در میزگرد کافه خبر بررسی شد: رابطه با مصر دارای پشتوانه دیپلماتیک است؟

واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: سیاست > دیپلماسی - در میزگرد کافه خبر که به بررسی روابط ایران و مصر و چشم انداز تحولات آتی در روابط دو کشور پرداخته شد دکتر سید عبدالامیر نبوی، پژوهشگر ارشد مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه شرحی از وضعیت مصر، چالش های روابط ایران و قاهره و دلایل اهمیت مصر برای ایران داد. مینا علی اسلام: بررسی این نکات کلیدی برای تحلیل آینده روابط تهران و قاهره بی تردید برای مخاطبانی که سرنوشت روابط احتمالی ایران و مصر را دنبال می کنند جذاب خواهد بود. **** اصولا مقدمه چینی هایی که از طرف ایران برای بهبود روابط با مصر طی سالیان اخیر شاهد هستیم تا چه اندازه در مسیر توسعه روابط و بهبود مناسبات کارساز خواهد بود؟ایران برای بهبود روابط با مصر طی چند سال اخیر دلایل و اهدافی دارد. در تشریح این دلایل ابتدا باید به جایگاه بی بدیل مصر در جهان عرب و خاورمیانه عربی، به خصوص حضور موثر این کشور در روند صلح اعراب و اسرائیل، توجه کرد. در این روند، مصر یک وزنه غیر قابل انکار است. نکته دوم این است که ایران سعی دارد وحشت احتمالی در دنیای عرب از تهدیدی به نام ایران را از طریق بهبود روابط کاهش دهد. در واقع، اگر تصویری از ایران در دنیای عرب در حال شکل گیری است مبنی بر اینکه ایران درصدد تبدیل شدن به یک هژمونی و یک تهدید است، تهران به دنبال آن است که از طریق بهبود روابط از میان برود و در عین حال امکان و احتمال تشکیل ائتلافی عربی علیه ایران کاهش یابد. دلیل سوم این است که مصر از گسترش نفوذ شیعیان در خاورمیانه عربی وحشت دارد - البته این وحشت را به طور مشخص اردن و عربستان نیز دارند - و ایران قصد دارد از طریق بهبود روابط کمک کند تصور توسعه نفوذ شیعیان در منطقه را نیز به حداقل برساند و نگرانی نزد مقامات مصری و سایر سران عرب بوجود نیاید. دلیل چهارم کاهش فشار بر حماس و حزب الله است، بویژه که دولت مصر ظرف دو سه سال اخیر فشارهای زیادی بر حزب الله لبنان و دولت اسماعیل هنیه وارد کرده است. دلیل نهایی نیز یک احتمال است و شاید مستند خاصی نداشته باشد؛ ایران یک خاطره تلخ از حادثه طبس در اردیبهشت سال 1359 دارد که طی آن از دو پایگاه هوایی مصر علیه ایران استفاده شد. بهبود روابط می تواند حضور مصر در هرگونه ائتلاف احتمالی علیه ایران را کاهش دهد. آقای نبوی!نکته این است که چرا دولت ایران ظرف پنج سال اخیر اقدامات خود را برای بهبود روابط با مصر شدت بخشیده است؟نکته کلیدی آن است که اقدامات دولت در زمینه ارتباط با مصر، تداوم اقدامات دولتهای قبل محسوب نمی شود، بلکه جهت رفع مشکلات و مسائل خاص حوزه سیاست خارجی در سالهای اخیر است. توضیح آنکه اقدامات و سخنانی که در حوزه سیاست خارجی صورت می گیرد مانند هر پدیده سیاسی و اجتماعی دیگر آثار کوتاه مدت و دراز مدتی دارد. به نظر می رسد که برخی تحولات منطقه ای و بین المللی موجب شده آثار و نتایج بلند مدت و البته قابل انتظار رویکرد خاص ایران در حوزه سیاست خارجی، طی 5 سال اخیر، در کوتاه مدت ظهور پیدا کند و بارز شود. به بیان دیگر ایران اکنون مواجه با آثاری است که به طور معمول باید در دراز مدت ظاهر می شد اما به دلایلی در کوتاه مدت ظاهر شده است و اکنون از مواجهه با آن گریزی نیست. در نتیجه، در حوزه روابط منطقه ای اقداماتی صورت می گیرد که حالت یک سویه دارد یعنی شاهد چندان اقبالی از جانب مصری ها در مورد ایران نیستیم. البته این اقبال در حد تعارف دیده می شود، اما فراتر از تعارفات دیپلماتیک شاهد اقدامی جدی از سوی مصری ها نیستیم. فکر می کنید چرا دولت آقای احمدی نژاد در زمینه برقراری رابطه بسیار پیشتاز شده و تاکید ویژه ای برای این پیگیری ها دارد؟برای اینکه بیبنیم نتایج اقدامات و فعالیت های چند سال اخیر برای گسترش رابطه با مصر چیست، باید یک ارزیابی از نگاه مصری ها در مورد ایران داشته باشیم. مصر مساله ایران و موضوعات مربوط به آن مانند برنامه هسته ای، اختلاف با امارات بر سر جزایر سه گانه، گسترش نفوذ در عراق، بازی در زمین لبنان و نوع ارتباطش با سوریه را در قالب بخشی از یک پازل بزرگتر یعنی تحولات خاورمیانه می بیند و موضوع ایران را به طور مجزا بررسی نمی کند. لذا مصر رابطه با ایران را نیز تابع تحولات اساسی و بنیادین در منطقه خاورمیانه و رابطه استراتژیک خود با ایالات متحده امریکا تعریف می کند. به این ترتیب مصر دوری یا نزدیکی با ایران را بر اساس نوع رابطه اش با ایالات متحده امریکا و روند تحولات منطقه ای می بیند. از سوی دیگر پرونده ایران در مصر در دست نیروهای نظامی و امنیتی است، نه در دست وزارت خارجه و دیپلمات های مصری، یعنی این نیروهای نظامی و امنیتی هستند که در ایجاد رابطه با ایران می توانند موثر باشند و آنان نیز تصویر و نگرانی خاصی از ایران دارند. با توجه به این نکات متوجه می شویم که احتمالا رابطه با مصر از سوی مصری ها چندان با اقبال مواجه نمی شود. اگر گه گاه استقبالی از رابطه و مذاکره میان دو کشور شکل می گیرد یا مانند قرارداد برقراری خط پروازی مستقیم میان تهران و قاهره را شاهدیم، به این دلیل است که مصری ها نسبت به ایران یک نگاه اقتصادی دارند. اقتصاد مصر به دلایل گوناگون حالت متزلزلی دارد. از سال 2004 تا سال 2009 مشکلات اقتصادی مصر افزایش یافت، تعداد اعتصابات بیشتر شد و اهداف توسعه ای این کشور به نتیجه نرسید. اما امسال(2010) اولین سالی است که گفته می شود وضعیت اقتصادی مصر بهتر شده و رشد اقتصادی این کشور که رقم 8/5 درصد را هدف قرار گرفته بود، محقق شده و پیش بینی می شود تا پایان سال به بیش از این رقم (6 درصد) هم برسد. میزان تورم نیز که ابتدای سال 4/11 درصد بود، به 8/6رصد کاهش یافته است. البته در بودجه امسال نیز حدود یک چهارم هزینه ها به پرداخت یارانه ها اختصاص دارد. این وضعیت متزلزل اقتصادی ایجاب می کند که مصر به دنبال بازارهای جدید باشد و به خصوص درآمد خود را از طریق صنعت جهانگردی گسترش دهد. حال، این سوال ساده پیش می آید که اگر خط پروازی مستقیم میان تهران و قاهره ایجاد شود کدام مسیر است که هواپیمای پر شده ای خواهد داشت؟ در شرایط کنونی، با توجه به رقم 8/8 درصدی بیکاری در مصر و اینکه حدود 48 درصد مردم کمتر از دو دلار در روز درآمد دارند، به احتمال زیاد مسیر تهران - قاهره این گونه خواهد بود چراکه وضعیت بد اقتصادی بسیاری از مردم مصر اجازه نمی دهد که به فکر جهانگردی باشند. لذا نگاه مصری ها به رابطه با ایران یک نگاه صرفا کسب درآمدی است. البته نگاه اقتصادی نظارت های امنیتی خاص خود را در مصر ایجاد خواهد کرد. کانال های اصلی درآمدی مصر شامل جهانگردی، عبور و مرور کانال سوئز و نهایتا کمک های سالانه و ثابت ایالات متحده امریکاست. امسال بودجه سالانه مصر 9/85 میلیارد دلار اعلام شده است. این در حالی است که در سال 2007 حدود 570 مورد اعتراض و اعتصاب در مصر شکل گرفته که همگی جنبه اقتصادی داشته است. لذا مصر به شدت برای جذب دلار بیشتر تلاش دارد. نکته پایانی آن است که گسترش رابطه با مصر از مجرای میراث فرهنگی دنبال می شود، نه از کانال های دیپلماتیکی مانند وزارت خارجه یا نهادهای مشابه. این بدان معناست که چنین گسترش رابطه ای احتمالا فاقد پشتوانه محکم دیپلماتیک است و بنابراین به همان سادگی که ایجاد می شود می تواند از میان برود. این گسترش رابطه اصلا مشابهتی با دیپلماسی پینگ پونگ ندارد. در واقع موفقیت ابتکارات فردی یا ایجاد کانال های جدید مستلزم آن است که پشتوانه دیپلماتیک داشته و از آن مهمتر از پشتوانه اجماع تصمیم گیرندگان در داخل برخوردار باشد. با توجه به حضور جدی مخالفان برقراری رابطه در هر دو کشور چندان تضمینی نیست که این رابطه تعمیق پیدا کند. در مورد تاثیر امریکا در روابط ایران و مصر و جایگاه و اثر مخالفت های این کشور با این رابطه به چه شاخصه های تاثیرگذاری می توان توجه کرد؟مصر از سال 1999 تا سال 2003 دومین کشور خریدار سلاح های امریکایی در جهان پس از تایوان بوده است. از سال 2004 تاکنون اسرائیل جای مصر را در خرید سلاح از امریکا گرفته است. امروزه هم سومین کشور خریدار سلاح های امریکایی در منطقه خاورمیانه، پس از امارات و اسرائیل، مصر است. این نوع کمک ها در کنار کمک های مالی واشنگتن به قاهره پس از امضای پیمان کمپ دیوید در سال 1979 که بیشتر هم صرف ارتش و خریدهای تسلیحاتی شده است، همچنین اعلامیه دوستی مصر و امریکا در ژوئیه 1999 (دوره کلینتون) همگی نشانه آن است که مصر رابطه با ایران را مستقل تعریف نمی کند بلکه تحت تاثیر رابطه اش با امریکا و تحولات خاورمیانه این رابطه را مورد ارزیابی قرار می دهد. درست است که مصر بدنبال جذب دلارهای بیشتر است و رابطه با ایران را در همین چارچوب می بیند، اما اگر همین رابطه بخواهد به ارتباطات استراتژیک مصر با امریکا یا فرایند صلح اعراب و اسرائیل خدشه وارد کند، مصر به سرعت از این دلارها هم چشم پوشی خواهد کرد. مخالفان منطقه ای رابطه ایران و مصر چه کسانی هستند و علت نگرانی و مخالفت آنها چیست؟به نظر من مهمترین مخالف گسترش روابط ایران و مصر، اسرائیل است یعنی سایر کشورهای منطقه حتی اگر در ابتدا بابت بحث منافع ملی خود تا حدودی با رابطه ایران و مصر مخالفت کنند، این مخالفت ها مداوم و جدی نخواهد بود. اما مخالف جدی و همیشگی رابطه ایران و مصر، اسرائیل است. اسرائیل اساسا مخالف گسترش رابطه ایران با کلیه کشورهای منطقه است و همواره تلاش دارد نوعی ائتلاف منطقه ای با هدف انزوای ایران را سازماندهی کند. این تحلیل وجود دارد که رابطه ایران، سوریه، ترکیه و عراق در منطقه بسیار خوب است و تصویری از یک ائتلاف را ایجاد کرده و احتمال پیوستن مصر به این ائتلاف می تواند آنرا در منطقه به تصمیم گیر اساسی تبدیل کند و این موجب نگرانی کشورهایی مانند عربستان است. نظر شما در این مورد چیست؟همین ابتدا باید میان روابط خارجی و سیاست خارجی تفاوت قائل شد. روابط میان ایران و عموم کشورهای منطقه سالهاست که برقرار است، اما سیاست خارجی سطح بالاتری از روابط خارجی است. سیاست خارجی اساسا کنشی مبتنی بر آگاهی و محاسبه و بر اساس اتفاق نظر سیاستگذاران است. حال، در خصوص مصر باید پرسید که آیا رابطه با این کشور کنشی هدفمند، آگاهانه و مبتنی بر اجماع است، یا صرفا واکنشی به برخی مسائل و مشکلات؟ روشن است که این رابطه اگر مبتنی بر یک رویکرد آگاهانه و هدفمند نباشد، به همان سادگی که ایجاد شده می تواند پایان یابد. در مورد شکل گیری ائتلافی منطقه ای میان کشورهایی که نام بردید، با توجه به صدور قطعنامه های شورای امنیت و آثار سیاسی و حقوقی آن، فعلا نمی توان گمانه زنی خاصی کرد. پارادوکس رابطه با مصر و حمایت از آرمان گروه های فلسطینی چگونه برای ایران قابل حل است؟گسترش رابطه با مصر در صورت تحقق هیچ منافاتی با حمایت ایران از ملت فلسطین ندارد چراکه اتفاقا مصر در سال های گذشته بیشترین تلاش را برای کاهش اختلافات میان رهبران حماس و ساف (سازمان آزادی بخش فلسطین) انجام داده است. در واقع شخص سرلشگر عمر سلیمان، نماینده ویژه حسنی مبارک است و طی سال های اخیر پرونده مساله فلسطین به او سپرده شده است. مهمترین اقدام وی که از او چهره منطقه ای مثبتی ایجاد کرده است، مذاکرات پیگیر برای رفع اختلافات میان حماس و ساف بوده است. مصری ها همواره خود را برادر بزرگتر فلسطینی ها در فرایند صلح می دانند. پیش بینی شما از آینده روابط ایران و مصر چیست؟رابطه با مصر به این دلیل که از پشتوانه دیپلماتیک و اجماع سیاستگذاران داخلی بهره مند نیست و نگاه مصری ها نیز به این رابطه امنیتی است، نمی توان انتظار داشت که به عنوان یک مساله دامنه دار تعمیق یابد. شکل گیری پروازهای مستقیم میان تهران و قاهره و پس از آن صدور روادید می تواند زمینه ساز رفت و آمدها میان ایران و مصر شود. در این خصوص آیا انتظار نمی رود که به مرور شاهد تصمیم دولت ها برای تعیین مسائل حقوقی و رسمی روابط اتباع دو کشور و نهایتا رابطه دو طرفه باشیم؟شاید تفاهم نامه ای هم میان ایران و مصر برای روابط امضا شود اما مصر رابطه با ایران را در چارچوب تحولات منطقه ای بررسی می کند، نگاه امنیتی به پرونده دارد و تلاش دارد رابطه استراتژیک خود با ایالات متحده را در عین این روابط حفظ کند. این چند عامل در کنار هم نشان می دهد که عملا باید اتفاقات دیگری رخ دهد که از سوی مصری ها استقبالی عملی و دیپلماتیک - و نه تعارف آمیز - برای رابطه با ایران شکل گیرد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبر آنلاین]

[مشاهده در: www.khabaronline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 215]

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب

صفحات پیشنهادی

در میزگرد کافه خبر بررسی شد: رابطه با مصر دارای پشتوانه ...
در میزگرد کافه خبر بررسی شد: رابطه با مصر دارای پشتوانه دیپلماتیک است؟ سیاست > دیپلماسی - در میزگرد کافه خبر که به بررسی روابط ایران و مصر و چشم انداز ...

گوناگون

کودتای نافرجام در اوکراین خنثی شد

اجاره ویلا در اطراف تهران برای سفر یک روزه!

هشدار ایران: حمله به لبنان با پاسخ قاطع جبهه مقاومت روبرو ...

علاقه مندان به ورزش در خانه

فعالسازی تلگرام بیزینس به کمک تلگرام پرمیوم برای شماره های...

خرید کالا از چین

کنعانی: برای افتخار ایران، همگی در انتخابات شرکت کنیم

معرفی فرانکفورتر، جدیدترین محصول گوشتیران!

دولت بایدن اجازه برپایی پایگاه‌های رای‌گیری ایران در آمریک...

نگرانی آمریکایی‌ها و اسرائیل از آسیب‌پذیری گنبد آهنین در ج...

کانادا سپاه را تروریست خواند، ایران سفیر ایتالیا را احضار ...