودي دانشگاه در رشته‌هاي حقوق‌، زبان و ادبيات فارسي، و زبان و ادبيات انگليسي قبول شد و چون ترديد در انتخاب داشت خانواده‌اش به استخاره رجوع كردند و در نتيجه در زبان و ادبيات انگليسي ليسانس گرفت‌.

مدتي به عنوان مترجم متون فني در شركت نفت كار كرد و چون به دنبال يك سخنراني در اردوي تابستاني فرزندان كارگران مجبور به ترك كار شد، براي ادامه تحصيل به انگلستان و سپس به آمريكا رفت‌. در دانشگاه آيوا، هم در گروه نويسندگان بين‌المللي پذيرفته شد و هم به كسب درجه MFA نايل آمد. MFAدرجه‌اي مستقل است كه به نويسندگان و هنرمنداني كه داوطلب تدريس در دانشگاه باشند اعطا مي‌شود و نويسندگان به جاي محفوظات و تاريخ ادبيات به آموختن نقد به‌صورت تئوري و عملي و انجام پروژه‌هاي ادبي متنوع مطالعات وسيع درباره آثار نويسندگان و شاعران مي‌پردازند. دوره آن يك سال بيش از فوق ليسانس است و استخدام دارنده اين مدرك در دانشگاههاي آمريكا با پايه دكتري انجام مي‌پذيرد.

طاهره صفّارزاده براي دروس اصلي شعر امروز جهان، نقد ادبي و نقد عملي ترجمه را انتخاب كرد و در مراجعت به ايران اگرچه به دليل فعاليت‌هاي سياسي در خارج، مشكلاتي براي استخدام داشت اما چون در كارنامه‌اش از 48 واحد درسي 18 واحد ترجمه ثبت شده بود و كمبود و نبود استاد ترجمه براي رشته‌هاي زبان خارجي باعث گله‌مندي گروه‌هاي زبان بود، در سال 1349 با استخدام او در دانشگاه ملي (شهيد بهشتي) موافقت شد.

طاهره صفارزاده پايه‌گذار آموزش ترجمه به عنوان يك علم و برگزاركننده نخستين «نقد عملي ترجمه» در دانشگاه‌هاي ايران محسوب مي‌شود. اگرچه سابقه برگردان آثار ادبي و مذهبي به 200 سال قبل از ميلاد مسيح مي‌رسد اما تا اوايل سال‌هاي 1960، ترجمه‌، حرفه‌اي ذوقي و غير آكادميك به شمار مي‌رفت و تدريس آن به برنامه‌هاي آموزشي دانشگاه‌هاي مغرب زمين راه نيافته بود. دانشگاه آيوا بنا به درخواست شاعران و نويسندگان «كارگاه نويسندگي‌»، اولين مركزي بود كه به گنجاندن اين درس در برنامه آموزشي رشته‌هاي زبان و ادبيات اقدام ورزيد.

صفارزاده حدود سه سال بعد در كنار نويسندگان دانشجو به بهره‌مندي‌هايي از اين آموزش جديد دست يافت‌. در كلاس به سبب تنوع زبان‌هاي خارجي در بين شركت كنندگان‌، بررسي متون ترجمه شده‌، در سطح صحت وبلاغت زبان انگليسي‌، فارغ از مقايسه با متن اصلي از سوي استاد انگليسي زبان انجام مي‌شد كه در عين حال امري اجتناب‌ناپذير بود. اما صفارزاده از ابتداي تدريس خود در ايران متدي مبني بر شناخت و تطابق مفهومي‌، دستوري و ساختاري دو زبان مبدأ و مقصد ابداع كرد و اين شيوه پيشنهادي در درسي كه سابقه‌ي تدريس قانونمند نداشت نزد بسياري از همكاران وي الگو قرار گرفت‌. پس از انقلاب اسلامي تعيين كتاب «اصول و مباني ترجمه» اثر وي به عنوان كتاب درسي در زمينه شناخت نظريه‌ها و نقد عملي ترجمه به ويژه براي دانشجويان رشته «ترجمه» مفيد افتاد.

طاهره صفارزاده در زمينه شعر و شاعري نيز به دليل مطالعات و تحقيقات ادبي به معرفي زبان و سبك جديدي از شعر با عنوان شعر طنين" توفيق يافت كه در آغاز بسيار بحث‌برانگيز شد زيرا شعر مقاومت و طنز سياسي‌، حكومت‌پسند نبود. سرانجام در سال 55 به اتهام نوشتن شعر مقاومت ديني از دانشگاه اخراج و براي دومين بار به خانه‌نشيني و فراغت اجباري رفت. و در ايام تنهايي و مشاهده پاره‌اي خيانت‌هاي سياسي و اجتماعي، درون‌‌مذهبي او بيش از پيش متوجه حمايت خداوند شد و تحولي شديد در وي ايجاد شد آن گونه كه در زمان خانه‌نشيني، تمام وقت خود را وقف خواندن تفاسير و مطالعات قرآني كرد. كتاب «سفر پنجم» او كه دربرگيرنده اشعار مقاومت با مضامين ديني است در سال 56 در دو ماه به سه چاپ با شمارگان 30 هزار رسيد.

در آغاز نهضت اسلامي‌، به كمك نويسندگان سرشناس و متعهد مسلمان به تأسيس مركزي به نام كانون فرهنگي نهضت اسلامي‌ اقدام كرد. در مدت مسإليت او حدود 300 هنرجو در رشته‌هاي سينما، عكاسي‌، تئاتر، نقاشي‌، گرافيك‌، شعر و داستان‌، در آن مركز پرورش يافتند كه بعداً از دست‌اندكاران و مسئولان فرهنگي و هنري انقلاب شدند.

طاهره صفارزاده پس از انقلاب از سوي همكاران خود در دانشگاه شهيد بهشتي به عنوان رئيس دانشگاه و نيز رئيس دانشكده ادبيات انتخاب شد. همزمان با سرپرستي دانشكده ادبيات طرح بازآموزي دبيران را به اجرا درآورد. در سال 59 پيرو نشر مقالات انتقادي او درباره آموزش زبان‌هاي خارجي در ايران از سوي ستاد انقلاب فرهنگي براي مسؤليت برنامه‌ريزي زبان‌هاي خارجي از وي دعوت شد.

در اين مسؤليت با همكاري استادان باتجربه تغييرات مفيدي در برنامه‌ها پديد آورد و پيروي طرحي كه از سوي او تقديم ستاد انقلاب فرهنگي شد و به تصويب رسيد براي نخستين بار براي كليه رشته‌هاي علمي دانشگاه‌ها كتاب به زبان‌هاي انگليسي‌، فرانسه‌، آلماني و روسي تأليف شد كه اين امر در آموزش علوم و پژوهش‌هاي علمي در سال‌هاي بعد از انقلاب بسيار مؤثر بوده است‌.

وي حدود 16 سال سرپرست اجرايي طرح بود و 12 سال از آن مدت را به‌ويژه علاوه بر سرپرستي به ويراستاري متون علمي براي كتاب‌هاي زبان تخصصي مشهور به كتاب‌هاي «سمت‌» فعاليت مؤثر داشت‌. 36 عنوان از آن كتاب‌ها برخوردار از ويراستاري طاهره صفّارزاده است‌.

خانه‌نشيني سوم در پايان اين خدمت، به پرداختن تمام‌وقت به ترجمه قرآن حكيم به زبان‌هاي فارسي و انگليسي انجاميد.

صفارزاده تئوري‌ها و فكرهاي ارزنده‌اي در زمينه نقد ادبي‌، نقد ترجمه و «ترجمه تخصصي‌» به جامعه ادبي و علمي عرضه كرده است‌. تئوري «ترجمه تخصصي‌» كه تأثير آن توفيق در آموختن رشته‌هاي مختلف علمي به سبب تمركز ذهن بر روي واژگان تخصصي است‌، به تأييد متخصصان مغز و اعصاب رسيده است‌. تمرين‌هاي «معادل‌يابي واژگان تخصصي‌» جهت تأمين هدف آموزشي ذكر شده‌، از سوي مؤلفان در كليه كتاب‌هاي زبان تخصصي گنجانده شده است‌. در «فستيوال بين‌المللي داكا» در سال 67 وي به عنوان يكي از 5 عضو بنيانگذار كميته ترجمه آسيا برگزيده شد.

رئيس فستيوال درباره اين انتخاب گفت‌: ما معتقديم كه يك نفر در اين سر دنيا از علم ترجمه حرف زده و اصولي عرضه كرده و آن يك نفر خانم طاهره صفّارزاده است‌.

صفارزاده در سال 71 از سوي وزارت علوم و آموزش عالي به عنوان «استاد نمونه» اعلام شد و در سال 80 پس از انتشار ترجمه «قرآن حكيم‌» به افتخار عنوان «خادم‌القرآن» نايل شد.

در زمان همكاري با فرهنگستان زبان و ادب فارسي طرح تهيه «فرهنگ‌هاي تخصصي» وي كه با ضوابط علمي و پيشنهادهاي جديد تدوين شده، به تصويب رسيد و مورد بهره‌برداري اهل علم قرار گرفت‌.

تاكنون علاوه بر مقالات و مصاحبه‌هاي علمي و اجتماعي از طاهره صفّارزاده بيش از 14 مجموعه شعر و 10 كتاب ترجمه يا درباره نقد ترجمه در زمينه‌هاي ادبيات‌، علوم، علوم قرآني و حديث منتشر شده وگزيده سروده‌هاي او به زبانهاي گوناگون جهان ترجمه شده‌اند.

وي در كتاب «ترجمه مفاهيم بنيادي قرآن مجيد» به كشف يكي از كاستي‌هاي مهم ترجمه‌هاي فارسي و انگليسي - يعني عدم ايجاد ارتباط نامهاي خداوند (اسماءُ الحسني‌) با آيات قرآن - دست يافته است كه اين تشخيص مي‌تواند سرآغاز تحولي در ترجمه كلام الهي به زبان‌هاي مختلف باشد. ضمن برنامه‌ريزي زبان‌هاي خارجي‌، به پيشنهاد او درسي با عنوان «بررسي ترجمه‌هاي متون اسلامي‌» در برنامه گنجانده شد و تدريس اين واحد درسي موجب توجه اين استاد ترجمه به اشكال‌هاي معادل‌يابي ترجمه‌هاي فارسي و انگليسي قرآن مجيد شد.

اين برخورد علمي او را برانگيخت كه به خدمت ترجمه قرآن به دو زبان انگليسي و فارسي همّت گمارد. قرآن حكيم حاصل 27 سال مطالعه قرآن مجيد، آموختن زبان عربي و تحقيق و يادداشت‌برداري از تفاسير و منابع قرآني است كه از رجوع به كلام الهي براي كاربرد در شعر شروع شد و با ترجمه آن به دو زبان پايان گرفت‌. شرح اين توفيق در مقدمه كتاب «ترجمه‌ مفاهيم بنيادي قرآن مجيد» و نيز دو مقدمه فارسي و انگليسي «قرآن حكيم‌» آمده است‌.

طاهره صفارزاده در ماه مارس 2006 همزمان با برپائي جشن روز جهاني زن‌، از سوي سازمان نويسندگان آفريقا و آسيا (Afro – Asian Writers" Organization) به عنوان شاعر مبارز و زن نخبه و دانشمند مسلمان برگزيده شد.

در بخشي از نامه اين سازمان آمده است: از آنجا كه دكتر طاهره صفارزاده ـ شاعر و نويسنده برجسته ايراني ـ مبارزي بزرگ و نمونه والاي يك زن دانشمند و افتخارآفرين مسلمان است، اين سازمان ايشان را به پاس سابقه طولاني مبارزه و كوششهاي علمي گسترده به عنوان شخصيت برگزيده سال جاري انتخاب كرده است.»

معرفي آثار طاهره صفارزاده

قصه

پيوندهاي تلخ، 1341 (چاپ اول)

شعر

رهگذر مهتاب، از 1341 (چاپ دوم)

Red Umbrella The (سروده‌هايي به زبان انگليسي)، آيووا 1967م. = 1347ش.

طنين در دلتا [و دفتر دوم]، از 1349(چاپ چهارم)

سدّ و بازوان، ‌از 1350 (چاپ سوم)

سفر پنجم،‌ از 1356 (چاپ ششم)

حركت و ديروز، از 1357 (چاپ دوم)

بيعت با بيداري، از 1358 ‌(چاپ سوم)

مردان منحني، ‌(چاپ اول)

ديدار صبح، از 1366 (چاپ دوم)

Selected Poems (گزيده اشعار: فارسي و ‌انگليسي‌)، 1987م. = 1378ش. (چاپ اول)

در پيشواز صلح (در دست انتشار)‌، 1385 (چاپ اول)

گزيده ادبيات معاصر- 1: طاهره صفارزاده، از 1378 (چاپ دوم)

هفت‌سفر، 1384 (چاپ اول)

روشنگران راه،‌ 1384 (چاپ اول)

انديشه در هدايت شعر، 1384 (چاپ اول)

اصول ترجمه، نقد ترجمه، ترجمه

اصول و مباني ترجمه: تجزيه و تحليلي از فن ترجمه ضمن نقد عملي آثار مترجمان، از 1358(چاپ هشتم)‌

ترجمه‌هاي نامفهوم،‌ 1384(چاپ اول)

ترجمه مفاهيم بنيادي قرآن مجيد (فارسي و انگليسي)، از 1379(چاپ دوم)

ترجمه قرآن حكيم (سه زبانه – متن عربي با ترجمه فارسي و انگليسي)، از 1380(چاپ هفتم)

ترجمه قرآن حكيم (دو زبانه متن عربي با ترجمه فارسي)، از 1382(چاپ دوم)

ترجمه قرآن حكيم (دو زبانه متن عربي با ترجمه انگليسي)، 1385(چاپ اول)

لوح فشرده قرآن حكيم (سه زبانه – متن عربي با ترجمه فارسي و انگليسي)، از 1383 (نشر دوم) امل وجزء 30 .

دعاي عرفه (دعاي امام حسين عليه‌السلام در روز عرفه (متن عربي با ترجمه فارسي)، از 1381 (چاپ دوم)

دعاي ندبه و دعاي كميل (متن عربي با ترجمه فارسي)، از 1383 (چاپ دوم)

مفاهيم قرآني در حديث ‌نبوي : گزيده‌اي از نهج‌الفصاحه با ترجمه فارسي و انگليسي، از 1384 (چاپ دوم)

دعاي جوشن كبير، 1385 (چاپ اول)

طرح، سرپرستي و ويراستاري 36 كتاب زبان تخصصي براي رشته‌هاي مختلف دانشگاهي (1359 -1376)
براي مطالعه زندگينامه محقق قرآن مرحوم «طاهره صفارزاده‌»اينجا كليك كنيد!
يکشنبه 5 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 440]