معرفت و محبت علوي

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: معرفت و محبت علوي
نه ديني بالاتر از اسلام مطرح است، نه انساني والاتر از عليّ بن أبيطالب (ع) ما اگر خواستيم به وجود مبارك اميرالمؤمنين اقتدا كنيم، آن اقتدائي كه هم حوزوي ها در او سهيم باشند، هم دانشگاهي ها سهم خاصّ خود را دريافت كنند، هم برادران عزيز بسيجي بي سهم و بي نصيب نمانند، آن بعد معنوي وجود مبارك اميرالمؤمنين (ع) است. منظور از معنوي، آن جنبه اخلاقي حضرت نيست. چون از آن جهت حضرت براي همه انسانها اسوه است. آن چهره خاصي كه همه بايد از آن چهره به عليّ بن أبيطالب اقتدا كنند، چهره « معرفت و محبّت» است. گاهي مردم را به دستورات عابدانه اسلام دعوت مي كند، اين چيز بسيار خوبي است و فضيلتي هم دارد. گاهي به دستورهاي زاهدانه اسلام دعوت مي كند، آن هم واجب است؛ چيز بسيار خوبي است و سودمند است اما گاهي به دستورات محبانه و عارفانه اسلام دعوت مي كنند، آن از همه اينها بهتر و كامل تر است. چون يك محبّ عارف هم كمالات عابد را دارد ، هم كمالات زاهد را دارد، هم كمالات عادل را دارد. يك عارف آن نيست كه به واجب ها عمل كند و حرام ها را ترك كند، چنين كسي را مي گويند: زاهد. يك عارف آن نيست كه گذشته از كارهاي واجب، كارهاي مستحب را هم انجام بدهند؛ چنين كسي را مي گويند: عابد. عارف كسي است كه گذشته از اينكه همه اين كمالات را داراست، يك قلّه ديگري را هم فتح مي كند كه عابد زاهد فتح نمي كند. عابد و زاهد به اين فكرند كه در قيامت جهنّم نروند يا از بهشت استفاده كنند. عارف گذشته از اين كه همه اين كمالات را داراست، مي كوشد از خدا جز خدا چيزي طلب نكند. دنيا براي چنين كسي جلوه اي ندارد.
دين بدون ستون
وجود مبارك اميرالمؤمنين كه اسوه و الگو براي همه ماست فرمود: اقام دعائ مه علي محبّت ه (1). يعني ذات أقدس له آن ستون هاي اساسي و اصلي دين را بر محور محبّت و معرفت استوار كرده است. يعني نماز ستون دين هست؛ اين نماز را بعضي عابدانه مي خوانند، بعضي زاهدانه مي خوانند، بعضي عارفانه! آنكه عابد و زاهد است، سوداگر است. آنكه عارف است، بنده است. از خدا جز خدا چيزي را نمي خواهد، وگرنه مي داند در اين خواستن ضرر كرده است! بنابراين چون ستون هاي دين طبق بيان اميرالمؤمنين (ع) محبّت اوست؛ اگر كسي اهل محبّت نبود، دينش بي ستون است. آن ستوني كه عارف و محبّ براي دينش استوار كرده است، آن ستون را زاهد و عابد ندارند. اگر كسي براي مقام و ميز و پست و مانند آن خدمت كرده است يعني از خدا حسنات دنيا خواست، اگر به حسنات دنيا نرسيد ممكن است برنجد و گ له كند. ولي اگر كسي ل قاء الله خواست، معر فه الله خواست، محبّه الله خواست، هرگز ممكن نيست به او نرسد. و چيزي كه در دسترس تطاول و آسيب يغماگران نيست، همان معرفت خدا و محبّت خداست. در آن خطبه معروف اميرالمؤمنين (ع) به نام خطبه قاصعه هست، حضرت به وجود مبارك پيغمبر (ص) عرض مي كند: يا رسول الله! اين صدائي كه من شنيدم چيست؟ فرمود: اين آه و ناله شيطان است. بعد از بعثت من شيطان در اين سرزمين آئس و نا اميد شد. ديگر كسي بعد از بعثت من حرف شيطان را گوش نمي دهد. بعد وجود مبارك اميرالمؤمنين به رسول گرامي عرض كرد: نّي اري نور الوحي و اشمّ ر يح النّبوه(2). من نور وحي را مي بينم و بوي نبوّت را استشمام مي كنم و در جان خودم اينها را بررسي مي كنم. وجود مبارك رسول گرامي به او فرمود: يا علي! نّك تري ما أري و تسمع ما اسمع لا أنّك لست ب نبي و نّك لوزير (3). فرمود: يا علي! آنچه را كه من مي بينم، تو مي بيني. آنچه را كه من مي شنوم، تو مي شنوي. ولي تو پيامبر نيستي، جانشين پيامبري. يك وقتي به افراد مي گويند مسافرين مي روند به زيارت كعبه؛ خب اين را انسان مي شنود و مي داند. يك وقتي در منزلش نشسته است، مي بيند قافله دارد حركت مي كند. آن ديگر با اين چشم ظاهر كه نمي بيند! آن چشم را هم ببندد، مي بيند. در درون انسان يك چشمي است كه آن چشم اين معارف را مي بيند و اين حقائق را درك مي كند...اين فطرت را آلوده نكنيد، وجود مبارك اميرالمؤمنين براي شما در اين بخش اسوه و الگو خواهد بود. آنگاه كل دنيا براي شما بي ارزش است زيرا به چيزي رسيده ايد و به چيزي دل بسته ايد كه اين عكس اوست. انسان وقتي صاحب عكس را دارد، به عكس اعتنائي ندارد! تمام اين جهان يك فروغ رخ ساقي است كه در جام افتاد...
اينهمه عكس م ي و رنگ مخالف كه نمود
يك فروغ رخ ساقي است كه در جام افتاد
آنگاه اگر كسي با صاحب عكس تماس بگيرد، و ارتباط قلبي برقرار كند، دنيا كه عكسي از آن پرتو است براي او جاذبه ندارد. وجود مبارك اميرالمؤمنين مي تواند اينچنين اسوه و اينچنين الگو باشد! آنگاه انسان با كسي است كه همواره با اوست، هو معكم أينما كنتم (4) هست و هرگز غمگين نخواهد بود و هرگز احساس فراق نمي كند.
و امّا وقتي از اين مطلب عالي تنزّل كرديم، به مسئله حكومت رسيديم، سياست رسيديم، در تنظيم روابط انسان و دين به اين بحث ها راه يافتيم، مي بينيم وجود مبارك اميرالمؤمنين (ع) خود را مسئول حمايت از مستضعفان مي داند. اوّلاً در نهج البلاغه وقتي انبياء را معرفي مي كند، مي فرمايد: اينها، كانوا مستضعفين (5). منتها اينها مستضعف در زمين اند و بزرگواران در ملكوت. اين كه ذات أقدس له در سوره قصص فرمود: و نريد انّمنّ علي الّذين استضع فوا ف ي الأرض (6)، اين استضع فوا ف ي الأرض ناظر به اين است كه اينها در زمين پيش طاغيان مستضعفند، وگرنه پيش ملكوتيان در ملاء اعلي عظيم اند. فرمود: وقتي انبياء الهي فرياد برآوردند و مردم حرف انبياء را گوش ندادند و قيصرهاي روم و كسراهاي ايران مسلّط شدند، ديگر به شما كه كارهاي كليدي نمي دهند، خدمات را به شما واگذار مي كنند. اين را وجود مبارك اميرالمؤمنين فرمود. فرمود: مردم! حرف من را گوش بدهيد؛ اگر من و خانه من منزوي بشويم و در خانه ما بسته بشود، لك نّي آسي ان يل ي امر هذ ه الامّه سفهاؤها و فجّارها فيتّخ ذوا مال الله دولاً و ع باده خ ولاً و الصّال حين حرباً و الفاس قين ح زباً (7). من تأسفم اين است، افسوس ام اين است كه مبادا خداي ناكرده باز همان اكاسره ايران و قياصره روم مسلّط بشوند، بيت المال را به غارت ببرند، بندگان الهي را زير سلطه خود خرد كنند، فاسقين را جزء حزب خود قرار بدهند، با صالحين بجنگند و مال خدا را تداول كنند و مانند آن. فرمود: براي من تفاوتي نمي كند. مرحوم كليني (ره) نقل مي كند كه وقتي وجود مبارك اميرالمؤمنين (ع) به خلافت رسيد، روي منبر رسول گرامي، در مسجد رسول(ص) نشست، انگشت ها را لاي هم گذاشت، بعد آن خطبه معروف را ايراد كرد. فرمود : مردم ! مادامي كه اين درخت هاي خرما كه دسترنج من است، مشكل مالي مرا حل مي كند، من دستم به بيت المال دراز نمي شود. وقتي دستم به بيت المال دراز نشد، به ديگران هم اجازه نمي دهم به بيت المال دست درازي كنند. فلتصدقكم انفسكم (8). شما حساب خودتان را برسيد. بعد فرمود: اگر من خانه نشين بشوم، همان سلطه ايراني ها و رومي ها هست و كارهاي خدماتي را به شما فقط مي دهند، مواظب باشيد.
¤ سخنراني آيت الله جوادي آملي (مدظلّه العالي) در جلسه تفسير موضوعي قرآن كريم، قم - 19 بهمن 1374
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) نهج البلاغه . خ198 (2، 3 و 5) نهج البلاغه . خ192
(4) حديد . 4 (6) قصص . 5
(7) نهج البلاغه . نامه 62 (8) الكافي . ج8 . ص182
¤ خوان حكمت دوشنبه و پنجشنبه هر هفته منتشر م? شود.
چهارشنبه 26 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 391]