تنگناهاي مهندسي منابع طبيعي

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: جام جم آنلاين: حتي يك وجب از خاك كشور نبايد ناشناخته بماند، ما بايد دقيقا بدانيم چه چيزهايي در چنته سرزمين‌مان است، بايد بدانيم كه پوشش گياهي جنگل، مرتع و بيابان‌هايمان دقيقا در كجا و با چه وسعتي وجود دارند.

وقتي پاي عرصه‌هاي ملي و اعمال حاكميت دولت بر اين عرصه‌ها به ميان مي‌آيد وجب به وجب اين خاك ارزش پيدا مي‌كند، پس اگر اين عرصه‌ها ناشناخته بمانند و اطلاعات مربوط به سرزمين‌مان باز هم ناقص و گنگ باشد آن وقت اگر سيلي بيايد و زميني در جايي بلغزد و بياباني پيشروي كند و جنگلي تحديد شود باز هم بازنده شده‌ايم، چون نه‌تنها پيش از اين نمي‌دانستيم چه چيزهايي ـ‌ از خوب و بد‌ ـ‌ داشته‌ايم، بلكه حالا اين را نيز نمي‌دانيم كه چه چيزهايي را از دست داده‌ايم.
ولي همه اين دغدغه‌ها با تهيه عكس‌هاي هوايي،‌ نقشه‌ها،‌ تصاوير ماهواره‌اي و فايل‌هاي رقومي يعني مهندسي منابع طبيعي از بين مي‌رود، چون آن وقت گوشه به گوشه اين خاك شناسنامه‌دار مي‌شود و كوچك‌ترين خصوصيات مثبت و منفي‌اش در بانك‌هاي اطلاعاتي ثبت مي‌شود.

پاي لنگان مهندسي

زواياي ناشناخته طبيعت البته در كشور ما كم نيست، هنوز 40 درصد پوشش گياهي كشورمان ارزيابي نشده و تهيه نقشه منابع جنگلي به پايان نرسيده در حالي كه همچنان نقشه‌ها و عكس‌هايي گنگ و نه‌چندان دقيقي كه ميراث نبود امكانات در گذشته است، دردسر درست مي‌كنند.
البته مدت‌هاست كه طرح مطالعات توجيهي و اجرايي منابع طبيعي با هدف شناخت مشكلات، محدوديت‌ها، قابليت‌ و پتانسيل‌هاي 135 ميليون هكتار عرصه ملي آغاز شده و تهيه نقشه سيماي آبخيز كشور،‌ بانك اطلاعاتي خسارات سيل، بانك زمين‌لغزش، شناسنامه‌دار كردن حوزه‌هاي آبخيز و مكانيزه كردن مستندات و اطلاعات در كنار مطالعات ذخيره‌گاه‌هاي جنگلي و تهيه طرح‌ها و نقشه‌هاي مربوط به پخش سيلات و تغذيه مصنوعي همراه تهيه نقشه مطالعات تعيين قابليت اراضي ملي براي واگذاري در دستور كار قرار گرفته، ولي با اين حال هنوز تهيه اين نقشه‌ها در بعضي بخش‌ها سرعتي كم و مسيري پرچالش دارد. محمدرضا سهرابي، مديركل دفتر مهندسي سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري كشور كه مهندسي منابع طبيعي و اعمال حاكميت قاطعانه بر عرصه‌هاي ملي در گروي حركت دقيق و رو به جلوي دفتر متبوعش است از اين تنگناها مي‌گويد. او در گفت‌وگو با جام‌جم توضيح مي‌دهد: مطالعات مربوط به عمران و زمين‌لغزش، سنجش از دور و تفسير عكس‌هاي هوايي، كاداستر، اثربخشي پروژه‌ها، مطالعات منطقه‌اي و سيل، 6 وظيفه‌اي است كه دفتر مهندسي بر عهده دارد، هرچند كه در تمام اين بخش‌ها با مشكلاتي روبه‌رو است. ما براي شناسايي مناطق لغزش‌خيز كشور و به منظور مقابله با اين پديده با استفاده از عكس‌هاي هوايي، مناطق حساس را شناسايي مي‌كنيم و در اختيار نهادهايي چون وزارت راه، مسكن و شهرسازي، وزارت نيرو و سازمان زمين‌شناسي قرار مي‌دهيم به طوري كه تا به حال بيش از 10 هزار مورد از اين نقاط را نيز شناسايي كرده‌ايم، اما اعتبارات ما در اين بخش بسيار ناچيز است و كارها به صورت موردي و جزئي انجام مي‌شود. در واقع ما با افرادي به عنوان اشخاص حقيقي قرارداد مي‌بنديم و آنها نيز از روي عكس‌هاي هوايي و نقشه‌هاي موجود، نقاط را شناسايي مي‌كنند و اگر اطلاعات آنها درست بود و مورد تاييد قرار گرفت آنها را وارد بانك اطلاعاتي سازمان مي‌كنيم.
سهرابي وجود نقشه‌هايي كه به خاطر ضعف امكانات به شكل ابتدايي تهيه شده‌‌اند يا نقشه‌هايي كه هيچ ابزاري در تهيه آنها نقش نداشته و به صورت تخميني و شفاهي ترسيم شده‌اند را يكي ديگر از دغدغه‌هاي مهندسي منابع طبيعي مي‌داند، هرچند معتقد است نقشه‌هايي كه هم‌اكنون تهيه مي‌شود به خاطر تكنولوژي مدرن استفاده شده در تهيه آنها خطايي تا حداكثر 15 متر دارند و مي‌توان به آنها اعتماد كرد. او البته تا جايي به اقدامات انجام شده در دفتر مهندسي اطمينان دارد كه با تكيه بر نقشه‌ها و عكس‌هاي هوايي در دسترسش حاضر است تمام اظهارات كارشناساني را كه مي‌گويند سطح جنگل‌هاي شمالي كشور نسبت به 30 سال قبل به شدت كاهش يافته را رد كند و حتي از افزايش سطح اين جنگل‌‌ها بگويد. سهرابي توضيح مي‌‌دهد: نقشه‌هايي كه به تازگي از جنگل‌هاي شمال كشور تهيه شده نشان مي‌دهد كه سطح مناطق جنگلي شمال در 15 سال اخير نسبت به اوايل انقلاب حدود 50 تا 60 هكتار نيز بيشتر شده چون در سال‌هاي اخير به خاطر تقويت سياست مديريت جنگل، در آن بخش از مناطق جنگلي كه به خاطر برداشت‌هاي بي‌رويه از بين رفته بودند دوباره جنگل‌كاري انجام شده و امروز به حدي رسيده كه طبق تعريف فائو جزو جنگل محسوب مي‌شوند.
نكته: داشتن ضعف اطلاعاتي و تكنولوژيكي يا كمبود سرمايه و نيروي انساني براي مرجعي كه قرار است قابليت‌ها و محدوديت‌هاي 135 ميليون هكتار عرصه ملي را در قالب عكس و نقشه درآورد، درد كوچكي نيست
البته افزايش مساحت جنگل‌هاي شمال و رسيدن آن به يك ميليون و 929 هزار هكتار و پافشاري سهرابي در دفاع از آن هرگز سبب نمي‌شود تا او باز هم از رنجي كه منابع طبيعي از نبود نقشه‌هاي قابل اعتماد و استناد مي‌برد، حرف نزند.
به باور او اين كه مشكل تصرف اراضي در كشور حل نمي‌شود و هنوز تعيين مرز ميان عرصه‌هاي ملي و مستثنيات (اراضي خصوصي)‌ در بخشي از كشور، محلي براي چالش و اختلاف است به اين علت است كه دولت مي‌خواهد تكليف مالكيت‌ها را با عكس‌هاي هوايي دهه 40 خورشيدي مشخص كند!

وابستگي، مشكلي كه ناديده گرفته مي‌شود

داشتن ضعف اطلاعاتي و تكنولوژيكي يا كمبود سرمايه و نيروي انساني براي مرجعي كه قرار است قابليت‌ها و محدوديت‌هاي 135 ميليون هكتار عرصه ملي را در قالب عكس و نقشه درآورد، درد كوچكي نيست. دفتر مهندسي سازمان جنگل‌ها نيرو كم دارد همان طور كه اعتباراتش كم است و در بعضي حوزه‌ها، تخصيص بودجه براي آن قطره‌چكاني است. اگر نيروهاي فعلي اين دفتر بازنشسته شوند با توجه به ممنوعيت استخدام در سازمان‌هاي دولتي، پست‌هاي حساس نقشه‌خواني و تفسير عكس يا صندلي‌هاي متصديان نقشه‌برداري و تهيه آمار خالي مي‌ماند آن وقت از اين دفتر با فهرست بلندبالاي وظايفش فقط يك نام پرطمطراق باقي مي‌ماند كه مسلما كاري نيز از آن ساخته نيست.
البته اين اتفاق نه اين كه رويدادي مربوط به آينده باشد، چون در حال حاضر هم بخش‌هايي از وظايف محول شده به بخش مهندسي به خاطر كمبود پول و نيروي انساني معطل مانده كه سهرابي در گفت‌وگو با جام‌جم از آنها مي‌گويد. او توضيح مي‌دهد: طبق وظايف تعريف شده براي ما، بايد همه اقداماتي كه در تمام معاونت‌هاي سازمان انجام مي‌شود در دفتر مهندسي ارزيابي شود. مثلا اگر در نقطه‌اي از كشور، جنگلي ايجاد شده و درختكاري صورت گرفته و بودجه‌اي براي آن تعيين شده ما موظفيم تا پيشرفت كار را از نظر كمي و كيفي ارزيابي كنيم ولي متاسفانه تا به حال هيچ وظيفه فيزيكي در اين حوزه انجام نداده‌ايم و معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي رئيس‌جمهور هيچ وقت اعتباري براي ما در اين بخش در نظر نگرفته است. براي همين است كه ما با كمبود شديد نيرو در بخش ارزيابي روبه‌رو هستيم و در 32 استان كشور فقط 4 نيروي ارزياب داريم.
با اين حال مشكلات پيش روي مهندسي منابع طبيعي فراتر از اين محدوديت‌هاست. همان تنگناهايي كه كمتر مسوولي شهامت حرف زدن از آنها را دارد و همان چالش‌هايي كه در ولوله اختلاف‌نظرها ميان مديران گم مي‌شود.
هم‌اكنون براي تهيه نقشه‌ها و عكس‌هاي عرصه‌هاي ملي از داده‌هاي سازمان هواشناسي، وزارت نيرو، موسسه تحقيقات خاك و آب، مركز آمار ايران و سازمان جغرافيايي ارتش استفاده مي‌شود به طوري كه در نهايت، اطلاعات مربوط به درجه حرارت، رطوبت، وزش و جهت باد، ابرناكي مناطق، منابع آب، خاك‌شناسي و اطلاعات فني مربوط به كشاورزي و باغباني تبديل به نقشه مي‌شوند كه البته در بعضي موضوعات، گرفتن اطلاعات از اين سازمان‌ها نيز به خاطر محدوديت امكانات‌شان ميسر نمي‌شود و تهيه نقشه‌ها منوط به خريد تجهيزات مي‌شود، درست مثل سازمان جغرافيايي ارتش كه ابراز اميدواري كرده تا با پرتاب ماهواره متعلق به خودش بتواند اطلاعات مورد نياز را در اختيار دفتر مهندسي بگذارد تا ديگر مجبور به خريد نقشه‌ها از كشورهاي خارجي نباشيم.
گفته مي‌شود سال‌هاست به خاطر نداشتن ماهواره‌اي كه متعلق به ايران باشد ما همواره براي تهيه نقشه‌ها و عكس‌هاي هوايي به كشورهاي خارجي متوسل شده‌ايم و حتي از روانداختن به افغانستان و تركيه نيز صرف‌نظر نكرده‌ايم. اين كشورها از ما پول مي‌گيرند و در عوض از عرصه‌هاي ملي كه خودمان بايد دقيق‌ترين اطلاعات مربوط به آن را داشته باشيم عكس و نقشه تهيه مي‌كنند و به ما مي‌فروشند. در اين ميان نوع ارتباطي كه ميان ما و سازمان‌هاي بين‌المللي برقرار است هم جاي تعمق دارد؛ همان سازمان‌هايي كه طبق كنوانسيون‌هاي بين‌المللي موظفند به ما عكس و نقشه مجاني بدهند و ما نيز طبق تعاريف سازماني‌مان موظفيم تا ارتباطاتمان با اين سازمان‌ها را تقويت كنيم.
فائو (سازمان خواربار و كشاورزي ملل متحد)‌ به همه كشورهاي دنيا عكس و نقشه‌هاي رايگان مي‌دهد در حالي كه تا به حال در مقابل ما طفره رفته است. البته فائو به تعهداتش در قبال ما عمل نمي‌كند .
فائو از ما مي‌خواهد تا آمار دقيق جنگل، مرتع و بيابان‌هايمان را در اختيارش قرار دهيم تا دقيقا مشخص شود وضعيت ايران به لحاظ طبيعي چگونه است، اما ما تا به حال چنين آماري به فائو ارائه نداده‌ايم كه البته برخي ناظران داخلي معتقدند كه اصلا آماري قابل استناد نداشته‌ايم تا بتوانيم به اين سازمان ارائه دهيم. اين در حالي است كه همچنان ميان برخي تعريف‌هاي ملي ما با تعاريف فائو نيز تفاوت وجود دارد مثل تعريف ما از جنگل كه تفاوت‌هاي عمده‌اي با تعريف فائو دارد. همين تفاوت‌ها و تغيير مسير دادن‌هاست كه عده‌‌اي از دلسوزان منابع طبيعي را نگران آينده عرصه‌هاي ملي كرده است آن هم در شرايطي كه نشناختن قابليت‌ها و محدوديت‌هاي طبيعي كشور حتما به ضررش تمام مي‌شود و ناقص و گنگ بودن اطلاعات سرزمين‌‌اش به لرزان شدن پايه‌هاي حاكميتش كمك مي‌كند.
مريم خباز
گروه جامعه

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 295]