نويسنده: ابوذر گوهري مقدم ديپلماسي ديجيتالي: تحول مفهومي و عملي

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نويسنده: ابوذر گوهري مقدم ديپلماسي ديجيتالي: تحول مفهومي و عملي
خبرگزاري فارس: ديپلماسي ديجيتالي ابزاري مفيد و مهارتي نوين جهت انجام ماموريت به شكل موازي در سطح مجازي بين المللي و نيز محيط واقعي نظام بين الملل مي‌باشد.
مقدمه:

تحولات سريع در حوزه روابط بين المللي و توسعه فنآوري‌هاي نوين در حوزه هاي مختلف سبب شده است بسياري از مفاهيم سنتي اين حوزه دستخوش تغيير و دگرگوني گسترده‌اي شوند به نحوي كه ماهيت برخي از مفاهيم روابط بين المللي تغيير نموده و مسائل جديدي جايگزين رويكردها و روش‌هاي سنتي شده است. يكي از اين موارد كه تغييرات تكنولوژي آثار متعددي بر آن گذارده است، ديپلماسي و روابط ديپلماتيك ميان دولت‌هاست. توسعه فنآوري هاي ارتباطي نظير ماهواره‌ها، اينترنت، تله كنفرانس و ... باعث شده است شكل سنتي ارتباطات ميان دولت ها اساسا مورد تغيير قرار گيرد به نحوي كه سفارتخانه ها به عنوان مبادي سنتي انجام ارتباطات ميان دولتها، امروزه بسياري از كاركردهاي خود را از دست داده يا تغيير ماهيت داده اند. گزارش حاضر روند اين تغييرات و مفهوم ديپلماسي ديجيتالي را مورد بررسي قرار مي‌دهد.

واژگان كليدي: روابط بين الملل، ديپلماسي، ديپلماسي ديجيتالي، ارتباطات

تحول مفاهيم در روابط بين المللي

جهت بررسي دقيق مفهوم ديپلماسي ديجيتالي مي‌بايد ابتدا به شكل مختصر برخي مفاهيم اساسي روابط بين المللي را در گذشته و حال مورد بررسي قرار داد. در اين راستا مفاهيمي نظير سرزمين، حاكميت، ماهيت اطلاعات، نظام بين المللي و ... مورد بررسي مقايسه‌اي قرار مي‌گيرد:

الف) حاكميت و سرزمين (در گذشته)

1- حاكميت مطلق به شكل اساسي و گسترده در حوزه سرزمين دولتها اعمال مي‌شد.
2- سرزمين دولت ‌ها كاملا تحت كنترل آنها قرار داشت.
3- نظام اداري و اجرائي حكومت ها به شكل سلسله مراتبي اعمال مي‌شد.
4- مرزها كاملا بسته و كنترل شديدي بر آنها اعمال مي‌شد.
5- پاسخگويي و مسئوليت پذيري نسبت به افكار عمومي وجود نداشت.

ب) ماهيت اطلاعات (در گذشته)

1- بسيار ساده و سطحي بودند.
2- ماهيت تحليلي بسيار محدودي داشتند.
3- محرمانه تلقي مي‌شد و امكان دسترسي عمومي وجود نداشت.
4- اطلاعات اكثرا به شكل مكتوب و بعضا شفاهي بود.
5- اكثرا مستقل از فناوري بود.
6- فاصله و بعد مسافت تاثير بسزايي در انتقال اطلاعات داشتند.

ج) ماهيت نظام بين الملل (در گذشته)

1- دولت‌ها بازيگر اصلي روابط بين المللي و داراي حاكميت مطلق تلقي مي‌شدند.
2- رويكرد واقع‌گرايي و سياست عالي، رهيافت غالب روابط بين الملل بود.
3- سياست قدرت، بازدارندگي و مبارزه براي بقا، اساس روابط خارجي را شكل مي‌داد.
4- افكار عمومي نقش بسيار محدودي در تصميم گيري هاي وزارت خارجه داشتند.
5- وزارت خارجه تنها مسئول سياست خارجه محسوب مي‌شد.

د) ديپلمات ها (در گذشته)

1- اشراف زادگان و از طبقات بالاي جامعه محسوب مي‌شدند.
2- حيثيت و شان برتر و عالي داشتند.
3- ديپلمات ها در واقع نامه رسان‌هاي اشراف زاده محسوب مي‌شدند.
4- منافع خود را تنها از روي نقشه‌هاي جغرافياي تعريف مي‌كردند.
5- روابط دو جانبه براي آنها حائز اهميت بسيار بود.
6- پروتكل ها و تشريفات اهميت فوق‌العاده‌اي داشت.
7- ديپلماسي تا حد بسيار زيادي به مقامات عاليرتبه بستگي داشت. (بادزمن، 2003:60-35)

هر كدام از اين مفاهيم چهارگانه فوق با گسترش روابط بين المللي و تكنولوژي هاي نوين دچار تغيير شده اند:

الف) حاكميت سرزمين (در حال حاضر)

1- مرزها نفوذ پذير شده‌اند.
2- حقوق بين المل معطوف به عبور و مرور از مرزها، بسيار توسعه يافته است.
3- بازيگران داخلي در عرصه سياست خارجي قدرت روز افزون يافته‌اند.
4- همه كشورها صرف نظر از فاصله جغرافيايي با يكديگر همسايه شده‌اند.
5- جهاني شدن سبب توسعه روابط شده است ولي در بسياري از حوزه ها ابزارهاي مديريت اين مساله به وجود نيامده است.
6- فناوريهاي ارتباطي و اطلاعاتي عوامل تاثير گذار بر سياست خارجي محسوب مي‌‌شوند.

ب) ماهيت اطلاعات (در حال حاضر)

1- بسيار پيچيده شده است.
2- تحليلي است.
3- افكار عمومي دسترسي و كنترل قابل ملاحظه‌اي بر آن دارد.
4- ماهيت مجازي، چند رسانه‌اي و تصويري پيدا كرده است.
5- معطوف به فناوري است.
6- معطوف به دانش و فرآيند تحليل خاص است.
7- سرعت انتقال، يكي از عوامل مهم ارزيابي اطلاعات در حال حاضر است.

ج- ماهيت نظام بين المللي (در حال حاضر)

1- حاكميت دولت‌ها به شكل مطلق آن، زير سوال رفته است.
2- بازيگران غيردولتي به شكل شبكه‌اي گسترش يافته‌اند.
3- وابستگي متقابل پيچيده ويژگي اصلي نظام است.
4- افكار عمومي تاثير بسزايي در شكل‌گيري فرايندها و رويه‌هاي در نظام پيدا كرده‌اند.
5- تاكيد بر دستاوردهاي مطلق از طريق قدرت نرم و سخت صورت مي‌گيرد.
6- رهيافت اساسي در روابط بين الملل هم سياست قدرت و هم قدرت نرم است.
7- ماهيت نظام هنوز آنارشيك (فاقد اقتدار مركزي) است.
8- سياست داني (تاكيد بر فرهنگ و اقتصاد به جاي قدرت نظامي) اهميت يافته است.

د) ديپلمات ها (در حال حاضر)

1- ديپلمات‌ها رويكردي معطوف به فرآيندهاي سياستگذاري يافته‌اند، در حالي كه در گذشته مجري صرف دستورات بودند.
2- ديپلمات‌ها ارتباط شبكه‌اي با محققان حرفه‌اي و دانشگاهي دارند.
3- متخصص در حوزه فعاليت و ماموريت خويشند.
4- ديپلماسي تبديل به مجموعه‌اي از تخصص مقاماتي با تجربه طولاني و افراد متخصص در حوزه هاي مشخص شده است.(تامسون، 2006: 109-89)
مجموعه تحولات فوق الذكر سبب تغيير در ماهيت و شيوه هاي مربوط به عرصه ديپلماسي شده است. اين تحولات را مي‌توان در موارد ذيل خلاصه كرد:

الف) جايگاه

1- پايان نقش انحصاري در امور روابط خارجي كشورها.
2- پيچيده شدن عملكرد وزارت خارجه در نتيجه فرايند جهاني شدن.
3 شفافيت عملكرد و پاسخگويي نسبت به افكار عمومي.

ب) دستور كار جديد

1. مسائلي نظير مهاجرت،همگرايي،محيط زيست،... و بسياري از مسائل خبري جديد در دستور كار وزارت خارجه قرار گرفته است.

ج) كار ويژه‌ها

1.بازيگران غيردولتي نيز در حوزه فعاليت وزارت خارجه قرار گرفته‌اند.
2. در نتيجه تحولات حقوقي بين‌المللي نظير تابعيت مضاعف حوزه فعاليت وزارت خارجه پيچيده تر شده است.
3. تركيبي از مسائل مختلف را در تصميم سازي مدنظر قرار مي‌گيرند.
4- پرداختن به مسائل فراملي و بين دولتي و بينافردي در حيطه عملكردي وزارت خارجه قرار گرفته است (رانفلد و آركيولا، 1999)
در فضاي ديپلماتيك و سياست خارجي نوين، تحليلگران از ظهور روابط فراملي در مقابل مفهوم قديمي روابط بين المللي سخن مي‌گويند. به اين معنا كه رويدادهاي امروز را ديگر نمي‌توان از منظر پاراديم مسلط روابط بين المللي كه بعد از شكل گيري نظام جهان بر پايه عهدنامه وستفاليا و دولت - ملت ها حاصل شد، درك كرد. بديهي است كه به موازات تحول جوامع، سناريوهاي جديدي در قلمرو روابط بين المللي محقق مي‌شود كه اولويت هايي نوين همراه با اتخاذ شيوه هاي نوين مي‌طلبد. پيروي صرف از اصول، اهداف و طرح هاي كلاسيك ديپلماسي ديگر پاسخگوي نيازهاي ديپلماتيك نوين نيست. نيروهاي نوين ايجاد كننده تغييرات، به روندهاي جهاني شدن بازرگاني و مالي، رشد رسانه هاي نوين و جوامع مدني فعالتر و مدعي‌تر، افزوده مي‌شوند. اما عامل اصلي پديد آورنده تغييرات كه اتصال دهنده و تسريع كننده ساير نيروهاي ايجاد كننده تغييرات است، تكنولوژي ارتباطات و اطلاعات مي‌باشد.
اگر زماني ملت ها تنها از طريق وزارتخانه‌هاي امور خارجه و تجارت خود با سايرين در ارتباط بودند، هم اينك از طريق ميليون‌ها نفر كه با به كارگيري فيبر نوري، ماهواره‌ها، تكنولوژي‌هاي بي‌سيم و كابل، در يك شبكه پيچيده بدون كنترل مركزي به هم متصل مي‌شوند، با هم در ارتباط هستند. در اين فضا دولت‌ها با شكل نويني از ديپلماسي مواجه هستند كه آنها را وادار مي‌كند عنصري استراتژيك را در كانون مركزي كنش‌هاي خود، در اداره امور بين المللي معاصر اتخاذ نمايد. افزايش توان دستيابي به ميزان دسترسي و سرعت انتقال حجم بالايي از اخبار و اطلاعات به مخاطبان جهاني، آن هم به صورت همزمان مديريت سياست خارجي كشورها را بيش از پيش پيچيده ساخته است.
مدل‌هاي چند وجهي ارتباطات، جايگزين مدل سنتي سلسله مراتبي و يكسويه، يك فرستنده به گيرندگان بسيار در ارتباطات شده است. اين امر نشانه آن است كه دولتها به زودي لذت كنترل بر حجم گسترده‌اي از اطلاعات را از دست خواهند داد. در نهايت موازنه جديد محصول فضايي مملو از پيشامدها و موقعيت‌هاي نوين حاصل از رشد و گسترش بهره‌گيري از تكنولوژي هاي نوين ارتباطات و اطلاعات است كه در نتيجه آن، پيچيدگي حاصل از وابستگي متقابل، جهاني شدن فرهنگ، امپراطوري افكار عمومي، انقلاب رسانه‌ها و علاوه بر اينها جريان بين المللي فرهنگ، عقايد و اطلاعات جملگي به عنوان عوامل نوين و در راس ساير عوامل، بر دولت ‌هاي ملي فشار مي‌آورند و آنها را وادار مي‌سازند تا سريعا به تجديد نظر در ساختارهاي مدل سياست خارجي و روند ديپلماسي خود و ايجاد تحول در آن بپردازند (سايت همشهري).
اين فشار آنها را وادار مي‌كند تا ديپلماسي ديجيتالي را به عنوان كانون مركزي تلاشهاي ديپلماتيك خود بپذيرند. رشد و توسعه و پيگيري هدف بروز اين تحولات غير قابل اجتناب است، اما نشانه پايان ديپلماسي نيست. بايد نسبت به ادعاهاي تكنولوژيك محتاط بود. حتي در عصر تغييرات بسيار سريع نيز همه چيز تغيير نمي‌كند. به عبارت ديگر نقش رهبري دولت - ملت محفوظ باقي مي‌ماند. به هر حال ديپلمات‌ها براي عملكرد موثر در محيط نوين، لازم است به كاربراني مجذوب ابزارهاي نوين ارتباطات و اطلاعات تبديل شوند. اين امر به سختي صورت مي‌گيرد اما مساله اي كاملا ضروري به نظر مي‌رسد.

تاثير پيشرفت هاي تكنولوژيك بر ديپلماسي

در صورتي كه بر آن باشيم تا تاثيرات انقلاب ارتباطات را در گستره ديپلماسي و سياست خارجي بيان كنيم بايد از ايجاد ارتباطات متعامل، تمركز زدايي، شتابزدگي، بسط يافتگي و فرامتن گرايي صحبت كنيم. ارتباطات گسترده افراد، مؤسسات و اجتماعات، نتيجه افزايش تماس هاي بي شماري است كه زير ساختهاي عمومي و خصوصي ارتباطات راه دور، امكان برقراري آن را فراهم آورده اند.
فراواني روز افزون ارتباطات متعامل ميان افراد، سازمانها و اجتماعات در نوع خود، موجب هدايت حوزه‌هاي عمومي يا خصوصي به سوي تمركز زدايي و تكثر اقتدارهاي سنتي خواهد شد. از نتايج تبديل هر چيز به شكل ديجيتالي آن، اين است كه هر گونه متن و محتوايي - از جمله متن و تصاوير مي‌تواند در هر رسانه اي - نظير نوار ويدئويي، كامپيوتر، ديسك و سي دي ذخيره شود و از طريق هر انتقال دهنده‌اي مانند سيم، اشعه مادون قرمز و فيبر نوري، منتقل شود و اين ويژگي‌ها همزمان با افزايش قدرت پردازشگري‌هاي ديجيتالي، موجب افزايش شتاب و سرعت در تصميم گيري‌ها شده است. همچنين موجبات بازيگري دولت در زمان واقعي را فراهم آورده است. تركيبي از رسانه‌هاي اكثرا جهاني، تكنولوژي هاي ارزان و رشد نفوذ اينترنت نويد آن را مي‌دهد كه با برقراري نظم هايي فراتر از نظم هاي نوين، بر ميزان شفافيت جهاني در دهه آينده افزوده خواهد شد. (اسميت، 2003:235-233)
هم اينك تكنولوژي هاي نوين ارتباطات و اطلاعات، روساي سياست خارجي را قادر ساخته است تا به رايزني منظم‌تر با ديپلمات‌هاي خود در ساير كشورها مبادرت بورزند و هر دو گروه روساي سياست خارجي در داخل و ديپلمات‌هاي خارج از كشور را قادر ساخته است تا به طور برابر و شانه به شانه، موجبات پيشرفت همديگر را در زمان واقعي فراهم آورند. به اين معنا كه هر گروه، گروه ديگر را از جريان امور ملي، منطقه‌اي و جهاني جاري آن هم در زمان واقعي آگاه مي‌سازد.
از اين طريق همديگر را از نيازها، فرصت‌ها، و تهديدهاي جديد آگاه مي‌سازند و اين آگاهي بر توسعه و پيشرفت حوزه هر دو تاثير گذار و بسيار مفيد است. اين شيوه انتقال متقابل آگاهي، موجب افزايش بهره وري دستگاه ديپلماسي و موثر ساختن انواع رويه هاي ديپلماتيك خواهد شد.(نايم، 2001)
مجموعه اين مسائل سبب مي‌شود ديپلماسي رسمي كم رنگ تر گشته و از سوي ديگر روند هاي ديپلماتيك تسريع شوند:

الف) كم رنگ شدن ديپلماسي رسمي

در گذشته ديپلمات‌ها بازيگران يكه تاز ارتباط ميان كشورها بودند. در حال حاضر جريان گفت‌وگو و تبادل اطلاعات ميان شهروندان در سراسر جهان، در 24 ساعت شبانه روز در جريان است. طرح هاي بين المللي دولت‌ها روزانه از طريق ارتباطات متقابل بي‌شمار جاري در شاهراه‌هاي اطلاعاتي جهاني و نيز طي سفرهاي متعدد افراد و گروه‌هاي مختلف دولتي و غير دولتي به خارج از مرزهاي ملي كشورها، مطرح مي‌شوند و همين عوامل موجب كم رنگ شدن عامل حضور ديپلمات‌ها مي‌شود. به اين ترتيب، تكنولوژي‌هاي نوين ارتباط و اطلاعات ضمن افزايش توان و تعداد كانال‌هاي ارتباطاتي، فرصت‌هايي نيز فراهم آورده‌اند. فراتر اين كه ديپلمات‌ها روز به روز حضوري كم تاثيرتر خواهند داشت. شبكه ها و شاهراه‌هاي دسترسي به اطلاعات و ارتباطات، براي ديپلمات‌ها راه‌هايي در گرد آوري اطلاعات، همكاري با مقامات ملي، ايجاد ارتباطات و تقويت اعمال نفوذ به ارمغان آورده است. ديپلمات ها اگر بخواهند از عهده امور ديپلماتيك عصر اطلاعات بر آيند، لازم است در تماس با فضاي نوين دانايي، نسبت به مبناي دانش و دانايي خود به اندازه كافي انعطاف پذير باشند، مهارتهاي بالايي در به كارگيري رسانه هاي الكترونيك كسب كنند و خود را نسبت به بازيگران نوين صحنه بين المللي از جمله شركت هاي چند مليتي و سازمانهاي غير دولتي، هم آناني كه حضور مجازي پايداري دارند و هم آناني كه تنها كار براي تكنولوژي هاي نوين ارتباطات و اطلاعات هستند، نيز متعهد سازند. با افزايش تقاضاي افكار عمومي در خصوص تعهد به موضوعات بين المللي و عمل به اين تعهدات اهميت بيشتري خواهد يافت. تا زماني كه دولت‌ها و وزارت‌هاي امور خارجه نسبت به كنترل اطلاعات همچنان تمايل بالايي از خود نشان دهند و در راه انتقال اطلاعات لازم به شهروندان از مدل هاي سلسله مراتبي بالايي از خود نشان دهند و در راه انتقال اطلاعات لازم به شهروندان از مدل هاي سلسله مراتبي بهره گيرند، آموزش عموم نسبت به تعهدات بين المللي سخت تر صورت مي‌گيرد.

ب) تسريع روند هاي ديپلماتيك

شايد مهم‌ترين تاثير بلندمدت تكنولوژي‌هاي نوين ارتباطات و اطلاعات، سرعت در ارتباط باشد. آنها امروز تقريبا بايد در لحظه، پاسخگو باشند. هر گونه تاخير مي‌تواند به از دست دادن شهرت بين المللي، امتيازات سياسي، فرصتهاي تجاري و بازرگاني يا از دست دادن حتي حيات كشورها منجر شود. حذف زمان به كاهش تامل و تفكر در امور و مسئوليت هاي سياسي منجر مي‌شود. طبيعتا در چنين شرايطي ديپلمات ها مجبور خواهند شد خيلي زود دست به كار شوند و به كاربراني با مهارت بالا در شاخه‌هاي مختلف تكنولوژيك تبديل شوند تا هر چه سريع تر با شتاب و سرعت هماهنگ شوند و امتيازات اطلاعاتي خود در فضاي رقابتي نوين را تقويت كنند.
پيشرفت هاي ارتباطاتي سبب شده است روابط ديپلماتيك بسيار سريع صورت پذيرد. در گذشته براي يك گفت‌وگوي كوتاه ديپلماتيك، لازم بود زمان و هزينه‌‌اي بالا و شرايطي ويژه فراهم كنيم در حالي كه امروز ويدئو كنفرانس و ارتباطات و مكاتبات الكترونيكي، فرصت‌هاي نويني براي انجام گفت‌و‌گوهاي ديپلماتيك فراهم آورده‌اند. البته اين نكته كاملا مشخص است كه ارتباطات راه دور هيچگاه نمي‌تواند نياز به ارتباطات رو در رو را كاملا از بين ببرد. بر عكس، اين تكنولوژي ها به عنوان مكملي براي ارتباطات رو در رو عمل مي‌كنند و زمينه گفت‌و‌گوهاي آغازين و نيز گفت‌و‌گوهاي پيشرفته را بيش از پيش فراهم مي‌آورند. استقرار سفارتخانه‌هاي نوين و ايجاد مسئوليت‌هاي جديد ديپلماتيك زمان بر هستند. بايد به دنبال ايجاد رويه‌هاي، واحدها و مسئوليت‌هايي با پتانسيل‌ اجرا در زمان واقعي و فارغ از محدوديت‌هاي مكاني باشيم. (ويلسيون، 2001:245-230)

ديپلماسي ديجيتالي

ديپلماسي ديجيتالي در پي تغييرات فوق‌الذكر، جمال و عرصه ظهور مي‌يابد. در واقع ديپلماسي ديجيتالي پاسخي است به:
1- تحولات سريع و دائمي در خدمات خارجي دولت‌ها
2- همگرايي ساختار و عملكرد دستگاه ديپلماسي
3- كيفيت و ماهيت اطلاعات در دوره كنوني
4- حذف بسياري از تشريفات در دستگاه وزارت خارجه
5- تخصصي شدن و تحرك بالاي ديپلمات‌ها
6- شفافيت و پاسخگويي دستگاه وزارت خارجه
7- مسائل و بازنگري حدود در عرصه روابط بين الملل.

الف) ديپلماسي ديجيتالي چيست؟

ديپلماسي ديجيتالي ابزاري مفيد و مهارتي نوين جهت انجام ماموريت به شكل موازي در سطح مجازي بين المللي و نيز محيط واقعي نظام بين الملل مي‌باشد. در واقع ديپلماسي ديجيتالي مجالي را براي ديپلماتها به وجود مي‌آورد تا در پرتو فرصت‌هاي ايجاد شده، منافع ملي خود را به خوبي به پيش برند.
- ديپلماسي ديجيتالي وسيله‌اي مطلوب جهت متقاعد ساختن، بسيج، مذاكره، كسب اطلاعات، تصوير سازي، انجام امور كنسولي و ... در حوزه عملكرد وزارت خارجه مي‌باشد.
- ديپلماسي ديجيتالي در واقع نوعي ديپلماسي مجازي، سايبر ديپلماسي، ديپلماسي الكترونيكي، ديپلماسي شبكه‌اي و در يك كلمه ديپلماسي جهاني شده است.

ب) ويژگي‌هاي ديپلماسي ديجيتالي

1- قابليت دسترسي بالا توسط افكار عمومي دارد.
2- شبكه‌اي و منعطف است.
3- كار آمد و مافوق زمان است.
4- تاثير بسزايي در كاهش هزينه ها دارد.
5- چند بعدي بوده و محدود به روابط دو جانبه نيست.
6- معطوف به فناوري پيچيده است.
7- پاسخگو و مسئول است.
8- مبتني بر دانش و علم به عنوان يك منبع نهادي است (بيات، 1385:130-125).

ج) چالش‌هاي ديپلماسي ديجيتالي

1- هنوز روابط مستقيم فردي در حوزه ديپلماسي حائز اهميت فراوان است.
2- بسياري از ديپلماتها نسبت به اينترنت بدبين هستند.
3- ديپلماتها نسبت به اين تغييرات واكنش نشان مي‌دهند.
4- وجود مشكلات مربوط به امنيت شبكه ها و تروريسم مجازي مربوط به شبكه ها.
5- فقدان مهارت‌ها و دانش كافي در اين زمينه در بين ديپلمات‌ها.
6- وابستگي شديد به فناوري.

ابزارهاي ديپلماسي ديجيتالي

1- وب سايت‌هاي مربوط به وزارت خارجه و ديپلمات‌ها.
2- بانك‌هاي اطلاعاتي مفيد و نرم افزارهاي پيشرفته در اين زمينه.
3- اينترنت و اينترانت.
4- سفارتخانه هاي مجازي.
5- روابط شبكه‌اي و مجازي ديپلمات‌هاي كشورهاي مختلف.

در مجموع چنان كه ذكر شد، انقلاب اطلاعاتي، پيچيده شدن دستور كارها، جهاني شدن و پيدايش سريع بازيگران غيردولتي تاثير فراواني بر ديپلماسي به شكل سنتي آن گذارده است (جكسون: 62-51).
امروزه ديپلماسي نه تنها معطوف به توسعه منافع ملي در دنياي واقعي است بلكه شامل مديريت در حوزه ديجيتالي آن نيز مي‌شود. ديپلماسي سنتي همچنان در بسياري از نقاط جهان مساله‌اي ضروري است اما ديجيتال ديپلماسي به سرعت در حال تبديل شدن به مساله‌اي جهاني و بديهي مي‌شود.
هم اينك، بهره‌گيري از تكنولوژي‌هاي نوين ارتباطات و اطلاعات، زمينه ايجاد سفارتخانه‌هايي با ماموريت محدود را فراهم آورده اند. ساختار تشكيلاتي اين سفارتخانه‌ها شامل 1 الي 2 نفر ديپلمات رسمي به انضمام 3 الي 5 نفر كاركنان محلي است. سفارتخانه‌هايي با ماموريت محدود پتانسيل بالايي براي حضور موثر ديپلمات ها در سراسر جهان فراهم مي‌آورند. اين سفارتخانه‌هاي چمداني به دليل كاهش قابل توجه هزينه‌ها به ويژه براي انجام ماموريت‌هاي تجاري، و ترويج روندهاي نوين تجاري بسيار مورد توجه قرار گرفته‌اند. سفارتخانه‌هايي با ماموريت محدود همچنين براي هر چه سريعتر برافراشتن پرچم كشورهاي خود در دولت‌هاي تازه تاسيس جديد به كار گرفته مي‌شوند. نمونه اين امر را مي‌توان در حضور ديپلماتيك كانادا در جمهوري تازه استقلال يافته اوكراين مشاهده كرد.
آنلاين بودن دسترسي ديپلمات ‌ها به دفاتر مركزي سازمان‌هاي امور خارجه كشورهاي خود، حضور هر لحظه آنها را در فضاي سازمان و كشور خود برايشان قابل لمس مي‌سازد. به اين ترتيب ديپلمات‌ها فارغ از زمان و مكان در دستگاه ديپلماتيك حضور و ارتباطي مداوم و در لحظه خواهند داشت.
بسياري از تحلگيران اعتقاد دارند كه اين تكنولوژي ها با امكاناتي كه فراهم مي‌آورند، بيشتر براي كشورهاي توسعه يافته مفيد هستند تا كشورهاي ديگر. اما ارزاني ارتباطات سايبر براي بسياري از كشورهاي در حال توسعه و كمتر توسعه يافته اين پتانسيل را فراهم مي‌آورد كه آنها نيز قادر باشند تا با ايجاد سفارتخانه‌هايي با ماموريت محدود، آن هم با صرف هزينه كم، بيشترين حضور و ارتباط را در سراسر جهان برقرار نمايند و در اين زمينه در موقعيتي برابر از نظر ديپلماتيك با كشورها توسعه يافته قرار بگيرند (ناي ، 2003:75-67).

نتيجه

نظر به اهميت روز افزون ديپلماسي مجازي و ديجيتالي ضرورت دارد دستگاه ديپلماسي كشور هر چه سريعتر در جهت آشنايي با فناوريهاي مرتبط اقدام نمايد و علاوه بر آن جهت تعليم و آموزش كادر اجرائي و ديپلماتي خود در اين حوزه‌ها اقدام موثر را انجام دهد. توسعه ديپلماسي ديجيتالي در يك سطح مي‌تواند بسياري از هزينه هاي كشور را در حوزه وزارت خارجه كاهش دهد. صدور رواديد و انجام امور مختلف مربوط به احوال شخصيه در كنسولگري‌هاي كشور مي‌تواند از طريق شبكه صورت پذيرد و اين امر مي‌تواند به ميزان زيادي از هزينه ها بكاهد و نيز به تمركز و يك دست شدن امور در سفارتخانه ها و كنسولگري‌هاي كشور بيانجامد. در سطح ديپلماتيك نيز امروزه تاثير افكار عمومي به عنوان يك عامل مهم در چانه‌زني‌هاي ديپلماتيك حائز اهميت فراوان است. دسترسي عامه مردم به تكنولوژي‌هاي روز از جمله اينترنت مي‌تواند به ميزان قابل توجهي به دستگاه ديپلماسي در پيشبرد اهدافش كمك نمايد.
نمونه بارز امر را اقدامات قابل توجه كاربران اينترنتي كشور در قبال مجله نشنال جئوگرافيك در مورد نام خليج فارس شاهد بوديم. بدون ترديد آموزش شهروندان جهت استفاده از تكنولوژي مي‌تواند قدرت چانه زني كشور را در مورد مسائل مهم كشور تقويت نمايد. از سوي ديگر از آنجا كه بسياري از وظايف يك سفارتخانه امروزه توسط رسانه‌ها صورت مي‌پذيرد و بسياري از دولت‌هاي اروپايي در حال تغيير نام و شرح وظايف وزارت خارجه خود هستند، مي‌بايد جهت هماهنگي با موج سريع و رو به رشد اين تحولات خود را آماده ساخت و اقدامات لازم را جهت عقب نماندن از عرصه بين الملل تدارك ديد.
از سوي ديگر تاثير گذاري بر افكار عمومي جهان بدون محدوديت مي‌تواند از طريق دنياي ديجيتالي و مجازي صورت پذيرد براي سرمايه‌گذاري در اين زمينه مي‌تواند بدون واسطه دولت ها و حكومت‌ها، مستقيما با مردم كشورها صحبت نمود و افكار و ايده‌هاي خود را بيان كرد و در افكار عمومي جهاني براي خود حمايت‌هايي را كسب كرد. در مجموع آن چه بديهي است ضرورت بهره‌گيري از اين تحولات مي‌باشد به نحوي كه در صورت عدم تطابق با اين شرايط در بسياري از حوزه ها از تحولات روز عقب خواهيم ماند.
منابع در دفتر فصلنامه موجود است.
...................................................................................
منبع:فصلنامه راهبرد ياس، شماره 13
يکشنبه 17 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 199]