گفت وگو با اسدالله اعلايي؛ دبير شوراي اقتباس كتاب كودك سيمافيلم نگراني هاي بزرگ براي سينماي كوچك

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: گفت وگو با اسدالله اعلايي؛ دبير شوراي اقتباس كتاب كودك سيمافيلم نگراني هاي بزرگ براي سينماي كوچك
آرزو شهبازي

شوراي اقتباس كتاب كودك سيمافيلم بر پايه نيازي شكل گرفته كه اگرچه هر سال و در جريان جشنواره ها و همايش ها رنگ و بوي تازه يي مي گيرد، اما اصل ماجرا يعني همان خلاء فيلمنامه نويسي تخصصي براي كودكان و نوجوانان، زخم كهنه يي است كه با بيانيه ها و جشنواره ها و ميزگرد ها التيام نمي يابد. اسدالله اعلايي از مديران باتجربه صدا و سيما در زمينه برنامه هاي كودكان و نوجوانان، در شورايي به نام شوراي اقتباس كتاب كودك ماموريت دارد بخشي از اين خلأ را برطرف كند. در كارنامه كاري وي رياست مدرسه هنر و ادبيات كودكان و نوجوانان وابسته به معاونت آموزشي سازمان صدا و سيما، مسووليت واحد طرح و برنامه گروه كودك و نوجوان شبكه اول، مديريت گروه كودك و نوجوان شبكه اول، تصويرگري، نويسندگي و تهيه كنندگي برنامه هاي تلويزيوني، تصويرگري كتاب هاي كودكان و نوجوانان و موارد بسيار ديگري در اين زمينه ديده مي شود. با او در خصوص شوراي اقتباس كتاب كودك گفت وگويي داشته ايم كه در زير مي خوانيد.

---

-آيا شكل گيري شوراي كودك و نوجوان در كنار شوراي اقتباس و هم راستا با اهداف آن صورت گرفت؟

آن طور كه من اطلاع دارم فقط يك شوراي كودك در سيما فيلم وجود دارد كه آن هم شوراي اقتباس كتاب كودك است و تقريباً حدود 10 ماه پيش در سيما فيلم، شوراي اقتباس كتاب و رمان، در حوزه كودك و نوجوان تشكيل شد تا آثار داخلي و خارجي را در اين زمينه بررسي كند و قصه هايي را كه ظرفيت تبديل شدن به فيلمنامه براي مخاطبان كودك و نوجوان دارند، انتخاب و در مسير توليد قرار دهد. به همين دليل، از افرادي از جمله خود من دعوت به كار كردند و مسووليت شورا هم به من واگذار شد. براي شروع كار، ابتدا فهرستي از كتاب هايي كه در جشنواره ها، خصوصاً در جشنواره هاي كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان جايزه گرفته بودند، تهيه كرديم. براي اينكه به نظر مي رسيد اين فهرست، فهرست قابل اعتمادي باشد و مي تواند در اولويت قرار گيرد. بر اين اساس، تاكنون كتاب هاي زيادي بودند كه در شوراي بررسي و از ميان قصه هاي مختلف، برخي تصويب و متاسفانه اكثر آنها رد شد.

-كتاب هايي كه رد شدند اغلب با چه مشكلي روبه رو بودند؟

علت هاي گوناگوني منجر به رد شدن قصه ها مي شود. برخي از آنها به فضاي قصه برمي گردد كه به دهه هاي 60 و 70 مربوط مي شود. طي اين مدت تحولاتي در سليقه و پسند مخاطب، مخصوصاً نوجوان، به وجود آمده است كه حالا ديگر هر اثري به راحتي نمي تواند براي او جذاب باشد. تحولات فرهنگي، تحول در زيباشناسي، امكان دسترسي به رسانه هاي مختلف و ظهور موضوعات جديد در زندگي كودكان و نوجوانان، باعث مي شود جوان با هر اثري ارتباط برقرار نكند. برخي دلايل هم به جنبه هاي فني آثار مربوط مي شد و قصه ها يا از لحاظ فني ضعيف بودند يا قابليت تصويري شدن براي تلويزيون را نداشتند. نهايتاً تصميم گرفتيم «كارگروه»ي تشكيل دهيم و بررسي اوليه كتاب ها را به اين «كارگروه» بسپاريم، تا از اين طريق بتوانيم به منابع بيشتري دست پيدا كنيم و حجم زيادتري از آثار اعم از كتاب هاي خارجي يا داخلي مورد بررسي قرار گيرد.

خوشبختانه بعد از تشكيل «كارگروه» و دسترسي به منابع بيشتر، به آثار جالبي اعم از داخلي و خارجي برخورد كرديم و من اميدوارم در آينده نزديك به متون خوبي دست پيدا كنيم. فعلاً هفته يي دو روز جلسات كارگاه اقتباس كتاب كودك و دو هفته يك بار شوراي اقتباس كتاب كودك تشكيل مي شود. علاوه بر آن، بررسي جديدي روي فيلم هاي سينمايي (خارجي) كودك و نوجوان آغاز كرده ايم كه به نظر مي رسد اين اقدام هم در مسير اقتباس از منابع براي دسترسي به فيلمنامه هاي مناسب مي تواند به ما كمك كند.

-در اين مدت وضعيت كتاب ها را چطور ديديد؟

اظهارنظر در مورد بررسي منابع جديد نيازمند مطالعه و كار بيشتري است. اما در همين مراحل اوليه با كتاب هاي خوبي برخورد كرديم كه اغلب آنها خارجي است ولي در عين حال، قابليت اقتباس دارند و بعضاً از جهت فني و دراماتيك قصه هاي پرقدرتي هستند.

-داستان هاي خارجي چقدر امكان تصويري شدن را به لحاظ كاراكتر و فضا دارند؟

قصه ها و رمان هاي خارجي، كمي پردردسر تر هستند. براي اينكه علاوه بر مضمون و محتوا و ساختار فني قصه، بايد امكان بومي شدن نيز داشته باشند تا بتوانيم آنها را با شرايط فرهنگي زمان و مكان خودمان تطبيق دهيم. برگردان اين قصه ها در قصه هاي رئال يا تاريخي مشكل تر است و در مورد آثار فانتزي و تخيلي به نظر مي رسد دسترسي سريع تري داشته باشيم، چون به لحاظ مكان و زمان و موقعيت هاي ديگر، امكان تغيير در آنها بيشتر است.

-در زمينه حقوق مولف كتاب هاي خارجي قوانين خاصي وجود دارد؟

از كتاب هاي ايراني تعدادي انتخاب و از مولف آنها خريداري شده كه در حال حاضر در مرحله تدوين نگارش فيلمنامه قرار دارند. در زمينه كتاب هاي خارجي هم تاكنون يك مورد در مرحله نگارش فيلمنامه قرار گرفته است و تعدادي ديگر هم انتخاب شده و به زودي براي نگارش فيلمنامه اقدام مي شود. اينكه استفاده از كتاب هاي خارجي به لحاظ حقوقي چگونه است، من اطلاع دقيق ندارم اما احتمال مي دهم از اين نظر بلااشكال باشد.

-آيا فعاليت هايي مثل سفارش فيلمنامه هم در برنامه هاي اين شورا تعريف شده است؟

هدف اصلي ما بررسي منابع مكتوب و تصويري براي رسيدن به قصه ها و فيلمنامه هاي مناسب است. بنابراين اگر فيلمنامه آماده يي هم به دست ما برسد و كتاب يا رماني پيشنهاد شود، حتماً بررسي مي كنيم. علاوه بر آن، اخيراً از طرف مسوولان سيما فيلم جهت توليد مجموعه يي از فيلم هاي سينمايي ويدئويي تاكيد شده و قرار است نسبت به توليد اين فيلمنامه ها براي فيلم هاي سينمايي تلويزيوني نيز اقدام جدي صورت گيرد. در هر حال، به نظرم گام مثبتي در جهت اقتباس و تدوين فيلمنامه براي توليد آثار تلويزيوني كودك و نوجوان برداشته شده است.

-آيا از كارهاي انتخاب شده، آثاري هم به توليد رسيده است؟

البته بررسي و انتخاب قصه ها و تبديل آنها به فيلمنامه و بعد توليد آنها طي يك زمان و فرآيند معين انجام مي شود. اما اميدوارم طي سال جاري دو مجموعه، يكي «پسران سفيدرود» كه موضوع آن انقلاب است و ديگري سريال «نرسيده به درخت» كه بر محور چالش هاي موجود در زندگي يك دختر نوجوان است، در مرحله توليد و آغاز فيلمبرداري قرار گيرد.

-تاكنون چه كارهايي به تصويب رسيده است؟

به طور كلي كار نمايشي در حوزه كودك و نوجوان خيلي گسترده است؛ گسترده از نظر پيام، موضوع، ساختار و زيبايي شناسي، براي اينكه اين مخاطب به گروه هاي سني مختلفي تقسيم مي شود و كار نمايشي در مورد هر كدام از اين گروه ها از نظر زبان و ويژگي هاي دراماتيك تعريف جداگانه يي دارد. آنچه كه فعلاً اتفاق افتاده، انتخاب آثاري براي مخاطب نوجوان است كه عمدتاً رئال بوده و مضامين دفاع مقدس و انقلاب اسلامي و موضوعات فرهنگي- اجتماعي را دربر مي گيرد. اما چند اثر فانتزي- تخيلي نيز در مرحله بررسي قرار دارد كه ويژه مخاطبان كم سن و سال تر است.

-آيا موارد اقتباس تنها به كتاب محدود مي شود؟

فعلاً تاكيد بر اقتباس از ادبيات مكتوب است، ولي در حال بررسي برخي از آثار فاخر خارجي كودك و نوجوان نيز هستيم. البته اين كار به معناي كپي برداري از اين آثار نيست، بلكه اگر بخواهيم به طور جدي به فيلمنامه هاي مطلوب برسيم، بررسي بهترين آثار سينمايي- تلويزيوني كه در جهان توليد شده نيز يكي از كارهايي است كه بايد انجام شود. يكي از زمينه هاي اقتباس هم، استفاده از منابع ادبيات كهن فارسي است. البته اين اقدام، تاملات و دشواري هاي خاص خود را دارد اما فكر مي كنم مي توانيم نتايج خوبي از آن بگيريم. همين طور بخش ديگري از منابع كه مي توان در حوزه اقتباس روي آن برنامه ريزي كرد، الهام از متون ديني و قرآن است.

-كارشناسان شورا بر چه اساسي انتخاب شده اند؟

اين افراد كساني هستند كه در زمينه ادبيات نمايشي و قصه نويسي فعاليت مي كنند و برخي از آنها سال ها در حوزه كودك و نوجوان، كار رسانه يي كرده و در زمينه تلويزيون و كتاب، صاحب نظر هستند.

-در كنار بحث فيلمنامه به نظر مي رسد ما در زمينه كارگردان سينماي كودك هم بايد مشكل داشته باشيم؟

بله، اين هم خودش مشكلي است. اساساً در زمينه نيروهاي انساني كه بتوانند به طور تخصصي كار كودك انجام بدهند، ما كمبود داريم. فعاليت رسانه يي در حوزه كودك و نوجوان، كاملاً تخصصي و نيازمند كارشناساني است كه اختصاصاً به اين بخش مي پردازند. اين مشكل وقتي خودش را بيشتر نشان مي دهد كه ما نيازمند توسعه كمي و كيفي هم باشيم. متاسفانه برخي اين كمبود و مشكل را احساس نمي كنند و به توليد براي كودكان و نوجوانان، كودكانه نگاه مي كنند. رفع اين مشكل، راهكارهايي دارد كه در اينجا فرصت توضيح آن نيست. اما يكي از فوايد استفاده از ادبيات مكتوب كودك و نوجوان، به ويژه فراهم كردن امكان ورود قصه نويس ها به فيلمنامه نويسي است كه اين خود كار مثبتي در جهت توسعه نيروي انساني براي سينما و تلويزيون به شمار مي رود.

-اين كار تا چه حد از نظر اقتصادي به نويسنده ها كمك مي كند؟

متاسفانه، با وجودي كه اساس كار سينما و تلويزيون نويسندگي است، فكر اوليه را نويسنده ها ايجاد مي كنند و زحمت زيادي مي كشند اما اغلب به لحاظ مالي مورد بي توجهي قرار مي گيرند كه به نظر من اين كار، هم جنبه تشويقي دارد هم زمينه تجربه هاي جديد را فراهم مي كند و نويسنده ها نيز از نظر اقتصادي پشتيباني مي شوند. اين كاري است كه ما در شيوه هاي مديريت رسانه يي بايد دنبال كنيم، يعني ضمن اينكه هدف ما دسترسي به محصول مطلوب است، بايد گوشه چشمي هم به تربيت نيروي انساني از افراد شايسته داشته باشيم.

-ما در زمينه سينماي كودك با دو نوع كار روبه رو هستيم؛ آثاري براي كودك و آثاري درباره كودك. اين شورا به كدام نوع كار توجه بيشتري دارد؟

قطعاً تلاش ما به توليد آثار مناسب براي مخاطب كودك و نوجوان اختصاص دارد و خوب است تلاش كنيم خلأ هاي موجود در اين زمينه را پر كنيم.

-آيا اين كمبودها تنها در زمينه سينما وجود دارد؟

نه، ما در ارتباط با كودك و نوجوان در همه زمينه ها از جمله كتاب، مطبوعات، سينما و تلويزيون با مشكلات جدي مواجه هستيم. محصولات ما از نظر كمي و كيفي، سطح بسيار پاييني دارند و بايد در هر دو زمينه كميت و كيفيت، به موازات هم پيش برويم. اين عجيب است كه طي سال ها ما حتي يك فيلم خوب كودك بر پرده سينما نمي بينيم و عجيب تر اينكه از آن طرف هم شاهد هستيم كه سيل عظيم محصولات خارجي در قالب فيلم، كتاب، سي دي و بازي هاي رايانه يي، كودكان و نوجوانان ما را تغذيه مي كند. ما هم خيلي كم كار مي كنيم و هم خيلي بد. ما از آنچه كه بايد باشيم، كيلومترها عقبيم و اين وضعيت براي كساني كه با اين حوزه كاري آشنا هستند و علاقه مند به آن، كمي نگران كننده است.
سه شنبه 29 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 165]