روح دانایى درباره کامران فانى به مناسبت تولد او

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: کامران فانى، دانشنامه نویس، ویراستار دایره المعارف، مترجم و قرآن پژوه متولد ،۱۳۲۴ قزوین.
ترک تحصیل از رشته پزشکى پس از ۳سال تحصیل بخاطر علاقه به ادبیات فارسى ۱۳۴۴٫
- اخذ مدرک لیسانس ادبیات فارسى ۱۳۴۷٫
- اخذ مدرک فوق لیسانس کتابدارى ۱۳۵۰٫
- همکارى در تأسیس دایره المعارف تشیع و ادامه و سرپرستى براین مجموعه از ۱۳۶۱ تاکنون.
- سرپرست و مدیر دایره المعارف دموکراسى.
- برخى از تألیفات و ترجمه هاى او عبارتند از: رده بندى فلسفه اسلامى، فرهنگ موضوعى قرآن، موش و گربه (ترجمه)، مرغ دریایى(ترجمه)، سه خواهر (ترجمه)، سلوک روحى بتهوون (ترجمه)، خطابه پوشکین (ترجمه) و …

روح داناییکامران فانى را خیلى ها با ترجمه سلیس و شیوایش شناخته اند. «موش و گربه» گونترگراس نویسنده مشهور و معروف آلمانى و برنده نوبل ادبیات بیش از سى سال پیش توسط او ترجمه شد و همین نشان مى دهد که کامران فانى چقدر داناست. حکایت دانایى کامران فانى به همین جا ختم نمى شود. «مرغ دریایى» و «سه خواهر» از آثار چخوف و «خطابه پوشکین» از داستایوفسکى و «سلوک روحى بتهوون» از سالیوان حکایت دانایى او را تکمیل مى کند.
براى دریافت این نکته که فانى کیست و چه کرده کافى است به رهبرى و هدایت او براى انتشار مجموعه سه جلدى «دایره المعارف دموکراسى» اشاره کرد و نیز «رده بندى تاریخ» و رده بندى فلسفه اسلامى و «فرهنگ موضوعى قرآن».

درباره گونترگراس، فانى مى گوید: اولین بار مرحوم آل احمد به من پیشنهاد کرد که یکى از کتاب هاى گونترگراس را که در آن زمان تازه منتشر شده بود، ترجمه کنم. اسم آن رمان «سالهاى سگى» بود، یا کتاب دیگرش «طبل حلبى» را ترجمه کنم. من دیدم این دو رمان خیلى مفصل و از کارهاى مشکل گونترگراس است. از آنجا براى شروع کار اثر کوتاهترى را براى ترجمه انتخاب کنم که همین رمان «موش و گربه» بود.

فانى متولد سال ۱۳۲۴ قزوین است. تحصیلات عالى اش را ابتدا در رشته پزشکى آغاز کرد ولى به دلیل علاقه اى که به ادبیات فارسى داشت، تحصیل در رشته پزشکى را رها کرد و در رشته ادبیات به دریافت درجه لیسانس نایل آمد و مطالعات خود را در رشته کتابدارى و اطلاع رسانى دنبال کرد.
جالب اینجاست که فانى بیش از ۳سال را در رشته پزشکى گذراند و با ترک تحصیل از این رشته و موفقیت مجدد در کنکور دانشگاه تحصیلات خود را در رشته ادبیات پى گرفت و در سال ۱۳۷۴ موفق به اخذ لیسانس در رشته ادبیات فارسى شد و عشق و علاقه به کتاب سرانجام او را به سوى کتابدارى کشاند و توانست وارد دانشکده کتابدارى گردد.
ویرایش در ایرانفانى در دوران تحصیلات دانشگاهى با بهاءالدین خرمشاهى همکلاس بود و این رابطه به دلیل قزوینى بودن هر دو ادامه یافت و همچنان و هنوز آنها با یکدیگر همکار و رفیق گرمابه و گلستانند. خرمشاهى درباره این دوستى مى گوید: «درست نوزده سال پیش بود که با جان جانان جناب فانى نشسته بودیم و از هر در سخن مى گفتیم . بحثمان در اطراف داستان «کریستین و کید» نوشته هوشنگ گلشیرى بود که بتازگى منتشر شده بود. به فانى گفتم: نقدى براین کتاب بنویس و … که گفت خودت چرا نمى نویسى و خلاصه چندماه بعد به پایمردى فانى این نقد در مجله سخن چاپ شد.»
عشق و علاقه به مطالعه در فانى از همان دوران ابتدایى تحصیل وجود داشت. بطورى که از همان دوران اول و دوم دبستان، کتابهاى بزرگسالان را مطالعه مى کرده. خودش در این باره مى گوید: «در آن زمان هنوز ادبیات کودکان رسم نشده بود. ناگزیر کودک کتابخوان همان کتابهایى را مى خواند که بزرگسالان مى خواندند.در قزوین کتابخانه عمومى وجود نداشت. یکى دو تا مغازه و یا در واقع کتابفروشى بود که کتاب کرایه مى دادند. به شبى یک قران که ظاهراً به نظرم پول کلانى مى آمد و همین شد که اجباراً تند خوانى را آموختم.»
محصول کتابخوانى سالهاى اولیه کودکى فانى منجر به آشنایى زودهنگام با قرآن مى شود. چنانکه در سالهاى آخر دبیرستان مى توانست به کمک ترجمه هاى تحت اللفظى و زیرنویس قرآن که در آن زمان منحصر به دو ترجمه مرحوم معزى و الهى قمشه اى بود، به فهم ظاهرى معانى قرآن برسد.
او البته در دوران تحصیلش توانسته بود از محضر بزرگانى چون جعفرشهیدى، مهدى محقق ، استاد عبدالحمید بدیع الزمان کردستانى، امیرحسین یزدگردى و ذبیح الله صفا بهره مند گردد.
فانى پس از قبولى در رشته کتابدارى، در مرکز خدمات کتابدارى که از مراکز جدیدالتأسیس آن دوره وزارت علوم بود استخدام شد. او در سال ۱۳۶۱ که استادش دکتر محقق دایره المعارف تشیع را تأسیس نمود و به عنوان دستیار در خدمت استادش بود، همچنانکه خرمشاهى نیز به این کار پرداخت. اما همکارى با دکتر محقق یک سال بیشتر طول نکشید که دکتر محقق «بنیاد دایره المعارف بزرگ اسلامى» را تأسیس نمود اما توصیه و سفارش اکید به فانى و خرمشاهى نمود که این راه را ادامه دهند و تاکنون نیز همواره بدین کار پرداخته و با سرپرستى سید احمد صدرحاج سید جوادى و جمعى از نویسندگان توانسته اند سه جلد از دایره المعارف تشیع را به چاپ رسانند.
ویرایش در ایرانفانى درباره ضرورت وجود و رواج شکوفایى دایره المعارف نویسى مى گوید: «به نظر من از رویدادهاى مهم فرهنگى سالهاى اخیر در ایران رواج و شکوفایى دایره المعارف نویسى است. دایره المعارف مجموعه اى فشرده از دانش است که به نحوى تنظیم مى شود که اطلاعات به سهولت و سرعت در اختیار مراجعه کننده قرار گیرد. دایره المعارف یا اصولاً هر نوع کتاب مرجع در واقع پاسخگوى نیاز جامعه است. جامعه اى که پرسش ندارد و کنجکاو نیست و یا اینکه فکر مى کند براى هر پرسشى یک جواب از پیش داده شده وجود دارد، جامعه اى است مرده و راکد که نمى تواند فراتر از خود رود و پیشرفت کند، اما جامعه زنده و پویا، پرسشگر است و طبعاً نیاز دارد که پاسخ به پرسشهاى خود را پیدا کند و یکى از راههاى پاسخگویى تألیف و تدوین کتابهاى مرجع و در صدر آنها دایره المعارفها است.»
او فرق دایره المعارف با هر منبع اطلاعاتى دیگر مثل کتاب را در این مى داند که: دایره المعارف به نحوى تدوین و تنظیم شده است که شما به سهولت و با سرعت بیشترى مى توانید به مطلب مورد نظر خود دسترسى پیدا کنید و شیوه نگارش دایره المعارف این است که با زبانى روشن اطلاعات فشرده را در اختیار مراجعه کننده قرار مى دهد و ضمناً شما را راهنمایى مى کند که براى مطالعه بیشتر باید به چه منابعى رجوع کنید، این چیزى است که یک کتاب عالى یا یک منبع اطلاعاتى عالى پاسخگوى آن نیست.
فانى پس از اخذ لیسانس به تدریس زبان فارسى پرداخت. او همچنین در سال ۱۳۵۸ به تدریس، ترجمه و تفسیر قرآن در مرکز خدمات کتابدارى ایران پرداخت که مدت دو سال به طول انجامید.
فانى در سال ۱۳۵۰ سربازى را به اتمام رساند و به انگلستان سفر کرد. شاید آن گونه که خود او بیان مى کند براى آموختن زبان انگلیسى این سفر را تجربه نمود. به هرحال پس از آن، او در کنار مشاغل ادارى و کار مؤسسات پژوهشى به کار ترجمه و تألیف کتاب پرداخت.

با این همه فانى حتى در دوران سربازى از کتاب و ترویج فرهنگ کتابخوانى دور نماند. او این موضوع را اینگونه تعریف مى کند: «در کنار اروندرود و دهانه فاو و در زیر نخلهاى بلند کتابخانه کوچکى درست کردم که اولین تجربه من در کتابدارى بود. روزهاى گرم و بلند تابستان خوزستان به کندى مى گذشت و سربازان و گروهبانان و افسران به بطالت وقت کشى مى کردند و روز و شب را مى گذراندند. به اصرار کتاب داستان و شعر به آنها مى دادم. نخست از خواندن ابا داشتند، آن را امرى شاق مى پنداشتند، ولى کم کم شیفته مطالعه شدند، به وضوح مى دیدم هر انسانى که سواد خواندن داشته باشد، بالقوه دوستدار کتاب و کتابخوانى است، فقط امکان و فرصت آن را نیافته است. نقش کتابخانه در همین است که چنین فرصتى را به سهولت در اختیار همگان مى گذارد.»

ویرایش در ایرانهمانطور که پیش از این نوشتیم، کامران فانى یک سال تمام به عنوان دستیار دکتر محقق در دایره المعارف تشیع فعالیت مى کرد. خودش درباره این دایره المعارف مى گوید:« دایره المعارف تشیع اولین دایره المعارفى بود که فکر تدوین آن بعد از انقلاب در سال ۱۳۵۹ شکل گرفت و در آن زمان تقریباً هیچ دایره المعارفى در این زمینه در ایران آغاز به کار نکرده بود و اصلاً هیچ دایره المعارفى در زمینه تشیع به هیچ زبانى چاپ نشده بود، اما دایره المعارف گونه هایى درباره تشیع و اسلام وجود داشت و همین مسأله باعث شد که فکر تدوین و تألیف دایره المعارف تشیع به وجود آید، چرا که در جهان اسلام چندین دایره المعارف توسط اهل تسنن تدوین شده بود، ولى شیعه به طور جدى هیچ تلاشى در این زمینه نکرده بود و تنها دایره المعارف در این زمینه، دایره المعارف گونه اى بود که آقاى امین در لبنان منتشر کرده بود که آن هم به هیچ وجه پاسخگوى ما نبود.»
او مى گوید:«در آغاز بنده و آقاى دکتر مهدى محقق به همراه آقاى خرمشاهى تصمیم گرفتیم براى اینکه کار با یک سامان منطقى انجام شود، شیوه کار را معین کنیم، به همین دلیل یک سال اول را به تدوین طرح دایره المعارف اختصاص دادیم که تحت عنوان «طرح تدوین دایره المعارف تشیع» در سال ۱۳۶۰ منتشر شد. این طرح تدوین دو بخش داشت؛ بخش اول مربوط به روش شناسى کار بود که دامنه و محدوده کار و شیوه نگارش مقالات و حجم مقالات مشخص شد و پیش بینى در مورد این انجام شد که حدوداً این دایره المعارف چند جلد خواهد شد و تدوین آن چه مدت طول خواهد کشید و در بخش دوم فهرست مدخلها و فهرست نام مقالات را از حرف “الف” تا “ى” تنظیم کردیم و حدود بیست هزار مدخل را به ترتیب حروف الفبایى تعیین کردیم.»
او در مورد سختى هاى کار یک دایره المعارف نویس و دایره المعارف نویسى مى گوید: «دایره المعارف کارى گروهى و بسیار پرهزینه است و به تدریج منتشر مى شود و طبعاً تا کار به پایان نرسد، نباید انتظار داشت که به فروش برود، بنابراین نیاز به حمایت مالى و سرمایه گذارى دارد.»
با این همه دایره المعارف تشیع نتوانست این حمایت مالى را داشته باشد و به سرمایه هاى خصوصى متکى است. کامران فانى این مجموعه را بیش از هر چیز مدیون ایثار و فداکارى فهیمه محبى مى داند و مى گوید: او با ایثارى کم نظیر و با فروش خانه شخصى خود این کار را سرپا نگه داشت.
او مى گوید:«اگر واقعاً مشکل مالى ما حل شود، خیلى از ایراداتى که بر ما مى گیرند، حل خواهد شد. مثلاً گاهى به ما انتقاد مى کنند که مقالات ضعیف است. در برخى از موارد حق دارند، اما براى جبران این نقص باید این توانایى را داشته باشیم که اگر مقاله اى خوب نبود، آن را تجدید کنیم و یا اینکه با نویسندگان بیشترى همکارى کنیم و اینها همه نیازمند حمایت مالى است.»
ساموئل جانسون جمله معروفى راجع به فرهنگ نگارى و دایره المعارف نویسى دارد که مى گوید:« هر نویسنده اى آرزو دارد که از کتابش تعریف کنند، اما یک فرهنگ نویس یا دایره المعارف نگار همین که به او ناسزا نگویند، بسیار خوشحال مى شود، چرا که دایره المعارف کارى گروهى و مجموعه متنوعى از اطلاعات است.» با این همه، با مطالعه دایره المعارف دموکراسى و دایره المعارف تشیع خواننده به صعب و دشوار بودن کار کامران فانى و همت و تلاش و دانایى او پى مى برد. افسوس که قدرش را کمتر از اجرش مى دانیم و شکیبایى اش را حمل بر سکوت مى کنیم. با این همه، او بیش از ۲۴سال است که شکیبا است و صبورانه دانایى خود را براى نسلهاى آینده به یادگار مى گذارد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 173]