به بهانه روز اردبيل/ مروري بر خدمات ارزشمند فرهنگي سلسله صفويه (پاياني )

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: به بهانه روز اردبيل/ مروري بر خدمات ارزشمند فرهنگي سلسله صفويه (پاياني )
تهران-خبرگزاري جمهوري اسلامي (ايرنا): * بقعه شيخ حيدر مشگين شهر * بناي برج مانند مقبره شيخ حيدر در شهرستان مشگين شهر در باغي سرسبز در نزديكي گورستان قديمي شهر واقع شده است.

بناي اين اثر تاريخي را به شيخ حيدر پدر شاه اسماعيل اول منسوب مي دانند.
نماي خارجي بنا به شكل برج بلند استوانه اي به ارتفاع 18 متر و به قطر 5/10 متر است كه در چهار سوي آن نماي درگاه مانندي با تزيينات تعبيه شده است.
* پل هاي تاريخي اردبيل ، مظهري از معماري با ارزش و كهن منطقه * پل هاي قديمي بر روي رودخانه هاي شهرستان اردبيل نمونه هايي از معماري كهن و ارزشمند اين ديار را به نمايش گذاشته اند كه اغلب به دوران صفويه مربوط هستند.
به نوشته منابع تاريخي قرن ها قبل نهرها و رودخانه هاي متعددي در درون شهر اردبيل وجود داشته كه به موازات گسترش زندگي صنعتي و تغييرات اقليمي اكنون از بسياري از اين آب هاي روان خبري نيست.
پيتر دلاواله، جهانگرد ايتاليايي در سفرنامه خود مي نويسد: در شهر اردبيل نهرهاي فراواني جاري است كه ظاهرا از رودخانه اي كه از كوه سبلان سرچشمه مي گيرد منشعب مي شوند و به اين دليل اردبيل به شهر ونيز ايتاليا بي شباهت نيست.
بسياري از پل هاي تاريخي فعلي اردبيل در دوران صفويه و بر روي پايه هاي سنگي بسيار قديمي بنا شده اند.
رودخانه بالخلو كه شهر اردبيل را به دو بخش شمالي و جنوبي تقسيم مي كند شش پل ارزشمند قديمي به نام هاي زاغالان، يدي گوز، ابراهيم آباد، يعقوبيه، سيد آباد و نادري را هنوز به يادگار دارد.
پل ساميان بر روي رودخانه قره سو ، پل هاي سه گانه دوجاق ، پل روستاي كلخوران ، پل نير ، كورپي قولاغي ، گيلانده و شهرچاي از ديگر پل هاي تاريخي در محدوده شهرستان اردبيل هستند.
پايه هاي اين پل ها كه بر روي زمين هاي آبرفتي نه چندان مقاوم بنا شده اند قرن هاست كه فشارهاي ناشي از زلزله ها، طوفان ها و سيل هاي ويرانگر را تحمل كرده و همچنان پيكره تنومند اين پل ها را استوار نگهداشته اند.
در دنياي كنوني كه گاه و بيگاه خبرهايي از فرو ريختن پل هاي ساخته شده با فن آوري جديد دربرخي كشورها و كشته و زخمي شدن ده ها نفر براثر اينگونه حوادث شنيده مي شود راز و رمز موجود درساخت پل هاي باستاني اردبيل كه آن ها را در مقابل حوادث طبيعي و آمد و رفت هاي مكرر انساني چند صد ساله تحمل پذير كرده است ، هنوز ناشناخته مي باشد.
* كارونسراي قانلي بولاغ مشگين شهر * كاروانسراي قديمي قانلي بولاغ برجاي مانده از دوران صفويه در بخش ارشق شهرستان مشگين شهر قرار دارد كه در زميني به مساحت يك هزار و 600 متر مربع در زمان شاه عباس صفوي ساخته شده و شامل تالارهاي مستطيل شكل جهت نگهداري چهارپايان و اتاق هاي كوچك براي استراحت مسافران است.
در ساخت اين بنا از سنگ، آهك و آجرهاي با ابعاد 20 در 20 استفاده شده است و اسكلت بندي اصلي اين كاروان سرا پابرجاست و با بازسازي آن مي توان دوباره زنگ كاروان ها را با گوش جان احساس كرد.
* مقبره امام زاده سيد سليمان در مشگين شهر * مقبره امام زاده سيد سليمان در دهستان فخرآباد از توابع مشگين شهر قرار دارد.
به گزارش خبرنگار ايرنا اين بنا در زمان حكومت قاجاريان در سال 1243 هجري قمري ساخته شده و بناي اوليه آن نيز به دوران صفويه مربوط مي شود.
گنبد و سنگ هاي ازاره اي اين بنا توسط دفتر سازمان ملي حفظ آثار باستاني و ميراث فرهنگي مشگين شهر طي دهه 1360 تا 1370 ترميم شده است.
در اين مقبره تعداد زيادي ظروف بسيار قديمي و چندين كتاب خطي نگهداري مي شود كه نسخه دست نويس شاهنامه حكيم فردوسي از جمله آن هاست.
داخل گنبد به وسيله هشت طاقچه تزيين شده و روي گنبد نيز با اسم جلاله الله و نام مبارك علي (ع) حك شده است و اشكال هندسي كاشي كاري شده نيز روي آن به چشم مي خورد.
بر اساس تحقيقات انجام شده توسط يك موسسه فرهنگي در خراسان اين امام زاده فرزند بلافصل امام موسي كاظم (ع) است كه ابتدا در بلخ سكونت داشته و پس از تسلط حكومت بني اميه به شيراز مهاجرت كرده است.
بر اساس اين تحقيق اين امام زاده مدت ها بعد به دليل شهادت پسر عمويش به نام عباس در آذربايجان و زيارت مرقد او عازم اين ديار مي شود و بنا به خواهش اهالي در همين مكان مي ماند.
* محوطه شهيد گاه بقعه شيخ صفي الدين * محوطه شهيدگاه در جنب مجموعه بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي داراي سنگ قبرهايي متعلق به شهيدان جنگ چالدران و ديگر جنگ هاي تاريخي مهم دوران صفويه از قرن هشتم تا دوازدهم هجري قمري است.
به گزارش خبرنگار ايرنا اين محوطه محل دفن شهيدان جنگ شاه اسماعيل صفوي با قواي عثماني مي باشد كه در ضلع جنوبي مجموعه تاريخي بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي در ميدان عالي قاپوي اردبيل قرار گرفته است.
پس از انقراض سلسله صفويه اين قبرستان مورد بي مهري و بي توجهي قرار گرفت و با تبديل به گورستان عمومي تعداد زيادي از قبور تاريخي در اين مكان تخريب شد و از بين رفت اما در سال هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي از آن حفاظت مي شود.
* هنر شعر در دوران صفويه * به گفته صاحبنظران ، هنر شعر در اردبيل در دوره صفويه كه مرثيه سرايي به خاطر علاقه شديد قلبي مردم اين ديار به ائمه اطهار و خاندان عصمت و طهارت (ع) در ادبيات منطقه مطرح شد، به اوج درخشش خود رسيد.
به گزارش خبرنگار ايرنا از آن هنگام بود كه ده ها نفر از عندليبان ديار شيخ صفي با نظمي روان و دل نشين به توصيف حماسه حسيني و مدح و منقبت و ذكر مصائب ائمه معصومين (ع) پرداختند.
كارشناسان معتقدند: سروده هاي حماسي برخي از مرثيه سرايان معاصر اردبيلي به عنوان شاهكارهايي از فرهنگ تشيع در نوع خود كم نظير مي باشند.
در تاريخ ايران مرثيه سرايان اردبيلي بي شك نقش ارزنده و گرانسنگي در روايت حماسه بزرگ عاشورا و انتقال آن به نسل هاي امروزي داشته اند.
امروز نيز اشعار مرثيه سرايان به نام اردبيلي كه با هنرنمايي مداحان اهل بيت (ع) به شكلي دلپذير و تاثير گذار ارايه مي گردد نقش به سزايي در رونق عزاداري هاي محرم در مناطق آذري نشين و ساير نقاط كشور دارد.
به نوشته مورخان معتبر، مردم اردبيل به عنوان يكي از پيشگامان پذيرش دين اسلام، به خاندان عصمت و طهارت عشق ورزيده و اديبان خوش قريحه منطقه از آن زمان مدح و منقبت چهارده معصوم (ع) را به نظم و نثر كشيده اند.
تعدادي زيادي از بنيانگذاران و پادشاهان سلسله صفويه از جمله خود شيخ صفي الدين و نيز شاه اسماعيل اول شاعر بودند كه از آنان ديوان هايي به يادگار مانده است.
* كتاب هاي ارزشمند بقعه و تحول عظيم در كتاب طي دوران صفويه * كتابخانه مجموعه بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي داراي كتب بسيار ارزشمندي بود كه در جريان هجوم ارتش روسيه به ايران ژنرال پاسكوويچ در سال 1828 ميلادي بخش بزرگي از كتب و آثار تاريخي موجود در بفعه شيخ صفي الدين اردبيلي را غارت و به روسيه منتقل كرد.
به گفته صاحب نطران 200 سال قبل از اختراع صنعت چاپ كتابخانه مجموعه بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي داراي كتاب هاي بسيار ارزشمند در زمينه هاي گوناگون فقهي ، علمي ، ادبي و تاريخي بوده است.
سرپرست معاونت سرمايه گذاري ، امور فرهنگي و ارتباطات سازمان ميراث فرهنگي اردبيل دراين زمينه مي گويد: موضوع كتابت و نگارگري در دوره صفويه چه از لحاظ فن كتابت، توليد كاغذ و صحافي و چه از بابت استفاده از خطاطان و نقاشان برجسته اهميت فوق العاده اي يافت.
عبداللهي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا افزود: زيبايي ظاهري و ماندگاري كتاب هاي تاليف شده در اين دوره و مصالحي كه در آن ها به كار گرفته شده بود بسيار با اهميت بودند.
او گفت: در زمينه بافت پارچه هاي گوناگون نيز كارگاه هاي متعددي در دوره صفويه در ايران به وجود آمد و در زمينه بافت پارچه هايي با نقش و نگارها و رنگرزي زيبا تحولي عظيم در كشور ايجاد شد.
وي افزود: در زمينه بافت قالي هم همين بس كه قالي مشهور و زيباي اردبيل يا به عبارتي قالي بقعه شيخ صفي مقطعي بخش مهمي از تاريخ قالي را به خود اختصاص داد.
* چيني خانه بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي * تخمين زده مي شود بيش از 800 قطعه چيني نفيس از چيني خانه بقعه شيخ صفي الدين توسط روس ها به روسيه منتقل شده است.
به گزارش خبرنگار ايرنا اين اشياي تاريخي در زمان جنگ هاي ايران و روس و اشغال يك هفته اي اردبيل توسط سربازان روسيه تزاري به غارت رفته است.
از ده ها قطعه چيني بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي هم اكنون تعداد اندكي باقي مانده است.
اين ظروف مجموعه چيني هايي بودند كه از سوي امپراطور چين به شاه عباس صفوي اهدا شده و وي آن ها را به بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي وقف كرده بود.
اين ظروف كه ممهور به مهر وقفيه شاه عباس صفوي بود تا زمان غارت در مجموعه چيني خانه بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي نگهداري مي شد.
* رواج قهوه خانه ها براي تقويت روابط اجتماعي در دوران صفويه * براساس مستندات تاريخي پيدايش اولين قهوه خانه ها در ايران به زمان حكومت صفويه مربوط مي شود و اردبيل به عنوان خاستگاه اجداد اين سلسله همواره از شهرهاي مهم ايران در زمينه داشتن چنين مكان هايي براي پذيرايي از مردان بوده است.
در دوره صفويه قهوه و قليان عرضه مي شد و در زمان قاجاريه هم نوشيدن چاي و كشيدن قليان و چپق در اين مكان ها رواج يافت.
در اين دوره شاهنامه خواني ، اسكندرنامه خواني ، شرح جنگ هاي حضرت علي (ع) مداحي و نقل بعضي از قصه ها و افسانه هاي محلي در قهوه خانه هاي اردبيل رايج بوده است.
* ظهور علماي ارزشمند در دوره صفويه * علماي ارزشمندي در دوره صفويه به لحاظ اهميت و توجه ويژه اين سلسله به مذهب تشيع در ايران ظهور يافته و خدمات ارزنده اي در زمينه هاي ديني ، فقهي و علمي انجام دادند.
به گزارش خبرنگار ايرنا آيت الله مقدس اردبيلي و چند عالم بزرگ ديگر در اين دوره پا به عرصه زندگاني گذاشته و تاليفات و آثار گران بهايي از خود به يادگار گذاشتند.
علاوه بر كارهاي بسيار ارزشمند سلسله صفويه در زمينه هاي گوناگون نبايد اصلي ترين خدمت آنان يعني تقويت عشق و علاقه قلبي مردم ايران به ائمه اطهار (ع) را از ياد برد و بي جهت نيست كه مقام معظم رهبري در بازديدشان از مجموعه بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي جمله اي با اين مضمون در دفتر يادداشت اين بقعه نگاشته اند: يادگار اصلي صفويه عشق و ايمان قلبي مردم به اهل بيت (ع) است.
* ساير خدمات سلسله صفويه * داشتن ارتش مقتدر، امور ديوانخانه منسجم و روابط سياست خارجي مناسب و برنامه ريزي شده از ويژگي هاي حكومت صفويه هستند.
معاونت سرمايه گذاري ، امور فرهنگي و ارتباطات سازمان ميراث فرهنگي استان اردبيل مي گويد: معروف است كه مي گويند براي اولين بار پوشش بيمه جاده اي در ايران در دوره صفويه اتفاق افتاده است.
عبداللهي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا افزود: نطفه سياسي حكومت صفويه به نفوذ مذهبي و معنوي شيخ صفي الدين اردبيلي جد سلاطين صفوي بر مي گردد.
او گفت: بعد از مرگ اين شيخ مقبره او به يك مركز ايدئولوژيك تبديل شد و مريدان شيخ صفي نسبت به اين مجموعه علاقه و احترام ويژه اي نشان دادند و به تدريج اين نفوذ رشد و توسعه يافت.
به گفته او، تيمور لنگ كه در شيعه كشي مشهور بود در بازگشت از قسطنطنيه آوازه خاندان صفوي را مي شنود و براي ديدن بقعه شيخ صفي به اردبيل مي آيد، مواجهه خاندان شيخ صفي با تيمور لنگ آنچنان حساب شده و با درك اتفاق مي افتد كه تيمور از تخريب بقعه خودداري و حتي تعدادي از اسيران را مي بخشد و همان اسيران در آينده هسته اصلي لشكريان قزل باش را تشكيل مي دهند.
شاه اسماعيل اول 172 سال پس از وفات شيخ صفي الدين اردبيلي بطور رسمي موضوع تشكيل حكومت صفويه را مطرح و با دقت نظر كامل مركزيت حكومت را شهر تبريز انتخاب مي كند كه همين موضوع باعث مي شود كه باوجود تخريب دارالعماره به دست عثمانيان، حكومت صفويه از بين نرود چرا كه شاه اسماعيل بطور مجدد از بقعه شيخ صفي حكومت را ادامه مي دهد.
بعداز شاه اسماعيل اول به ترتيب شاه طهماسب اول ، شاه صفي ، شاه عباس، عباس ثاني و .
.
.
به تخت مي نشينند و شاه سلطان حسين به عنوان آخرين پادشاه اين سلسله حكومت را در دست مي گيرد و سلسله صفويه سرانجام پس از 250 سال حكومت را به سلسله افشاريه مي سپارد.
به گفته عبداللهي به دليل رواج يافتن نوعي رسم غلط از دوران مغول كه در حمله آنان به شهرها اجساد بزرگان را از مقابر درمي آوردند و به آنان توهين مي كردند در دوره صفويه پادشاهان صفوي به غير از شاه اسماعيل اول و خود شيخ صفي الدين كه بطور مستند قبر آنان در بقعه شيخ صفي الدين قرار دارد محل دفن بقيه پادشاهان صفوي نامشخص است.
وي گفت: براي مثال تعدادي از گفته ها قبر شاه عباس را در قزوين، قم، اردبيل، فرح آباد ساري ، مشهد و يا بغداد مي دانند.
ك/4 592/618/587 شماره 751 ساعت 20:04 تمام
يکشنبه 30 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 121]