رايانه ها و «ژن» ها

واضح آرشیو وب فارسی:ابتکار: رايانه ها و «ژن» ها
هيچگاه بشر در طول تاريخ تا اين حد در برابر فرصت ها، چالش ها و مخاطرات تكنولوژيكي و اقتصادي در شرف وقوع، مستاصل و درمانده نبوده است. مسير زندگي ما احتمالا در چند دهه آينده شاهد دگرگوني ها و تغييراتي اساسي خواهد بود، تغييراتي كه وسعت و گستره آن بيش از همه تغييراتي است كه در هزار سال گذشته بوقوع پيوسته است. تا سال2025، ما و فرزندان مان ممكن است در دنيايي زندگي كنيم كه كاملا با هر آنچه كه بشر در گذشته تجربه كرده متفاوت باشد. در مدتي كوتاه، شايد تنها با گذشت يك نسل، تعريف ما از حيات و تلقي ما از مفهوم زندگي به نحوي اساسي تغيير پيدا خواهد كرد. تصورات و عقايدي كه براي مدت هاي طولاني درباره طبيعت ابراز شده، از جمله «طبيعت و سرشت» انساني مان مورد تجديدنظر قرار گرفته مي شود. بسياري از آداب و رسوم كهن در مورد رفتارهاي جنسي، توليد مثل، تولد و نقش والدين تا ميزان قابل توجهي به فراموشي سپرده خواهد شد. نه تنها ايده هايي چون دموكراسي و برابري احتمالا شكل و تعبيري تازه به خود خواهد گرفت، بلكه نگاه ما به تعابيري همچون اختيار و پيشرفت نيز به همين وضع گرفتار مي شود. مفهوم و تلقي واقعي ما از خويشتن و جامعه تغيير پيدا مي كند و وضعيتي همچون حال و هواي دوره اي كه رنسانس، اروپاي قرون وسطي را بيش از هفتصد سال پيش در نورديد بر حاكم خواهد شد. نيروهاي همسوي بسياري با يكديگر متحد مي شوند تا اين روند اجتماعي نوين و نيرومند را خلق كنند. در كانون اين حركت، تحول تكنولوژيكي اي وجود دارد كه در تمام طول تاريخ از لحاظ قدرت نوسازي ما، نهادهاي بشري و دنيايي مان بي مانند بوده است. دانشمندان هم اينك در پي آنند تا حيات را در سطح ژنتيكي بازسازي نمايند. ابزار جديد بيولوژي، فرصت هايي را براي شكل بخشيدن به حيات روي زمين به نحوي ديگر فراهم مي سازد و اين در حالي است كه بشر در طول هزاره گذشته تنها انتخاب هايي محدود و بازدارنده پيش روي خود داشته است. در برابر ديدگان ما، منظره اي جديد و ناشناخته وجود دارد كه چشم انداز آن در هزاران آزمايشگاه دانشگاهي، آژانس هاي دولتي و شركت هاي مختلف در سراسر جهان طراحي شده است. اگر ادعاهايي كه تاكنون در مورد اين دانش نوين به عمل آمده، تنها تا حدي هم تحقق يابد، عواقب پيش روي جامعه و نسل هاي آينده احتمالا بسيار عظيم و گسترده خواهد بود. در آينده شاهد آن خواهيم بود كه معدودي از شركت هاي بين المللي، موسسه هاي تحقيقاتي و دولت ها، حق انحصاري تقريبا صدهزار ژني را كه تشكيل دهنده طرح ژنتيك انسان مي باشند و نيز حق انحصاري سلول ها، اندام ها و بافت هاي تشكيل دهنده بدن انسان را در اختيار خواهند گرفت. همچنين اين موسسات احتمالا عهده دار حقوق انحصاري مشابهي براي ده هاهزار موجود ذره بيني، گياهان و حيواناتي مي شوند كه در صورت حصول چنين شرايطي، اين شركت ها به قدرتي بي سابقه دست خواهند يافت، به نحوي كه مي توانند شرايط دلخواه خود را بر زندگي ما و نسل هاي بعدي تحميل كنند. نظام كشاورزي حاكم، خود را در جريان انتقال عظيم در تاريخ جهان خواهد يافت كه در اين گذر، حجم زيادي از گياهان خوراكي و ليفي به شكل كشت بافتي در آزمايشگاه ما رشد خواهند كرد كه هزينه كشت آنها تنها معادل كسري از كشت اين گونه هاي مهم در زمين هاي زراعي خواهد بود. تغيير نحوه كشت طبيعي به كشت در محيط هاي آزمايشگاهي و مصنوعي، خبر از وقوع نابودي عصر كشاورزي مي دهد كه از حدود ده هزار سال پيش و يا بعبارتي از زمان تحول نوسنگي تا «انقلاب سبز» يعني تا نيمه قرن بيستم ادامه داشته است. هنگامي كه نظام نوين كشاورزي به معناي هزينه هاي كمتر و محصول غذايي بيشتر مي باشد، ميليون ها كشاورز چه در جوامع پيشرفته و چه در جوامع در حال رشد، زمين ها و مزارع خود را ترك كرده كه نتيجه آن هرج و مرج اجتماعي بزرگي در تاريخ جهان خواهد بود. ده ها هزار باكتري و ويروس جديد و گياهان و حيوانات با ژن هاي پيوندي با اهداف اقتصادي از «زيست درماني» گرفته تا توليد سوخت هاي جايگزين، در اكوسيستم زمين رها خواهند شد كه رها شدن برخي از اين گونه ها، مي تواند به بروز هرج و مرج و خساراتي در زيست كره اين سياره خاكي بينجامد كه پيامد آن اشاعه آلودگي ژنتيكي مختل كننده و حتي ويرانگري در سراسر جهان خواهد بود. استفاده هاي نظامي از فناوري هاي نوين مي تواند به همين ميزان تاثيري مخرب بر كره زمين و ساكنان آن داشته باشد. استفاده از اين گونه سلاح هاي بيولوژيكي مي تواند به تهديدي جدي براي امنيت جهان در قرن آينده مبدل شود، تهديدي همچون تهديد تسليحات هسته اي كه در حال حاضر تهديدي جدي براي جهان كنوني است. در اين قرن جديد، توليد آزمايشگاهي و كلوني انسان و حيوان رواج پيدا خواهد كرد و براي نخستين بار، همانندسازي در طول تاريخ، جايگزيني براي زاد و ولد طبيعي خواهد شد. حيوانات كلوني كه طبق سفارش ساخته و بصورت انبوه توليد مي شوند، مي توانند در قالب كارخانه هايي شيميايي مورد استفاده قرار گيرند، بدين نحو كه مي توان در خون و شير آنها مقادير زيادي از مواد شيميايي و داروهاي با مصارف انساني را با بهايي اندك و به شكل پنهاني توليد نمود. بعلاوه، در چنين عصري شاهد توليد انواع حيوانات جديد شيمري در روي زمين خواهيم بود كه از آن جمله مي توان به گونه هاي پيوندي انسان و حيوان اشاره كرد. بعنوان مثال گونه جانداري كه نيمي از آن انسان و نيم ديگر آن شامپانزه باشد، در چنين عصري به يك واقعيت مبدل خواهد شد. اين گونه هاي پيوندي انسان و حيوان نه تنها به ميزان وسيعي بعنوان نمونه هاي آزمايشگاهي در تحقيقات پزشكي مورد استفاده قرار خواهند گرفت، بلكه به «اهدا»كنندگان عضو» در پيوندهاي اعضا مبدل مي شوند. توليد مصنوعي و تكثير جانداران آزمايشگاهي، شيمرها و حيوانات پيوندي به معناي پايان حيات وحش و جايگزين شدن جهان «صنعتي، زيستي» خواهد بود. برخي والدين ممكن است بخواهند آبستني فرزندان شان در لوله هاي آزمايشگاهي صورت پذيرد و دوره جنيني شان نيز در رحم هاي مصنوعي و خارج از بدن مادر گذرانده شود تا از يك سو از مشكلات و ناخوشايندي هاي دوره حاملگي رهايي يابند و از سوي ديگر محيطي امن و آشكار فراهم آورند تا بتوانند رشد كودك متولد نشده خود را كنترل نمايند. در چنين شرايطي است كه مي توان تغييرات ژنتيكي را بر روي جنين اعمال نموده و بيماري ها و اختلافات مهلك را رفع و ويژگي هاي روحي، اخلاقي، هوشي و فيزيكي جنين را تقويت نمود. والدين قادر خواهند بود تا ويژگي هاي فرزندان شان را خود انتخاب نموده و بدين وسيله به شكلي اساسي، تلقي واقعي از نقش پدر و مادري را تغيير دهند. اين كودكان طبق سفارش ساخته شده، مي توانند زمينه ساز ظهور تمدن به نژادي در اين قرن شوند. ميليون ها نفر از مردم مي توانند «بازخواني» ژنتيكي جامعي از خود در اختيار داشته باشند كه اين امر اين امكان را براي آنها فراهم مي آورد تا آينده بيولوژيكي خود را مورد بررسي قرار دهند. اين اطلاعات ژنتيكي، به مردم اين توان را مي بخشد تا وضعيت آينده زندگي خود را با استفاده از شيوه هايي كه تا پيش از اين ممكن نبوده است، پيش بيني و طراحي نمايند. در صورت تحقق اين مسئله، مدارس و مراكز آموزشي، كارفرمايان، شركت هاي بيمه و دولت ها از اين اطلاعات ژنتيكي استفاده مي كنند تا بتوانند در تعيين روند آتي تحصيل، چشم اندازهاي كاري، تعيين حق بيمه و نيز در تعيين مجوزهاي امنيتي براي افراد استفاده مطلوب نمايند كه اين امر به تبعيض جدي و خطرناكي مي انجامد كه در واقع بر پايه تصوير و نماي ژنتيكي افراد بنا نهاده شده است. مفاهيمي چون «جامعه پذيري» و «برابري» دگرگون خواهند شد. شايسته سالاري جاي خود را به زن سالاري خواهد داد و علاوه بر افراد، گروه هاي قومي و نژادي نيز بطور فزاينده اي بر اساس «نوع معرف» يا «گونه ژنتيكي» خود طبقه بندي مي شوند كه اين امر، زمينه ظهور نظام طبقاتي بيولوژيكي غيررسمي اي را در كشورهاي سراسر جهان هموار مي سازد. قرن بيوتكنولوژي اكثر اين تغييرات و حتي مواردي بيش از اين پيش بيني ها را به زندگي روزمره ما وارد خواهد نمود و عميقا خودآگاهي فردي و جمعي آينده تمدن ما نيز و زيست كره را تحت تاثير قرار خواهد داد. از سويي، نگريستن به مزايا و مخاطرات اين مرز غايي تكنولوژي جالب و از سوي ديگر تعمق درباره آن مخوف و ترسناك است. هنوز هم برغم ظرفيت هاي مخوف و طبيعت شوم اين تحول خارق العاده تكنولوژيكي، توجه مردم بيشتر به تحول عظيم ديگر قرن بيست و يكم يعني انقلاب در عرصه كامپيوتر و مخابرات معطوف شده است كه البته اين تحول نيز در شرف تغييراتي است. پس از گذشت بيش از چهل سال حركت در مسيرهاي موازي و دوشادوش يكديگر، هم اينك اطلاعات و علوم حياتي در حال پيوند خوردن با يكديگر مي باشند تا نيروي اقتصادي و تكنولوژيكي واحدي را شكل دهند. امروزه از كامپيوتر در مقياس وسيع در جهت رمزگشايي، اداره و نظم بخشيدن به اطلاعات عظيم ژنتيكي اي كه به منزله منابع خام اقتصاد در حال تكوين بيوتكنولوژي است استفاده مي شود. دانشمنداني كه در عرصه جديد بيوانفورماتيك به فعاليت مشغولند، انتقال اطلاعات ژنتيكي حاصل از ميليون ها سال تكامل را پيشه خود ساخته تا بدين وسيله نوع جديد و نيرومندي از «بانك اطلاعات بيوتكنولوژي» را به وجود آورند. محققان از اين اطلاعات غني جمع آوري شده به منظور نوساختن جهان طبيعي بهره برداري مي كنند. پيوند «رايانه» و «ژن »ها براي هميشه واقعيت هاي بشريت را در ژرف ترين سطح تجربه بشري تغيير مي دهد. به منظور درك چنين جنايتي كه در عرصه تمدن بشري در حال وقوع است، مهم ترين مسئله آنست تا گامي به عقب برداشته و فهمي بهتر از طبيعت واقعي اي كه خود محصول تغييرات متعددي بوده و هم اينك نيز در حول و حوش ما در حال تغيير است، بدست آوريم و بدين نحو است كه مي توانيم اين دوره پرمخاطره را پشت سر گذاشته و با دركي مناسب وارد قرن جديد شويم. ما هم اينك در گير و دار يكي از عظيم ترين تحولات در تاريخ جهان هستيم. در پيش روي ما گذر از يك دوران عظيم اقتصادي و ظهور و بروز آلام و گرفتاري هايي ديگر قرار دارد.
شبكه فن آوري اطلاعات ايران
شنبه 12 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ابتکار]

[مشاهده در: www.ebtekarnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 249]