سازمان همكاري شانگهاي و چشم انداز آينده آن

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: سازمان همكاري شانگهاي و چشم انداز آينده آن
دوشنبه - هشتمين اجلاس سران شش كشور عضو دايم سازمان همكاري شانگهاي فردا پنجشنبه در شهر دوشنبه پايتخت تاجيكستان برگزار مي‌شود و كارشناسان سياسي با توجه به تحولات جديد در مناسبات روسيه و غرب اين اجلاس را مهم ارزيابي مي كنند.

برخي از كارشناسان معتقدند كه ممكن است سازمان شانگهاي كه پيشتر عمدتا اهداف امنيتي و اقتصادي سپس سياسي و نظامي داشت در اين اجلاس به لحاظ شرايط جديد رويكرد سياسي و نظامي جدي تري به خود بگيرد.

زماني كه موضوع تشكيل يك سازمان منطقه‌اي با رويكرد همكاري براي تامين امنيت مرزي و سپس همكاري سياسي و اقتصادي در منطقه آسياي مركزي در سال ‪ ۱۹۹۶‬ميلادي مطرح و بعدا به شانگهاي معروف شد، شايد كمتر كسي آينده را آن به صورت كنوني پيش بيني مي‌كرد.

آن زمان سران روسيه و چين دو كشور با نفوذ و داراي ظرفيت‌هاي فراوان اقتصادي و نظامي بااتفاق قزاقستان ، قرقيزستان و تاجيكستان در شهر شانگهاي چين گردهم آمدند و با هدف حل مشكلات مرزي كه بعد از فروپاشي اتحاد شوروي سابق در منطقه بروز كرد، يك قرارداد امينت مرزي را امضا كردند.

امضاي اين قرارداد بين پنج كشور در واقع سنگ بناي تاسيس سازمان جامع منطقه‌اي براي حل مسائل مرزي ، گسترش همكاري‌هاي سياسي ، اقتصادي ،تامين امنيت دستجمعي و مقابله با تهديدها و خطرات خارجي را بنا نهاد.

با تغيير اوضاع سياسي و افزايش تلاش آمريكا براي يك قطبي كردن جهان در سال ‪ ۲۰۰۱‬ميلادي كشورهاي امضاكننده قرارداد امنيت مرزي يعني چين ، روسيه ، قزاقستان ، قرقيزستان و تاجيكستان در نشستي با درك ضرورت تاسيس يك سازمان همكاري منطقه‌اي متن توافقنامه تازه‌اي را امضا كردند كه بر پايه آن سازمان همكاري شانگهاي تاسيس شد و در همان نشست ازبكستان نيز به عنوان عضو اصلي ديگر به اين سازمان پيوست .

بعدها كشورهاي جمهوري اسلامي ايران ، پاكستان ، هند و مغولستان بعنوان عضو ناظر در اين سازمان پذيرفته شدند.

اكنون سازمان همكاري شانگهاي از سوي صاحبنظران به عنوان يك نهاد سياسي ، ،اقتصادي و حتي نظامي بين‌المللي ارزيابي مي‌شود كه يك چهارم جمعيت جهان را در بر گرفته و از اهميت بالاي برخوردار شده كه ممكن است در آينده به ناتو شرق تبديل شود.

شش كشور عضو دايم سازمان شانگهاي ‪۶۱‬درصد از مساحت اورآسيا(آسيا و اروپا ) ، هشت درصد ذخاير ثابت شده نفت خام و ‪ ۳۱‬درصد ذخاير گاز جهان را در اختيار دارند.

كارشناسان تخمين مي‌زنند در صورت عضويت دايم جمهوري اسلامي ايران بعنوان يكي از چهار كشور عضو ناظر اين سازمان ‪ ۱۸‬درصد نفت خام و ‪ ۳۷‬درصد ذخاير گاز جهان در اختيار اين سازمان خواهد بود.

از سوي ديگر ظرفيت‌هاي اقتصادي و نظامي اعضاي اين سازمان نيز قابل ملاحظه بوده بويژه اين كه دو كشور روسيه و چين داراي سلاح هسته‌اي مي‌باشند كه خود مي‌تواند در معادلات جهاني نقش تعيين‌كننده داشته باشد.

در كنار همكاري‌هاي سياسي و اقتصادي از سال ‪ ۲۰۰۴‬ميلادي پس از تاسيس دفتر دايمي سازمان در پكن و تشكيل مركز مبارزه با تروريسم در تاشكند فعاليتهاي امنيتي سازمان نيز رو به گسترش است .

در مدت فعاليت اين سازمان همه مسائل اصلي مربوط به امنيت مرزي بين اين كشورها راه حل خود را پيدا كرده و اكنون با انجام تمرين‌هاي مشترك تدابير گسترده تري را در زمينه تامين امنيت جمعي و منطقه‌اي به اجرا مي‌گذارند.

در اين راستا كشورهاي عضو سازمان همكاري شانگهاي در سال ‪ ۲۰۰۷‬ميلادي با سازمان امنيت دستجمعي جامعه كشورهاي مستقل مشترك المنافع (همسود) يادداشت تفاهمي براي تقويت همكاري امنيتي دوجانبه امضا كردند.

اگرچه بيشتر اعضاي اصلي سازمان شانگهاي همزمان در جامعه كشورهاي مستقل مشترك المنافع نيز عضويت دارند ولي اين توافقات به دست آمده زمينه را براي ايجاد روابط بيشتر نظامي و امنيتي با چين فراهم كرد.

با امضاي اين سند ،اعضاي سازمان همكاري شانگهاي در واقع واكنش خود را نسبت به سياست تك قطبي آمريكا و شركاي آن و مقابله با گسترش نفوذ غرب در منطقه را نشان داد.

درخواست سازمان شانگهاي براي برچيدن پايگاه نظامي آمريكا از قرقيزستان و جلوگيري از گسترش نفوذ غرب در آسياي مركزي از جمله عوامل مهم تنش پنهان ميان چين و روسيه دو عضو قدرتمند اين سازمان از يك سو و آمريكا از سوي ديگر بوده است .

بر اين اساس اكنون سازمان همكاري شانگهاي در كنار همكاري‌هاي اقتصادي به همكاري امنيتي و نظامي نيز اهميت زيادي مي‌دهد و به نظر مي‌رسد با توجه به شرايط موجود جهاني در آينده نزديك همكاري‌ها ميان اعضا در بخش سياسي و نظامي افزايش يابد.

امروز بركسي پوشيده نيست كه سازمان شانگهاي طي هفت سال اخير از يك نهاد جلوگيري‌كننده از بروز اختلافات و بحران‌هاي مرزي به سازمان مهم منطقه اي اقتصادي ، مبارزه با تروريسم و داراي برنامه‌هاي راهبردي بين‌المللي تبديل شده است .

به اعتقاد كارشناسان هرچند پايه‌ها و عناصر نظامي آن در حد پيمان ناتو نيست ولي عامل بسيار تعيين‌كننده در منطقه اورآسيا مي‌باشد.

امامعلي رحمان رييس جمهوري تاجيكستان در آستانه اجلاس دوشنبه در مصاحبه با گروهي از خبرنگاران چين مقابله با تروريسم ، قاچاق انسان ، افراط گرايي ، قاچاق مواد مخدر، جنايات فرامرزي ، مهاجرت غيرقانوني و حفظ ثبات در كشورهاي عضو را از محورهاي اصلي فعاليت اين سازمان ذكر كرد.

وي بر اهميت گسترش همكاري‌هاي اقتصادي و تجاري و نيز استفاده بهتر از ظرفيت‌هاي اقتصادي كشورهاي عضو تاكيد كرد و گفت : سازمان همكاري شانگهاي به تدريج به سازمان متشكل و تاثير گذار در سياست‌هاي بين‌المللي و آسيا با ظرفيت‌هاي فراوان در زمينه‌هاي مختلف تبديل مي‌شود.

وي افزود: علاقمندي كشورهاي منطقه براي عضويت دايم در اين سازمان بيانگر افزايش بيش از پيش نفوذ آن است .

وي گفت : در هرحال تامين امنيت مرزي بين كشورهاي عضو، حمايت از ثبات و امنيت منطقه‌اي ، جلوگيري از تهديدهاي خارجي همچنان از اهداف اصلي اين سازمان باقي مي‌ماند.

در اين حال الكساندر كنيازف كارشناس سياسي روس تبار ، جايگاه سازمان همكاري شانگهاي را در حل مسائل منطقه‌اي مهم خواند وگفت : نفوذ اين سازمان به خصوص در زماني كه سازمان ملل و سازمان امنيت و همكاري اروپا در حل بحران‌هاي جهاني و منطقه‌اي عاجز مي‌مانند مي‌تواند به عنوان يك قدرت جديد در حل آنها نقش مهمي داشته باشد.

وي افزود: سازمان همكاري شانگهاي هنوز در حال تحول ساختاري است، هر نوع تغيير در فضاي سياسي ، امنيتي و نظامي بين‌المللي در جهت‌گيري آينده آن تاثير مهمي خواهد داشت .

وي گفت : امروز سازمان شانگهاي اين توان را دارد كه مسووليت تامين امنيت و ثبات منطقه‌اي را بر عهده گيرد و رويدادهاي اخير درمنطقه قفقازو افغانستان مسووليت آن را سنگين تر كرده است .

به اعتقاد وي ، همكاري بيشتر سازمان شانگهاي با ايران و افغانستان قطعا به كاهش تشنج در منطقه و ايجاد ثبات و امنيت در افغانستان كمك خواهد كرد.

موسي عصازاده از مسوولان حزب خلق دمكراتيك تاجيكستان نيز بر اين باور است كه اعتبار اين سازمان رو به افزايش بوده و حوزه نفوذ آن از يك نهاد منطقه‌اي بيشتر شده است .

وي گفت : بررسي موضوع افزايش شمار اعضاي دايم سازمان شانگهاي به خصوص نگاه مثبت به تقاضاي عضويت جمهوري اسلامي ايران اين نفوذ و اعتبار را تسريع خواهد كرد.

شاكرجان حكيم اف استاد دانشگاه آزاد بين‌المللي تاجيكستان نيز معتقد است كه سازمان همكاري شانگهاي با پذيرش اعضاي دايم جديد مي‌تواند ظرفيت بيشتري براي كسب نفوذ جهاني بدست آورد.

وي گفت : جنگ گرجستان خواه ناخواه در برنامه اجلاس سران اين سازمان در دوشنبه تغييراتي ايجاد خواهد كرد و كشورهاي عضو در زمينه موضوعات مورد بحث از جمله پذيرش اعضاي جديد تجديد نظر مي‌كنند.

وي افزود: در اين اجلاس مواضع كشورها نسبت به بحران قفقاز و سياست‌هاي يك جانبه آمريكا و اروپا مشخص تر خواهد شد هرچند موضوعات مربوط به امنيت آسياي مركزي و افغانستان از محورهاي اصلي آن است .

به اعتقاد اين كارشناسان ، رشد تدريجي سازمان همكاري شانگهاي به حفظ ثبات در منطقه پيراموني و حتي ديگر نقاط جهان ، برقراري صلح و امنيت و گسترش همكاري‌هاي اقتصادي ، تجاري و فرهنگي بين كشورهاي منطقه كمك زيادي خواهد كرد.

اين كارشناسان معتقدند همچنين در صورت ادامه روند كنوني در عرصه سياست جهاني ممكن است در آينده نه چندان دور اين سازمان به يك بلوك جديد قوي تر تبديل و در مقابل آمريكا و غرب صف آرايي كند.

با توجه به اين ديدگاهها هشتمين اجلاس سران سازمان همكاري شانگهاي در شهر دوشنبه پايتخت تاجيكستان تاحدودي چشم انداز برنامه‌هاي آتي اين سازمان را مشخص خواهد كرد.
چهارشنبه 6 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 154]