با گذشت 20 سال از پايان جنگ هيچ آزمايشي براي آلودگي شيميايي آب و خاك انجام نشده است گزارشي نداريم

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: با گذشت 20 سال از پايان جنگ هيچ آزمايشي براي آلودگي شيميايي آب و خاك انجام نشده است گزارشي نداريم
بنفشه سام گيساز سربالايي كوه بالا مي رفتيم، قدم ها كند بود و راه، نفس گير. اولين پناهگاه بعد از روستا، امامزاده يي بود، يك كيلومتر بالاتر از قدم هاي ما. با هر نفس هواي داغ را مي بلعيديم و گرماي 45 درجه را بازپس مي داديم. راه انگار پايان نداشت. پيچ پشت پيچ كه انتهايش به آسمان مي برد. يك ساعتي بعد به امامزاده رسيديم. بوي خنكي آب را از حجم هواي سيال در حريم امامزاده نفس مي كشيديم كه راه مان را مي برد به چشمه يي كه از دل كوه جاري بود. كاسه هاي مسين را در پاشير چشمه به زنجير بسته بودند. پنج، شش كاسه آب خوردم. سرماي آب دندانم را به درد آورده بود.- دختر جان از اين آب نخور.- چرا بابا؟- مي گويند شيميايي است.- شما هم كه از همين آب مي خوريد.- مي گويند كه ما هم شيميايي هستيم.- كي گفته؟ كدام مسوول؟- مسوول؟ مسوولي نيامده كه ببيند آب و خاك اينجا چه مرضي دارد. روستا شيميايي شده و آب و خاكش هم شيميايي است. مگر نمي داني؟ نه نمي دانم. يعني نه من مي دانم و نه باقي مردم كه آب و خاك شهرها و روستاهايي كه زمان جنگ با بمب هاي شيميايي عراق بمباران شدند تا چه حد آلوده اند. اصلاً آلوده هستند يا نيستند.20 سال از پايان جنگ مي گذرد و 28 سال از آغاز جنگ. اما در طول اين مدت هيچ نهاد دولتي يا غيردولتي اين وظيفه را بر خود ندانست كه خاك و آب مناطقي را كه تحت بمباران شيميايي قرار گرفتند، آزمايش كند. مردمان پنج استان مرزي (ايلام، كردستان، كرمانشاه، خوزستان و آذربايجان غربي) كه آن سال ها درگير زندگي بودند و امروز هم درگير زندگي هستند، آن سال ها از آب و خاك آلوده به مواد شيميايي نشت داده از بمباران هاي شيميايي تغذيه مي كردند و امروز هم. ---دولت بعثي عراق در طول هشت سال جنگ عليه ايران 242 بار از سلاح هاي شيميايي استفاده كرد كه در اين دفعات 2870 تن مواد شيميايي كشنده به كار رفت. با توجه به زمان هشت ساله جنگ مي توان گفت دولت بعثي عراق هر روز يك تن مواد شيميايي عليه نظاميان و غيرنظاميان ايران استفاده كرده است. گاز سيانور، گاز خفه كننده، گازهاي مختل كننده اعصاب و گاز خردل از عمده عوامل شيميايي بودند كه دولت عراق در حملات شيميايي عليه ايران از آنها استفاده كرد كه بيشترين و دردناك ترين صدمات از بابت عامل خردل گوگردي ايجاد شد. در نتيجه اين حملات صد هزار نفر از نظاميان و غيرنظاميان ايران دچار مصدوميت شيميايي شدند كه هم اكنون 50 هزار نفر از آنان را بنياد شهيد و امور ايثارگران به عنوان جانباز شيميايي شناسايي كرده و اين افراد در گروه مصدوميت پوست، چشم و ريه با درصد خفيف تا شديد، طبقه بندي شده اند.ميزان استفاده از عامل تاول زا در طول حملات شيميايي عراق عليه ايران 29/32 درصد، گاز مختل كننده اعصاب 57/22 درصد، گاز سيانور 15/12 درصد و گاز خفه كننده 17/4 درصد گزارش شده و بنابر گزارش پايگاه اطلاع رساني قربانيان سلاح هاي شيميايي در حالي كه نخستين حمله با سلاح شيميايي از سوي دولت عراق به سال 59 بازمي گردد، بيشترين تعداد حملات در سال هاي 62 و 65 صورت گرفته است.---سنگين ترين خسارتي كه از بابت استفاده از سلاح شيميايي توسط دولت عراق به ايران وارد شد، آلودگي زيست محيطي مناطقي بود كه بمب هاي شيميايي، آن مناطق را هدف قرار داد، چنان كه پنج استان خوزستان، كرمانشاه، كردستان، ايلام و آذربايجان غربي كه به دفعات مكرر در طول سال هاي جنگ مورد تهاجم سلاح هاي شيميايي عراق قرار گرفتند بيشترين زيان را بخصوص از بابت هجوم عامل خردل گوگردي متحمل شدند. اين در حالي است كه ميزان زيان و خسارت زيست محيطي اين پنج استان در طول 20 سال گذشته از سوي هيچ نهاد دولتي يا غيردولتي مورد بررسي قرار نگرفت و امروز مسوولان و متوليان حفاظت محيط زيست در پاسخ به ميزان آلودگي شيميايي آب و خاك پنج استان نامبرده سكوت مي كنند. در واقع هيچ مسوول دولتي و هيچ انجمن غيردولتي نمي داند خاك پنج استان نامبرده امروز پس از گذشت 20 سال چه ميزان از آلودگي سمي بمباران هاي شيميايي را در خود حفظ كرده است. آن هم در حالي كه به گفته كارشناسان شرايط خاك چهار استان خوزستان، كردستان، كرمانشاه و آذربايجان غربي در حدي مساعد است كه اين چهار استان به قطب هاي كشاورزي كشور شهرت دارند و بخش عمده يي از محصولات كشاورزي كشور از اين چهار استان تامين مي شود. با اين حال هيچ تحقيقي انجام نشده و حتي بعضي از مسوولان در نهادهاي دولتي يا انجمن هاي غيردولتي حافظ و دوستداران محيط زيست اذعان مي دارند كه تا به حال به چنين موضوعي فكر هم نكرده اند، به همين سادگي. پاسخ نهادهاي دولتي متولي حفاظت محيط زيست در توجيه انجام نشدن چنين بررسي اين است؛ «تا به حال چنين وظيفه يي براي ما تعيين نشده است.» «وظيفه» يعني چه؟ يعني آنچه قانون مقرر مي كند و قانون تا به حال چنين وظيفه يي را براي نهادهاي دولتي حافظ و ناظر بر سلامت محيط زيست مقرر نكرده است. ---سال گذشته همزمان با بيستمين سالگرد بمباران شيميايي شهر سردشت- هشت تيرماه- يكي از روزنامه هاي سراسري ويژه نامه يي منتشر كرد كه در اين ويژه نامه صفحه يي به گزارش سازمان حفاظت محيط زيست از ميزان خسارات وارده بر محيط زيست استان ايلام اختصاص يافت. در اين گزارش كه مي توان به عنوان تنها تحقيق دولتي صورت گرفته بر خسارات زيست محيطي ناشي از بمباران هاي شيميايي دولت عراق در طول سال هاي جنگ تحميلي از آن نام برد، ميزان خسارت وارده بر مراتع استان 510 ميليارد ريال، خسارات وارده بر جنگل هاي استان 500 ميليارد ريال، خسارات وارده بر حيات وحش استان 60 ميليارد ريال، آلودگي آب هاي مرزي و چشمه هاي استان 10 ميليارد ريال و آلودگي در بخش كشاورزي استان 1800 ميليارد ريال برآورد و اعلام شده است. اما در اين گزارش از خسارات زيست محيطي ناشي از جنگ، هيچ مصداقي از آلودگي خاك و آب به عامل خردل گوگردي كه دولت عراق عليه ايران استفاده كرد وجود ندارد و خسارات زيست محيطي هم صرفاً از بابت آتش سوزي جنگل هاي استان يا تلف شدن گونه هاي شاخص جانوري استان بر اثر بمباران يا تخريب اراضي زراعي به دليل استفاده هاي نظامي مورد بررسي قرار گرفته است.كدام مسوول؟در قوانيني كه وظايف هر سازمان بر اساس آن مشخص شده، سازمان حفاظت محيط زيست به عنوان متولي حفظ سلامت محيط زيست، وزارت جهاد كشاورزي به عنوان متولي حفظ سلامت محصولات كشاورزي و مواد اوليه مورد استفاده براي زراعت و وزارت نيرو به عنوان متولي حفظ سلامت منابع آبي ايران معرفي شده اند. مسوولان سازمان حفاظت محيط زيست، وزارت جهاد كشاورزي و وزارت نيرو در گفت وگو با اعتماد اعلام كردند تاكنون و طي 20 سال گذشته هيچ درخواستي براي بررسي ميزان آلودگي آب و خاك مناطق شيميايي شده صورت نگرفته و در عين حال هر يك با اظهار اينكه چنين بررسي وظيفه نهاد متبوع نيست، مسووليت آن را از خود سلب كردند.سازمان حفاظت محيط زيست؛ وظيفه ما نيستفاطمه واعظ جوادي رئيس سازمان حفاظت محيط زيست در گفت وگو با اعتماد در پاسخ به وظايف اين سازمان در زمينه بررسي آلودگي شيميايي خاك پنج استاني كه در طول سال هاي جنگ هدف حملات شيميايي دولت عراق قرار گرفتند، مي گويد؛ «در وظايف سازمان حفاظت محيط زيست چنين مسووليتي تعريف نشده و اگر شده بود حتماً انجام مي شد اما سازمان براي پايش كلي خاك، در سال 86 براي پنج استان كه به نظر مي رسيد در پي تاثيرات ناشي از جنگ فعاليت هاي معدني و صنعتي در آنها قابل توجه بوده اولويت قائل شد و مناقصه يي برگزار كرد و اجراي طرح در استان خوزستان آغاز شد كه بايد ظرف دو سال تمام شود. با اجراي اين طرح، ميزان و نوع آلودگي هاي خاك مشخص و در صورت آلودگي به هر نوع ماده شيميايي اعلام مي شود. البته از آنجا كه نشانه هاي آلودگي در خاك ديرتر ظاهر مي شود اصلاح آن هم زمان بيشتري را مي طلبد.» واعظ جوادي مي گويد استان هاي غربي فعلاً در فهرست اجراي طرح پايش خاك نيستند، اما ممكن است در سال 87، استان كردستان هم براي اجراي طرح معرفي شود، در عين حال كه وظيفه انجام چنين بررسي را متوجه وزارت امور خارجه مي داند كه احتمالاً به دليل فقدان رديف اعتباري قادر به انجام اين وظيفه نبوده است. سازمان حفاظت محيط زيست هم براي اجراي اين طرح فقط يك ميليارد تومان اعتبار در اختيار دارد كه بسيار ناكافي است.---دكتر سروش مدبري مدير دفتر بررسي آلودگي آب و خاك سازمان حفاظت محيط زيست اشاره مي كند كه ميزان آلودگي شيميايي محيط زيست استان خوزستان ناشي از حملات شيميايي عراق مي تواند از چهار استان ديگر بيشتر باشد، به خصوص منابع آبي آن زيرا تمام سرچشمه هاي آب به سمت اين استان سرازير مي شده و بنابراين، آب و خاك در كنار هم دچار آلودگي شده اند؛ «چون هيچ مطالعه يي در زمينه آلودگي شيميايي خاك استان از بابت وجود عامل خردل گوگردي انجام نگرفته نمي توانيم با اطمينان بگوييم كه منابع آب و خاك استان تا چه حد مايع خردل را در خود نگاه داشته، اما ترديدي نيست كه مايع خردل يك تركيب ديرپاست و احتمال آلودگي خاك به اين مايع بسيار زياد است، اما در مورد منابع آب شايد اين احتمال كمتر باشد، زيرا آب، روان است، اما باز هم به دليل انجام نشدن هيچ مطالعه يي نمي توانيم اين احتمال را كم و زياد كنيم. ما حتي نمي دانيم محصولات كشاورزي كه در اين پنج استان توليد مي شود تا چه حد مي تواند مايع خردل گوگردي را از خاك جذب كرده يا در ريشه خود نگاه دارد. اين مطالعات بسيار هم هزينه بر است. يعني اگر هزينه تجزيه هر نمونه خاك حدود 50 هزار تومان باشد ما براي بررسي آلودگي و نمونه خاك به عامل خردل گوگردي بايد حدود 400 هزار تومان هزينه كنيم.»مدبري شرايط آب و هوايي را در نفوذ عامل خردل گوگردي در خاك موثر مي داند؛ «در شهر سردشت كه بارندگي بيشتر است احتمالاً عامل خردل گوگردي به عمق خاك نفوذ كرده اما در استان ايلام كه آب و هواي خشك و بارش كم دارد احتمال مي رود كه عامل خردل گوگردي در سطح خاك مانده باشد.»مدبري همچنين مي گويد پايش خاك استان هاي بمباران شده از نظر آلودگي به عامل خردل گوگردي وظيفه سازمان حفاظت محيط زيست نبوده است؛ «وزارت جهاد كشاورزي مسوول بوده زيرا موظف است سلامت محصول توليدشده را از بابت آب، خاك و بذر مصرفي كنترل كند. سازمان حفاظت محيط زيست يك سازمان ناظر است و مسووليتي در اين زمينه ندارد.»وزارت جهاد كشاورزي؛ وظيفه ما نيستدكتر محسن مروتي مدير پروژه توانمندسازي ايران در شناسايي و كنترل pops (آلاينده هاي پايدار آلي) در وزارت جهادكشاورزي در گفت وگو با اعتماد اظهارات كارشناس سازمان حفاظت محيط زيست را اين گونه رد مي كند؛ «بررسي خاك و آب از نظر آلودگي به مواد شيميايي وظيفه سازمان حفاظت محيط زيست است كه آزمايشگاهي هم براي انجام اين بررسي دارد. آنها موظف به پايش آلودگي در محيط زيست هستند و وزارت كشاورزي فقط وظيفه دارد كه آلودگي محصولات كشاورزي را بررسي كند. حتي كنترل نوع آلودگي شيميايي هم وظيفه وزارت جهاد كشاورزي نيست و فقط محصولات كشاورزي را از بابت آلودگي به آفت كش ها - قارچ كش ها و علف كش ها - كنترل مي كند.»وزارت نيرو؛ منابع آب آلوده نيستنديكي از كارشناسان وزارت نيرو در گفت وگو با اعتماد صرفاً به اين اظهارنظر بسنده مي كند؛ «در طول زمان جنگ، منابع و سدهاي آبي ايران دچار خسارت و صدمه نشد و از آنجا كه آب، روان است حتي اگر آلوده هم شده، اين آلودگي به منابع آبي خارج از ايران گذر كرده و هم اكنون منابع آبي ايران هيچ آلودگي شيميايي ندارد.»قانون بايد متولي را معرفي كنددكتر غلامرضا ميركي مشاور پژوهشي مهندسي محيط زيست جهاد دانشگاهي دانشگاه صنعتي شريف فقدان قانون را علت اصلي در انجام نشدن اين بررسي مي داند؛ قانوني كه به صراحت اعلام كند متولي انجام آزمايش برآلودگي منابع آبي و خاكي استان هاي شيميايي شده كدام نهاد دولتي است و حتي براي انجام اين آزمايش، مهلت و اعتبار و محل تامين اعتبار اختصاص پيدا كند؛ «هيچ قانوني درباره اينكه كدام سازمان، موظف به انجام اين بررسي بوده وجود ندارد و به همين دليل تا به حال هيچ مطالعه يي در اين زمينه انجام نشده است. وزارت جهاد كشاورزي زماني برآلودگي نفتي ناشي از جنگ عراق و كويت تحقيق كرد اما آلودگي خاك استان هاي شيميايي شده تاكنون مورد بررسي قرار نگرفته است. به دليل فقدان قانون هم نمي توانيم بگوييم كه كدام نهاد متولي انجام اين بررسي بوده يا كدام نهاد در انجام اين وظيفه قصور كرده. نه تنها قانوني وجود نداشته، درخواستي هم نبوده و بنابراين اعتباري هم به اين امر تخصيص داده نشده است، اما شايد بتوانيم بگوييم كه سازمان حفاظت محيط زيست كه متولي بررسي آلودگي محيط زيست بوده بايد درخواست انجام اين بررسي را ارائه مي داده و وزارت جهادكشاورزي كه موظف به تامين امنيت محصولات كشاورزي بوده هم در اين زمينه صاحب مسووليت است.»آيا مسوولان مايع خردل گوگردي را مي شناسند؟دكتر شهريار خاطري مدير روابط بين الملل انجمن حمايت از قربانيان سلاح هاي شيميايي در گفت وگو با اعتماد از ويژگي هاي مايع خردل گوگردي مي گويد؛ عامل شيميايي كه در 32 درصد از حملات شيميايي عراق عليه ايران مورد استفاده قرار گرفت.خاطري آنقدر به دفعات درباره ويژگي ها و مضرات عامل شيميايي خردل گوگردي صحبت كرده كه نيازي به مراجعه به كتاب ها و مراجع فارسي و لاتين ندارد.اما بعد از 20 سال هنوز هستند مسوولاني بسيار كه نه تنها با اين ويژگي ها آشنا نيستند بلكه حتي نمي دانند خردل گوگردي، مايع بوده يا گاز؛«مايع خردل گوگردي يك عامل شيميايي است كه در زمره عوامل پايدار تقسيم بندي مي شود، يعني پايداري آن در محيط نسبت به ساير عوامل بسيار بيشتر است و برخلاف عوامل اعصاب و ساير عوامل شيميايي كه در مواجهه با آب يا هوا خاصيت سمي خود را از دست مي دهند عامل خردل تا مدت هاي طولاني در محيط مي ماند و خاصيت سمي خود را حفظ مي كند، به خصوص ماندگاري آن در آب طولاني است چون در آب حل نمي شود. در برخي مراجع علمي نوشته شده كه عامل خردل تا چند دهه يا چند قرن مي تواند به صورت يك لايه در سطح آب باقي بماند و به محض تماس شخص با آب آلوده، خاصيت سمي آن آزاد مي شود كه مي تواند بر ژنتيك و DNA انسان تاثير بگذارد و حتي بر محيط زيست هم موثر خواهد بود. بعد از جنگ جهاني اول و دوم كه انبارهاي مهمات سلاح هاي شيميايي كشورها به دليل معاهدات بين المللي در اقيانوس ها رها شد، هنوز با گذشت چند دهه، مواد شيميايي از جمله عامل خردل گوگردي مدفون در ته درياها آزاد مي شود و هر از گاهي گزارش هايي مبني بر ابتلاي ماهيگيران درياي شمال، نروژ، اسكانديناوي و كشورهاي شرق درياي شمال به ضايعات پوستي و... منتشر مي شود. در استراليا هم نتيجه تحقيق محققان محيط زيست در مورد تجهيزات منهدم نشده مدفون در قعر درياها نشان داد مايع خردل تا چند دهه خاصيت سمي خود را حفظ مي كند. اين اتفاق براي آبزيان بسيار خطرناك است چون هدف اصلي خردل گوگردي، هسته سلول و DNA است كه مي تواند باعث جهش سلولي شود. در عين حال چنانچه خردل گوگردي با اكسيژن تماس نداشته و در خاك مدفون شود هم مي تواند خواص شيميايي خودش را تا مدت هاي طولاني و حتي تا ماه ها و سال ها حفظ كند. اما در مواجهه با هوا، ظرف چند روز تجزيه شده و بسته به درجه حرارت هوا و نوع خاك و ميزان رطوبت، به موادي تبديل مي شود كه خاصيت سمي شان به مراتب كمتر از خردل گوگردي است. آنچه مهم است اينكه بخش اعظمي از حملات شيميايي عراق عليه ايران در محيط آبي بود و به خصوص نيزارهاي مرز جنوب ايران به شدت مورد آسيب واقع شد، چنان كه هم اكنون نيز بسياري از مواد و مهمات شيميايي به صورت بمب، راكت يا خمپاره يا توپ منفجرنشده در گل و لاي و لجن هاي آن مناطق باقي مانده كه به احتمال زياد منشاء آلودگي محيط آبي نيزارهاي جنوب ايران است. همين طور مناطقي در مرز كردستان و شمال غرب از جمله درياچه مريوان در سال هاي 66 و 67 در معرض شديدترين حملات شيميايي قرار گرفت و محيط خاكي كل جدار مرزي هم از بمباران شيميايي درامان نبود. خردل گوگردي از خطرناك ترين عوامل شيميايي جنگي به شمار مي رود. در بعضي از كتب علمي از آن به عنوان بمب اتمي فقرا نام برده شده چون بسياري از خواص فيزيكي و شيميايي راديواكتيو يا سلاح هاي هسته يي را تقليد مي كند و بروز مي دهد از جمله بر DNA، محيط زيست يا سلول هاي گياهي و جانوري مي تواند اثرات ديرپاي مخربي داشته باشد. با وجود تمام اين نكات نگران كننده اكثر مناطقي كه در زمان جنگ در معرض حملات شيميايي بوده، چه در جنوب و چه در غرب و چه در شمال غرب، هم اكنون محل سكونت مردم مرزنشين است و امروز مردمي كه در آنجا زندگي مي كنند به زراعت و دامداري مشغول هستند و اين نگراني وجود دارد كه آلودگي شيميايي خاك و آب به دام و محصولات زراعي منتقل شده و به تبع آن، بيماري هاي مزمني را براي ساكنان آن مناطق ايجاد كند.انتظار مي رفت بعد از پايان جنگ ايران و عراق، سازمان هاي بين المللي و حتي سازمان هاي ايراني متولي بررسي آلودگي محيط زيست، در اين مناطق نمونه گيري خاك و آب انجام دهند كه آيا آلودگي به خردل گوگردي وجود دارد يا خير و براي رفع آن اقدام كنند، يا حداقل آن مناطق از سكنه خالي شود كه متاسفانه هيچ كدام از اين اقدامات انجام نشد. سازمان ملل متحد در برنامه محيط زيست خود اثرات مخرب زيست محيطي جنگ ها را بررسي مي كند و گزارش هاي مفصلي از اثرات مخرب زيست محيطي جنگ در بالكان يا سوختن چاه هاي نفتي كويت در جنگ خليج فارس تهيه و منتشر كرده اما خطرات زيست محيطي اين دو به هيچ وجه قابل مقايسه با اثرات سلاح هاي شيميايي كه عراق عليه ايران استفاده كرد، نيست. عراق در طول سال هاي جنگ حدود سه هزار تن مواد شيميايي عليه ايران استفاده كرد كه دو هزار تن آن خردل گوگردي بود.»خاطري يكي از دلايل بي علاقگي سازمان هاي بين المللي به اين بررسي را سنگين بودن وجه سياسي اين موضوع مي داند، با اين توضيح كه بسياري از كشورهاي غربي كه به اين بررسي بي علاقه بودند در حمايت از صدام در زمينه تامين و تهيه مواد سلاح هاي شيميايي دست داشتند. اما دليل دوم به زعم سازمان هاي بين المللي مي توانست اين باشد كه اكثر مناطق بمباران شده در ايران، مناطق نظامي به شمار مي آمد. هرچند افراد غيرنظامي در آنجا ساكن بودند و دسترسي گروه هاي بين المللي به آن مناطق چندان راحت نبود؛ «هيچ درخواست رسمي براي بازديد گروه هاي محقق از مناطق مرزي وجود نداشت، در حالي كه در سال هاي جنگ، هيات هايي از سازمان ملل به ايران آمدند و حتي از خطوط مقدم جبهه بازديد كردند. به نظر من بهانه سازمان هاي بين المللي قابل قبول نيست و اصولاً علاقه مندي به اين موضوع وجود ندارد، چه از سوي سازمان هاي بين المللي چه از سوي نهادهاي ايراني.بدتر آنكه سازمان هاي دولتي ايران تا چند سال قبل، حتي از اين خطر بي خبر بودند و بعد از آنكه چهارسال قبل در نخستين نمايشگاه بين المللي محيط زيست، اين هشدار مطرح شد، پيشنهادي از طرف پژوهشكده مهندسي و علوم پزشكي جانبازان و انجمن حمايت از قربانيان سلاح هاي شيميايي به سازمان حفاظت محيط زيست ارائه شد كه آن هم در دست مطالعه است و هنوز هيچ اقدام عملي براي اين پيشنهاد صورت نگرفته و در واقع اين موضوع مغفول مانده، آن هم در حالي كه در مورد بعضي آلودگي هاي صنعتي در محيط هاي بسيار كوچك تر مثل يك تالاب يا رودخانه، نه تنها دولت اقدامات خوبي انجام داده بلكه سازمان هاي غيردولتي هم آگاه سازي و ابراز نگراني مي كنند. اما اينجا ما با دوهزار تن خردل گوگردي آزادشده در خاك و آب مناطق مرزي مواجه هستيم كه مي تواند محيط زيست منطقه را به خطر بيندازد زيرا آب هاي اين منطقه به كشورهاي مجاور هم راه دارد، پس مي توان گفت كه بحران، منطقه يي است.»خاطري علاوه بر آنكه از ميزان وسعت خاك يا آب آلوده شده اظهار بي اطلاعي مي كند تاكيد دارد كه سازمان منع سلاح هاي شيميايي در هلند، تنها سازمان مجهز به لابراتوارهاي سنجش آلودگي خاك و آب به مواد شيميايي جنگي است و نتايج چنين بررسي فقط در صورتي براي سازمان ملل داراي اعتبار خواهد بود كه نمونه هاي آب و خاك مناطق شيميايي شده ايران، توسط آزمايشگاه هاي رفرانسي در هلند مورد بررسي قرار بگيرد؛ «براساس حقوق بين الملل بشردوستانه و پروتكل الحاقي كنوانسيون ژنو، به كارگيري سلاح هايي كه آثار مخرب طولاني مدت بر محيط زيست دارند يك جنايت جنگي به شمار مي آيد كه مي تواند در محكوم كردن افرادي كه مواد شيميايي را در اختيار عراق قرار دادند و همچنين مصرف كنندگان اين مواد موثر باشد.»+++دلايل غفلت از انجام اين بررسي متعدد نيست. مهم ترين و نخستين دليل، ناآگاهي به اهميت انجام اين مطالعه است. متوليان حفاظت محيط زيست و سلامت محصولات غذايي، در هر نهاد و دستگاهي، يا نمي دانستند يا ترجيح دادند كه به ناآگاهي تظاهر كنند؛ ناآگاهي يا تظاهر به ناآگاهي نسبت به اينكه پايداري عامل خردل گوگردي در خاك و آب تا چه حد مي تواند براي ساكنان منطقه و اهالي پنج استان شيميايي شده و 70 ميليون نفر جمعيت كشور خطرناك باشد.در ويژه نامه آن روزنامه سراسري كه سال گذشته به مناسبت بيستمين سالگرد بمباران شيميايي شهر سردشت منتشر شد يك عنوان جلب توجه مي كند؛ «راهكارهاي استيفاي حقوق قربانيان سلاح هاي شيميايي».اين عنوان علاوه بر آنكه نياز به تصحيح دارد، بايد براي متوليان آن هم بازتعريف شود. قربانيان سلاح هاي شيميايي اكنون در كنار افرادي زندگي مي كنند كه اگرچه در زمان جنگ هدف حملات شيميايي عراق قرار نگرفتند اما امروز به دليل غفلت 20 ساله دولت و مسوولان از آزمايش خاك و آب آلوده به عامل شيميايي خردل گوگردي در پنج استان شيميايي شده مي توانند به فهرست قربانيان سلاح هاي شيميايي اضافه شوند. از آن گذشته آيا حقوق قربانيان سلاح هاي شيميايي صرفاً دريافت غرامت از دولت متهم به جنايت جنگي است و آيا مهم ترين بخش از استيفاي حقوق اين افراد به انجام وظايف دولت ايران بازنمي گردد؟ انجام آزمايش بر آلودگي شيميايي آب و خاك پنج استان بمباران شده در طول سال هاي جنگ، مهم ترين وظيفه دولت ايران بوده كه انجام آن، مي توانست دستيابي به حقوق امروز و آتي قربانيان و بازماندگان حملات شيميايي دولت عراق را تضمين كند.خاطري يكي از دلايل بي علاقگي سازمان هاي بين المللي به اين بررسي را سنگين بودن وجه سياسي اين موضوع مي داند، با اين توضيح كه بسياري از كشورهاي غربي كه به اين بررسي بي علاقه بودند در حمايت از صدام در زمينه تامين و تهيه مواد سلاح هاي شيميايي دست داشتند. اما دليل دوم به زعم سازمان هاي بين المللي مي توانست اين باشد كه اكثر مناطق بمباران شده در ايران، مناطق نظامي به شمار مي آمد. هرچند افراد غيرنظامي در آنجا ساكن بودند و دسترسي گروه هاي بين المللي به آن مناطق چندان راحت نبود؛ «هيچ درخواست رسمي براي بازديد گروه هاي محقق از مناطق مرزي وجود نداشت، در حالي كه در سال هاي جنگ، هيات هايي از سازمان ملل به ايران آمدند و حتي از خطوط مقدم جبهه بازديد كردند. به نظر من بهانه سازمان هاي بين المللي قابل قبول نيست و اصولاً علاقه مندي به اين موضوع وجود ندارد، چه از سوي سازمان هاي بين المللي چه از سوي نهادهاي ايراني. بدتر آنكه سازمان هاي دولتي ايران تا چند سال قبل، حتي از اين خطر بي خبر بودند و بعد از آنكه چهارسال قبل در نخستين نمايشگاه بين المللي محيط زيست، اين هشدار مطرح شد، پيشنهادي از طرف پژوهشكده مهندسي و علوم پزشكي جانبازان و انجمن حمايت از قربانيان سلاح هاي شيميايي به سازمان حفاظت محيط زيست ارائه شد كه آن هم در دست مطالعه است و هنوز اقدام عملي براي اين پيشنهاد صورت نگرفته و در واقع اين موضوع مغفول مانده، آن هم در حالي كه در مورد بعضي آلودگي هاي صنعتي در محيط هاي بسيار كوچك تر مثل يك تالاب يا رودخانه، نه تنها دولت اقدامات خوبي انجام داده بلكه سازمان هاي غيردولتي هم آگاه سازي و ابراز نگراني مي كنند. اما اينجا ما با دوهزار تن خردل گوگردي آزادشده در خاك و آب مناطق مرزي مواجه هستيم كه مي تواند محيط زيست منطقه را به خطر بيندازد زيرا آب هاي اين منطقه به كشورهاي مجاور هم راه دارد، پس مي توان گفت كه مشكل، منطقه يي است.» خاطري علاوه بر آنكه از ميزان وسعت خاك يا آب آلوده شده اظهار بي اطلاعي مي كند تاكيد دارد كه سازمان منع سلاح هاي شيميايي در هلند، تنها سازمان مجهز به لابراتوارهاي سنجش آلودگي خاك و آب به مواد شيميايي جنگي است و نتايج چنين بررسي فقط در صورتي براي سازمان ملل داراي اعتبار خواهد بود كه نمونه هاي آب و خاك مناطق شيميايي شده ايران، توسط آزمايشگاه هاي رفرانسي در هلند مورد بررسي قرار بگيرد؛ «براساس حقوق بين الملل بشردوستانه و پروتكل الحاقي كنوانسيون ژنو، به كارگيري سلاح هايي كه آثار مخرب طولاني مدت بر محيط زيست دارند يك جنايت جنگي به شمار مي آيد كه مي تواند در محكوم كردن افرادي كه مواد شيميايي را در اختيار عراق قرار دادند و همچنين مصرف كنندگان اين مواد موثر باشد.»---دلايل غفلت از انجام اين بررسي متعدد نيست. مهم ترين و نخستين دليل، ناآگاهي به اهميت انجام اين مطالعه است. متوليان حفاظت محيط زيست و سلامت محصولات غذايي، در هر نهاد و دستگاهي، يا نمي دانستند يا ترجيح دادند كه به ناآگاهي تظاهر كنند؛ ناآگاهي يا تظاهر به ناآگاهي نسبت به اينكه پايداري عامل خردل گوگردي در خاك و آب تا چه حد مي تواند براي ساكنان منطقه و اهالي پنج استان شيميايي شده و 70 ميليون نفر جمعيت كشور خطرناك باشد. در ويژه نامه آن روزنامه سراسري كه سال گذشته به مناسبت بيستمين سالگرد بمباران شيميايي شهر سردشت منتشر شد يك عنوان جلب توجه مي كند؛ «راهكارهاي استيفاي حقوق قربانيان سلاح هاي شيميايي». اين عنوان علاوه بر آنكه نياز به تصحيح دارد، بايد براي متوليان آن هم بازتعريف شود. قربانيان سلاح هاي شيميايي اكنون در كنار افرادي زندگي مي كنند كه اگرچه در زمان جنگ هدف حملات شيميايي عراق قرار نگرفتند اما امروز به دليل غفلت 20 ساله مسوولان از آزمايش خاك و آب آلوده به عامل شيميايي خردل گوگردي در پنج استان شيميايي شده مي توانند به فهرست قربانيان سلاح هاي شيميايي اضافه شوند. از آن گذشته آيا حقوق قربانيان سلاح هاي شيميايي صرفاً دريافت غرامت از دولت متهم به جنايت جنگي است و آيا مهم ترين بخش از استيفاي حقوق اين افراد به انجام وظايف دولت ايران بازنمي گردد؟ انجام آزمايش بر آلودگي شيميايي آب و خاك پنج استان بمباران شده در طول سال هاي جنگ، مهم ترين وظيفه دولت ايران بوده كه انجام آن، مي توانست دستيابي به حقوق امروز و آتي قربانيان و بازماندگان حملات شيميايي دولت عراق را تضمين كند.
يکشنبه 2 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 207]