معيارها نه مصداق ها

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: معيارها نه مصداق ها

تقي رحماني: زنده ياد دكتر شريعتي نگاه هوشمندانه اي به شيعه و علي(ع) داشت. تمام حرف او اين بود كه بايد علي را به خاطر رعايت معيار ها دوست داشت نه صرفاً به خاطر اينكه او علي است و هر چه مي گويد درست است. او ميان اين دو تفكيك قائل بود. مشكل ما اما اين است كه مصداق ها را با معيارها برابر مي گيريم در صورتي كه معيارها هستند كه مصداق ها را تعيين مي كنند. گاه در تاريخ انسان هاي والايي پيدا مي شوند كه در مصداق بودن خود معيار مي شوند. مثل علي(ع) كه سمبل خوبي است. اين جاست كه مساله اي به نام «الگو» به ميان مي آيد. انسان ها با الگو به معيار مي رسند اما در اين ميان ساده لوحان و عوام زدگان و عوام فريبان از اين ضعف انسان ها استفاده مي كنند.

گاه «شكل بر محتوا» مصداق را بر معيار غلبه مي دهد و در اين مقطع يك تفكر به جمود مي رسد و در انحصارطلبي كامل قرار مي گيرد. اين تفكر به جايي مي رسد كه خود را از بندگان خاص خدا مي انگارد و نجات بشريت را فقط به وسيله خود ميسر مي داند. شريعتي بود كه با چنين دركي از شيعه و علي(ع) به مخالفت برخواست و نگاهي «انقلابي» اما «معياري» از شيعه ارائه داد. او مي گفت: «علي در ادامه اسلام است نه يك دين ديگر. معيارهاي شيعه علوي با تسنن محمدي تعارضي ندارد چون هردوي آنها تمسك به عدالت و آزادي را باور دارند.» اين قرائت از شيعه در اوايل انقلاب حتي به همبستگي ملي هم كمك مي كرد اما به مرور زمان قرائت سنتي از شيعه با درك سياسي آميخته شد و روايتي انحصارطلبانه را به وجود آورد كه همان منحصر كردن معيارها در مصداق هاي خاص بود. فاجعه بارتر اينكه وارثان آن مصداق ها (قضاوت در مورد ديگران) خود را در جايگاه برابر با علي(ع) قرار دادند و همانطور كه پيشتر گفته شد به تفكري انحصارطلبانه ختم شد به طوري كه اسلام را برابر با روايتي خاص از علي و شيعه دانستند. همه بر سر اينكه علي(ع) مصداق شيعه هست اتفاق نظر دارند اما بايد ديد چرا «علي»(ع) مصداق شد. رفتار علي(ع) با خوارج و معاويه و طلحه و زبير سخن هاي طولاني با ما دارد. او به كشته شدگان جنگ جمل اتهام كفر نمي زد. رفتارش با مخالفان خود نيز به همين صورت بود. همه اينها نشان مي دهد كه علي(ع) به خاطر عدالتش معيار ها را رعايت مي كرد. اين معيارها به معناي برابر گرفتن اسلام با خويشتن نبود بلكه علي(ع) در اين ميان خود اسلام را معيار مي گرفت. چون كشته شدگان جمل و صفين در مقابل حكومتش قرار گرفته بودند اما او آنها را كافر و خارج از دين قلمداد نكرد. او هيچ گاه آغازكننده جنگ هاي داخلي نبود و در عين حال بزرگ ترين جنگ هاي علي(ع) داخلي بود. تلفيقي از رواداري و سازش ناپذيري در او وجود داشت. دست به شمشير نمي برد مگر طرف مقابلش شمشير به دست مي گرفت. اين ويژگي ها بود كه حكومت علي(ع) را متمايز مي ساخت شريعتي چقدر زيبا گفته بود: «چه سخت است امتي شيعه علي(ع) باشد و عاقبت يزيد داشته باشد.» اگر علي(ع) را مصداق رفتار عدالت بناميم بايد معيارهاي عدالت را بيرون از علي(ع) بجوييم. علي(ع) به خاطر رعايت آن مصاديق، خود تبديل به معيار شد. نه به خاطر امتيازهاي موروثي و داماد پيامبر بودن.
شنبه 30 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 113]