فراهانی:كاش ملاقلي پور زنده بود

واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: هفته گذشته همچون چند سال اخير، پس از گمانه زني هاي فراوان و در حالي كه فرصت چنداني به پايان مهلت ارسال نماينده سينماي ايران به رقابت هاي اسكار ٢٠٠٨ باقي نمانده بود، فيلم «ميم مثل مادر» اثر زنده ياد «رسول ملاقلي پور» مسافر اسكار شد. اين در حالي است كه سرانجام در يك نشست ديرهنگام اعضاي كميته انتخاب فيلم ايراني، اين اثر را به عنوان نماينده سينماي ايران، روانه ميدان اين رقابت فشرده كردند. اين كميته براساس فهرست پيشنهادي ارائه شده از سوي خانه سينما و با همفكري و سازماندهي بنياد سينمايي فارابي، در مرحله نخست، بررسي انتخاب فيلم هاي مورد نظر خود را به ٨ اثر محدود كردند. «پاداش سكوت» (مازيار ميري)، «تقاطع» (ابوالحسن داوودي)، «جايي در دوردست» (خسرو معصومي)، «شب بخير فرمانده» (انسيه شاه حسيني)، «خون بازي» (رخشان بني اعتماد)، «زمستان است» (رفيع پيتز)، «ميم مثل مادر» (زنده ياد رسول ملاقلي پور) و «وقتي همه خواب بودند» (فريدون حسن پور). در مرحله دوم، كميته انتخاب پس از بررسي گزارش هايي درباره سطح موفقيت فيلم ها در مجامع سينمايي داخلي و خارجي، نحوه استقبال مردمي هنگام اكران عمومي آثار نامزد شده در كشور، سوابق كمپاني ها و شركت هاي پخش كننده فيلم ها در خارج از كشور و بازخوردهاي مطبوعاتي و انتقادي فيلم هاي مورد نظر در نشريات داخلي و خارجي، ٥ فيلم «پاداش سكوت»، «خون بازي»، «زمستان است»، «ميم مثل مادر» و «وقتي همه خواب بودند» را گزينش كرد. در مرحله نهايي نيز سرانجام با توجه به بررسي هايي درخصوص فيلم نامه، كارگرداني، مسائل فني، ميزان تاثيرگذاري فيلم بر مخاطبان و... نظر هيئت كميته انتخاب به ٣ فيلم «پاداش سكوت»، «خون بازي» و «ميم مثل مادر» متمركز شد. در جلسه نهايي اين كميته نيز فيلم «ميم مثل مادر»، آخرين يادگار «زنده ياد رسول ملاقلي پور»، به اتفاق آراء و با بررسي همه جنبه ها به عنوان نماينده سينماي ايران در هشتادمين مراسم اسكار به اين رقابت جهاني معرفي شد. امير اسفندياري، سخنگوي كميته انتخاب اعلام كرد كه اين فيلم باتوجه به دو محور «نگاه ملي» و «نگاه بين المللي» و در نظر گرفتن عواملي چون فيلم نامه، ساختار، تكنيك، كارگرداني، امكانات عرضه و پخش بين الملي و استقبال مردمي از اثر به عنوان بهترين گزينه اين كميته انتخاب شد. «امير اسفندياري»، «محمدرضا بزرگ نيا»، «كمال تبريزي»، «مجتبي راعي»، «محمدرضا سكوت»، «عليرضا شجاع نوري»، «رسول صدرعاملي»، «تقي عليقلي زاده» و «اكبر نبوي»، اعضاي كميته انتخاب فيلم ايراني براي حضور در مراسم اسكار ٢٠٠٨ بودند. اما نكته مهم اين است كه با توجه به تجربه هاي پيشين حضور سينماي ايران در رقابت جهاني اسكار و نيز بررسي ٧ فيلم ديگر، شانس پيروزي «ميم مثل مادر» در اسكار چقدر است بي ترديد براي دستيابي به پاسخ اين سوال، ميزان موفقيت اين فيلم با توجه به بررسي معيار داوران كميته انتخاب بايد مورد ارزيابي قرارگيرد. زيرا به نظر بسياري از كارشناسان و صاحب نظران سينمايي، سينماگران و منتقدان، انتخاب يك فيلم خاص از ميان ٨ فيلم با توجه به معيارهاي تعريف شده براي موفقيت در بخش بهترين فيلم غيرانگليسي زبان، كار چندان دشواري نيست. البته به اين شرط كه اين انتخاب، بدون حب و بغض، منطقي و كارشناسانه باشد. بد نيست با خودمان رو راست باشيم بي ترديد فيلم «ميم مثل مادر» به عنوان يك فيلم مستقل از كارگرداني صاحب نام، كه برگ هاي زريني را به دفتر سينماي دفاع مقدس افزوده، قابل احترام ، ستايش برانگيز و ستودني است. اما به عنوان يك اثر سينمايي هم در كارنامه كارگردانش و هم در مقايسه با فهرست فيلم هاي نامزد معرفي به رقابت هاي اسكار، شايد انتخاب چندان مناسبي نباشد. فيلم نامه، كارگرداني ،ساختار، نحوه عرضه و پخش بين المللي، ميزان فروش جهاني، كسب جوايز بين المللي از جشنواره هاي معتبر، استقبال مردمي ومضمون و نگاه ملي، به عنوان عوامل اصلي انتخاب «ميم مثل مادر» لحاظ شده است. با توجه به اين نكته بايد گفت كه در ارزيابي «فيلم نامه» كه به شيوه روايت، شخصيت پردازي، ديالوگ نويسي و ساختار باز مي گردد، درباره «ميم مثل مادر»، اين ملاك بيش از هر چيز به حاكميت نگاه احساسي زنده ياد «رسول ملاقلي پور» به عنوان كارگردان بستگي تام دارد.كاراكترها در اين فيلم بيش از آن كه شخصيت باشند «تيپ» و به نوعي نماينده يك قشرند. نگاه سياه و سفيد كارگردان در پرداخت كاراكترها نيز، موجب نوعي تقسيم بندي سياه و سفيد ميان شخصيت ها شده است. به لحاظ ساختار، فيلم نامه «ميم مثل مادر» تابع روايتي معمول و متعارف است، و احساسات زدگي در ديالوگ ها، طراحي موقعيت و فضا ،پرداخت شخصيت ها، موسيقي و... آشكار است. به لحاظ كسب جوايز خارجي و عرضه نحوه و بخش جهاني، در فيلم «ميم مثل مادر» نيز نه از حضور تهيه كننده خارجي يا مشترك و پخش كننده قدر خارجي، خبري است و نه اين فيلم تاكنون در كشورهاي ديگر و جشنواره هاي معتبر خارجي، به نمايش درآمده است. حتي هيچ جايزه قابل تاملي را از جشنواره هاي داخلي كسب نكرده است .البته اين بدان معنا نيست كه ارزش هاي اين فيلم را به عنوان اثري قابل تامل در عرصه سينماي دفاع مقدس ناديده بگيريم. از طرفي ميزان استقبال مردمي از اين فيلم بالا بوده است. اما نكته اين است كه اين مورد خاص، هرگز به عنوان معياري براي موفقيت فيلمي در رقابت هاي اسكار تلقي نمي شود.چون مخاطب اين فيلم در اسكار نه مخاطب عام خارجي، بلكه هيئت داوراني متشكل از صدها كارشناس، منتقد، كارگردان و مسئولان سينمايي جهان مي باشند. البته نبايد از خاطر برد كه فروش بالاي «ميم مثل مادر» تا حد زيادي به حواشي آن، از جمله شايعه غش كردن برخي تماشاگران هنگام ديدن فيلم، حمايت همه جانبه در پخش تيزر تلويزيوني آن و درگذشت ناگهاني كارگردان فيلم هنگام اكران عمومي آن بازمي گردد، كه در ميزان فروش اين فيلم بي تاثير نبوده است. به لحاظ مضمون، فيلم «ميم مثل مادر» به جهت پرداختن به مقام مادر و به خصوص تعاريف خاص آن در فرهنگ ملي و ميهني ما اهميت خاص و ويژه دارد. اما اين مضمون حاصل شرايط دوران جنگ است و به اين سبب از مفهوم جهاني خود فاصله مي گيرد. هرچند جايگاه مادر از حيث «نگاه ملي» در فيلم براي تماشاگر ايراني قابل تامل است. «عشق مادري» از دريچه نگاه فرهنگ ايران زمين كفه ترازو را به نفع فيلم سنگين مي كند. اما بي شك تاثيرگذاري اين فيلم به سبب حاكميت نگاه احساسي كارگردان آن است، كه در لحظات دراماتيك-مخاطب ايراني را، به شدت با خود درگير كرده، حتي او را به گريستن وامي دارد. اكنون بايد ديد آيا «ميم مثل مادر» مي تواند صدها داور اسكار را نيز مانند مخاطب وطني، بگرياند و آن ها را هم تحت تاثير خود قرار دهد باز هم تاكيد بر اين است اين ملاك ها و بررسي فارغ از در نظر گرفتن فيلم «ميم مثل مادر»، به عنوان اثري احترام برانگيز صورت گرفته است. فرصت ها را به راحتي از دست ندهيم قصد ما اين نيست كه انتخاب «ميم مثل مادر» را زير سوال ببريم، بلكه بيشتر ناهمخواني ملاك هاي اسكار با فيلم نماينده سينماي ايران مدنظر ماست. زيرا «ميم مثل مادر» به عنوان فيلمي از سينماي ايران براي همگي ما قابل احترام است اما بي ترديد در مقايسه با ديگر فيلم هاي نامزد شده، شانس كمتري براي موفقيت در رقابت هاي فشرده اسكار ٢٠٠٨ دارد. به عنوان مثال فيلم «خون بازي» رخشان بني اعتماد، براي پخش بين المللي خود، با شركت «هورايزن»، كه يك شركت معتبر كانادايي است قرارداد بسته است. مضمون آن هم اعتياد است كه هم به لحاظ «نگاه ملي» و هم «نگاه بين المللي»، داراي استانداردهاي جهاني است. به لحاظ ساختار، تكنيك و كارگرداني نيز يك سر و گردن بالاتر از «ميم مثل مادر» مي ايستد.فيلم «زمستان است» رفيع پيتز هم كه تهيه كننده و پخش كننده آن شركت فرانسوي «سلولوئيد دريمز» است، فروش جهاني قابل توجهي را به خود اختصاص داده است. پخش تلويزيوني آن هم برعهده شركت «آرتيفيشال آي» بريتانياست. «زمستان است» با كسب جوايز معتبر بسياري از جشنواره هاي نامدار جهاني، ازجمله نامزدي كسب خرس طلايي جشنواره فيلم برلين در سال ٢٠٠٦، كسب جايزه بزرگ جشنواره «پالم اسپرينگز» آمريكا در سال ٢٠٠٧، دريافت جايزه ويژه هيئت داوران جشنواره «والنسيا» ، كسب جايزه بهترين كارگرداني از جشنواره «وايادوليد» اسپانيا و ربودن جايزه نخست جشنواره «آرت فيلم» اسلواكي در سال ٢٠٠٧، بيشترين شانس را در ميان فيلم هاي نامزد رقابت هاي اسكار ٢٠٠٨ داشت و بهترين گزينه براي نمايندگي سينماي ايران در رقابت هاي اسكار ٢٠٠٨ بود، از طرفي كارگردان آن (رفيع پيتز) هم چهره شناخته شده اي در سينماي فرانسه و تحصيل كرده اين كشور است.به لحاظ «نگاه ملي» هم نقطه تلاقي سه هنرمند برجسته ايراني صداي «استاد شجريان»، اشعار «مهدي اخوان ثالث» و اقتباس از رمان «محمود دولت آبادي» است كه آميختن سه مقوله ادبيات، موسيقي و شعر ايراني وجوه ملي آن را پررنگ مي كند. به لحاظ نگاه بين المللي نيز، «مهاجرت براي كار» مضموني بين المللي را به تصوير كشيده است. از طرفي حضور «زمستان است» را در بازار فيلم «كن»، جشنواره هاي «كارلو وي واري»، «ملبورن»، «لوكارنو»، «ادينبورگ»، «سئول»، «وين»، «رم»، «سائوپولو»، «استكهلم»، «روتردام»، «بوئنوس آيرس»، «سياتل» و «لس آنجلس» به تمام مزاياي اين فيلم بيفزاييد، تا مشخص شود «زمستان است» در مقايسه با ٧ فيلم ديگر تا چه ميزان شانس موفقيت احتمالي را در اسكار هشتادم داشت. حتي فيلم «شب به خير فرمانده» انسيه شاه حسيني هم با كسب چند جايزه و موفقيت بين المللي، باز هم «ميم مثل مادر» را پشت سر مي گذارد. فيلم «تقاطع» ابوالحسن داوودي نيز به لحاظ رعايت استانداردهاي جهاني، ساختار، تكنيك و روايت مدرن ،اتفاقي نو در عرصه سينماي ايران به شمار مي رود كه «ميم مثل مادر» فاقد اين ويژگي هاست. مناظر چشم نواز، لوكيشن هاي ايراني بي نظير، كادرهاي جذاب و كارت پستالي فيلم «جايي در دوردست» خسرو معصومي نيز دست كم اين فيلم را، اثري جذاب براي تماشاگر آن سوي مرزها نشان مي دهد. از طرفي نگاه ويژه فيلم به «مذهب»، «آداب و رسوم مردم ايران» و «زندگي روستاييان منطقه شمال ايران»، به تجربه براي مخاطب خارجي قابل تامل است. موضوع جهاني فيلم «وقتي همه خواب بودند» فريدون حسن پور، نيز امتياز مثبت اين اثر است. تصويري مبتني بر ايمان و عرفان ايراني، كه ميان تمامي اديان جهان مشترك است «وقتي همه خواب بودند» را در مرتبه اي فراتر از «ميم مثل مادر» قرار مي دهد.حتي «پاداش سكوت» هم به سبب نگاهي جهاني به موضوعي ميهني (جنگ) آن هم بدون درنظر گرفتن المان هاي ايراني، دايره جهان شمول گسترده تري از «ميم مثل مادر» دارد. اما به گمان من بي ترديد بخت نخست سينماي ايران در رقابت هاي اسكار ٢٠٠٨، «زمستان است» بود، كه متاسفانه به سبب احساسات گرايي كميته انتخاب از نظر دور ماند و چنين فرصت گرانبهايي از اين فيلم گرفته شد. از خاطر نبريم كه نماينده سينماي هر كشوري، در اسكار، نماينده اعتبار و ارزش سينماي ملي آن كشور در جهان است. پس چه بهتر كه ما هم از اين فرصت كه سالي يك بار در اختيارمان قرار مي گيرد نهايت بهره را ببريم. ملاقلي پور عزيز مي شود ارزيابي كارشناسان، سينماگران، منتقدان و تحليلگران سينمايي جهان حكايت از آن دارد، آن چه موفقيت يك فيلم غيرانگليسي زبان را در اسكار و شانس حضور آن فيلم را، در فهرست نامزدهاي پنج گانه افزايش مي دهد، داشتن يك پخش كننده صاحب نام خارجي، سرشناس بودن كارگردان، حضور موفق در جشنواره هاي بين المللي، فروش بالاي جهاني، مشاركت شركت هاي خارجي به عنوان تهيه كننده فيلم، برخورداري از مضموني بومي- ملي با نگاهي جهاني، بهره گيري مناسب از نكات فني و تكنيكي فيلم و... مي باشد. اما مسئله اين است برخلاف ساير كشورها، كه كميته انتخاب دائمي براي انتخاب فيلم نماينده اسكار دارند، متاسفانه ما هنوز دبيرخانه اي دائمي را با اعضاي ثابت براي تعيين و انتخاب نماينده سينماي مان در اسكار نداريم. در ايران انتخاب فيلم براي حضور در اسكار، متاسفانه شكل منطقي و برنامه ريزي شده اي ندارد ودخالت بخش دولتي در انتخاب فيلم ها، قابل قبول نيست. تغيير هر ساله اعضاي كميته انتخاب، از ديگر دلايل موفق نبودن سينماي ايران در رقابت اسكار است.اما در حقيقت حضور كم رنگ و ضعيف سينماي ايران در اسكار، به نحوه مناسبات داخلي سينماي ما بازمي گردد. بدين معنا كه به نوعي گاه سياست هاي غيرسينمايي و سليقه اي، در انتخاب فيلم ها دخالت داشته است.نبود اطلاع رساني دقيق، تركيب نامناسب هيئت كميته انتخاب و همخواني نداشتن سليقه كميته انتخاب با فيلم هاي برگزيده اسكار، از نقاط ضعف انتخاب فيلم هاي ايراني و عامل مهمي در كاهش شانس پيروزي سينماي ايران است. با اين اوصاف ما با احترام كامل به اين انتخاب، به پيروزي اين فيلم در اسكار اميدواريم و دل خوش داريم. اما اي كاش «رسول ملاقلي پور» زنده بود، تا مي ديد مسئولان، سياست گذاران و آن ها كه در زمان حياتش، براي ساخت فيلم هايش، اكران آن ها و تصويب فيلم نامه هايش جان او را به لب مي رساندند -تا جايي كه وي را بارها مجبور به خداحافظي از سينما كردند- اكنون با افتخار از او ياد مي كنند و مي گويند كه: «اميدواريم يادگار آقارسول مايه مباهات سينماي ايران در اسكار باشد.» اين گفته همان هاست كه نگذاشتند او «خوابگرد»ش را بسازد، «نجات يافتگانش» را توقيف كردند، وادارش كردند تا «كمكم كن» را بسازد، خانه اش را براي ساخت فيلم «هيوا» بفروشد، به «مزرعه پدري»اش اجازه اكران ندادند و سرانجام هم با جرح و تعديل فراوان آن را به سالن هاي سينما فرستادند. كاش آقارسول زنده بود تا مي ديد كه... هنرپیشه

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت ریسک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 535]