نگاهي به سفرهاي خارجي رئيس‌جمهور ديپلماسي‌ فعال ‌يا منفعل‌

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: نگاهي به سفرهاي خارجي رئيس‌جمهور ديپلماسي‌ فعال ‌يا منفعل‌
جام جم آنلاين: اين كه بالاترين مقام اجرايي يك كشور، بخشي از دوره زماني تصدي مسووليتش را به سفرهاي خارجي اختصاص دهد، طبيعي است؛ چون نه‌تنها در عرصه روابط بين‌الملل و سياست خارجي به رسميت شناخته شده بلكه در كشور و نزد مردم نيز به منظور دستيابي به اهداف اقتصادي، سياسي، فرهنگي و... از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است.

اما سفرهاي رئيس‌جمهور در سالي كه گذشت، پرشمار بود. در حقيقت ميزان اين سفرها ركوردي تازه در تاريخ ديدارهاي خارجي روساي جمهور ايران بر جاي گذاشت و اين پرسش را به دنبال داشت كه اين سفرها چه دستاوردي در حوزه سياست خارجي و چه اهدافي در ايران داشته است؟

به نظر برخي صاحب‌نظران، با وجود سفرهاي خارجي زياد، وجهه ديپلماسي كشور بهبود نيافته است، اما برخي نيز نظر مخالف دارند و بر اين باورند كه نبايد روابط خارجي را منحصر به روابط با چند كشور دانست و احمدي‌نژاد در سفرهاي خارجي خود پرستيژساز بوده است.

با اين حال تمام صاحب‌نظران متفق‌القولند كه سفرهاي خارجي بايد هدفمند باشند و زمينه را براي اهداف ايران فراهم بياورند، در غير اين صورت ثمري نخواهند داشت.

اولين سفر خارجي احمدي‌نژاد، با هدف ارتباط با همسايگان به عنوان اولويت سياست خارجي ايران به امارات عربي متحده صورت گرفت و هدف از آن رفع تنش‌هاي موجود ميان 2 كشور بود. در كنفرانسي خبري در همين سفر بود كه رئيس‌جمهور ايران، آمادگي دستگاه ديپلماسي را براي احداث سفارتخانه تا بعدازظهر همان روز در مصر اعلام كرد و افزود: عقيده داريم مردم اين كشور سرمايه‌اي براي دنياي اسلام هستند و رابطه ميان ايران و مصر به نفع صلح و امنيت جهاني است.

پس از امارات، رئيس‌جمهور عازم عمان شد و از ملت ايران به عنوان سرمايه بشريت ياد كرد و در ديدار با پادشاه عمان خواستار پيشقدم شدن ايران و عمان براي برقراري صلح و آرامش در منطقه شد. احمدي‌نژاد به بلاروس نيز سفر كرد.

وي اين سفر را ورود تهران و بلاروس به مرحله استراتژيك در روابط دوجانبه و مخالفت با يك جانبه‌گرايي در جهان دانست و پس از اداي احترام به سربازان گمنام بلاروس، قرارداد توليد خودروي سمند را در آنجا به امضا رساند. رئيس‌جمهور در ضيافت شام طرف بلاروسي درباره شكست خوردن طرح‌هاي نظام سلطه عليه ايران سخن گفت.

پس از اين سفر نيز به دمشق سفر كرد و با رئيس‌جمهور سوريه و سران گروه‌هاي فلسطيني مذاكراتي انجام داد. همچنين ايشان مرقد حضرت رقيه و حضرت زينب س را زيارت كردند.

پس از آن، رئيس‌جمهور عازم‌الجزيره شد و ايران و الجزاير را پرچمدار صيانت از حقوق ملت‌هاي مظلوم ناميد و توسعه 2 كشور را بدون محدوديت و دغدغه‌هاي موجود را مشترك خواند. احمدي‌نژاد سپس به كابل رفت و ضمن ديدار با مقامات بلندپايه افغاني و ايراني‌هاي مقيم افغانستان، با علماي شيعه و سني اين كشور ديدار كرد.

پس از آن، رئيس‌جمهور به تركمنستان رفت و حاصل اين سفر امضاي 4 تفاهم‌نامه همكاري بود. احمدي‌نژاد در سفر به قرقيزستان با شوراي علما، محققان و ايران‌شناسان آن كشور ديدار كرد. پس از اين سفر بود كه عازم چين شد و در اجلاس شانگهاي حضور يافت و در سخنراني خود، آمادگي جمهوري اسلامي ايران را براي توسعه همكاري با سازمان شانگهاي اعلام كرد.

وي پس از اين سفر عازم باكو شد و از گسترش همكاري‌هاي اقتصادي ميان ايران و آذربايجان خبر داد؛ اما جنجالي‌ترين سفر رئيس‌جمهور در سال گذشته سفر به نيويورك بود. در اين سفر، ضمن ديدار با سران جهان، سخنراني در دانشگاه كلمبيا، ديدار با ايرانيان مقيم، سخنراني در مجمع عمومي سازمان ملل متحد، ديدار با باشگاه مطبوعات آمريكا، ديدار با خاخام‌هاي يهودي و رهبران كليساهاي آمريكا، در برنامه‌هاي رئيس‌جمهور گنجانده شده بود.

پس از اين سفر، چاوز با احمدي‌نژاد تماسي تلفني برقرار كرد و طي آن تماس بود كه سفر به ونزوئلا شكل گرفت؛ اما اول رئيس‌جمهور از بوليوي ديدار كرد و پس از آن ديد و بازديد‌هاي پرشمار ونزوئلا شكل گرفت.

سفر بعدي رئيس‌جمهور به ارمنستان بود، سفري كه كوتاه شد. نرديك يك ماه بعد منامه بحرين، ميزبان احمدي‌نژاد بود و رئيس‌جمهور پس از آن براي شركت در اجلاس اوپك به رياض رفت.

احمدي‌نژاد، 12 آذر سال گذشته نيز تهران را به مقصد دوحه براي شركت در شوراي همكاري‌هاي خليج فارس ترك كرد و پس از آن، بار ديگر به سرزمين وحي براي حج عزيمت كرد. احمدي‌نژاد در آخرين ماه سال، به سفر تاريخي عراق رفت و در اين سفر با سفراي كشورهاي خارجي، سران عشاير، رئيس‌جمهور و نخست‌وزير عراق و رئيس مجلس اعلاي آن كشور ديدار كرد.

پس از آن نيز اجلاس سران كشورهاي اسلامي در سنگال ميزبان احمدي‌نژاد بود؛ سفري كه زودتر از موعد تمام شد و رئيس‌جمهور براي شركت در انتخابات 24 اسفند به تهران بازگشت، اما در سال جديد رئيس‌جمهور در پاسخ به سفر همتاي سريلانكايي خود درصدر هياتي سياسي، اقتصادي و فرهنگي وارد كلمبوشد و 5 يادداشت تفاهم همكاري ميان 2 كشور به امضا رسيد.

سفر دوره‌اي احمدي‌نژاد به پاكستان و‌ هند نيز در اين قالب شكل گرفت و مهم‌ترين موضوع اين سفر، خط لوله صلح بود. احمدي‌نژاد با سفر به پايتخت ايتاليا، نخستين سفر اروپايي خود را در مقام رئيس‌جمهور ايران رقم زد، اما در اين سفر با هيچ كدام از مقامات اين كشور ديدار نداشت و براساس برنامه در اجلاس جهاني فائو سخنراني و پيشنهادهاي ايران را مطرح كرد.

رويكردها در سفر

الهه كولايي، كارشناس مسائل حوزه قفقاز درخصوص سفرهاي رئيس‌جمهور به كشورهاي حوزه آسياي مركزي و قفقاز معتقد است نكته‌اي كه بايد در ثمردهي اين سفرها مورد توجه قرار گيرد، ضرورت اتخاذ يك رويكرد متعادل در سياست خارجي ايران است تا اين كشورها نيز همانند كشورهاي ديگر در روابطي سازنده با ايران به تعامل بپردازند.

وي در اين باره مي‌گويد: به اين ترتيب در شرايط فشار بين‌المللي بر تهران توسعه روابط با كشورهاي حوزه آسياي مركزي، منافع بيشتري را براي اين كشورها به نسبت ايران در پي دارد و با افزايش فشار جهاني بر ايران، بهره‌گيري اين كشورها از چنين رابطه‌اي نيز افزايش مي‌يابد.

كولايي مي‌افزايد: اين نوع سفرها زماني مي‌تواند آثار قابل بهره‌برداري براي ايران داشته باشد كه رويكردي متوازن صورت پذيرد، نه در شرايط اعمال فشار. در نهايت، اين سفرها بيش از آن كه در تامين منافع ايران كارساز باشد، به تامين منافع كشورها ياري مي‌رساند.

صادق خرازي، معاون سابق وزارت امور خارجه و كارشناس مسائل سياست خارجي نيز در ارتباط با سفرهاي رئيس‌جمهور به برخي كشورهاي عربي چنين اظهارنظر مي‌كند: امارات پايگاه امنيتي و نظامي آمريكا و رفتارش فوق‌العاده خطرناك است.

ديگر كشورهاي عرب منطقه هم سابقه چندان خوشي ندارند كه بخواهيم به آنها اعتماد كنيم. به عقيده من رفت ‌و ‌آمد در هر سطحي خوب و لازم است، اما اگر به صرف سفر براي سفر اين رفت‌ و آمدها صورت گيرد چندان معنايي ندارد و صرف حرف زدن نيز مشكلي را حل نمي‌كند. اين سفرها و صحبت‌ها بايد منتج به نتيجه و باعث تغيير رفتارها و گفتارها شود كه خيلي مشهود نيست.

خرازي مي‌افزايد: با اين حال با آنچه احمدي‌نژاد در سفر به عراق بر آن تاكيد كرد كاملا موافقم و اين اقدام ايشان را كاملا مناسب مي‌دانم؛ اما آنچه در نشست خليج فارس اتفاق افتاد با اصول عزت، حكمت و مصلحت نظام هماهنگي چنداني نداشت.

اما محمد صدر، معاون اسبق عربي آفريقايي وزارت امور خارجه نيز درخصوص سفرهاي خارجي احمدي‌نژاد بر اين باور است كه بيشتر سفرها جنبه تبليغات داخلي داشته و فاقد هر گونه دستاورد بوده است.

دكتر كمال اطهري نيز در گفتگو با «جام‌جم» در اين باره مي‌گويد: اگر سفرها با برنامه باشد و اهداف نسبي و سياست خارجي در اين سفرها تعريف شود و در عين حال بازخورد آنها براي رسيدن به هدف باشد بايد روي آنها كار كرد؛ چرا كه اين اهداف امكانات بيشتري براي معادلات خارجي فراهم مي‌آورد كه نياز و تقاضاي كشور است.

بايد در نظر داشت اهداف اين سفرها، نيازهاي كشور به فناوري و ارتباط ايران با اروپا و غرب در خصوص امنيت ملي و مسائل اقتصادي را فراهم كرده و موجب ارتقاي جايگاه ايران در منطقه و در موقعيت بين‌الملل شده است.

وي معتقد است اگر اين سفرها بدون پشتوانه و در دستور كار و هدف خاصي باشد قطعا نشان‌دهنده تلاش ايران براي خروج از انزواي دنياي غرب است.

به گفته اطهري، كشورهاي غيرمتعهد جايگاه چندان قدرتمندي در نظام بين‌الملل ندارند و روابط ايران با ديگر كشورها بيانگر درك ما از نظام بين‌الملل تك قطبي و نزديك شدن به قطب نظامي و اقتصادي است.

اما شيخ عطار، قائم مقام وزير امور خارجه با بيان اين‌كه شناسايي ظرفيت‌هاي برخي كشورها از ديگر اقدامات دولت نهم بوده است، تصريح كرد: برخي دولت‌هاي كشورهاي آمريكاي لاتين و آفريقا شعار ضديت با آمريكا را مطرح كردند و حتي در ملاقات‌ها با رئيس‌جمهور كشورمان، ابراز خوشحالي خود را از سخنان احمدي‌نژاد اعلام مي‌كنند و ما سعي كرديم از اين ظرفيت‌هاي بين‌المللي استفاده كنيم.

وي حضور رئيس‌جمهور در اجلاس اعضاي شوراي همكاري خليج فارس را بسيار مثبت خواند و گفت: باوجود برخي بي‌انصافي‌ها ديديم كه در سفر اخير بوش به خاورميانه همه با بوش براي تحت فشار قرار دادن ايران مخالفت كردند.
شيخ عطار، فعال شدن در سازمان‌هاي بين‌المللي را از ديگر اقدامات دولت نهم خواند و گفت: انزوا فايده‌اي به حال ايران ندارد و در عين حال نمي‌توان دربست همه تصميمات سازمان‌هاي بين‌المللي را پذيرفت، اما با صبر و استفاده از بيان منطقي مي‌توان در اين سازمان‌ها تاثير گذاشت و در هر سازماني هم تاثيرگذار بود.

وي با بيان اين‌كه سفرهاي خارجي رئيس‌جمهور كشورمان باعث نشر آرمان ايران اسلامي و شناسايي ظرفيت‌ها و تاثيرگذاري سياست خارجي كشورمان شده است خاطرنشان كرد: دشمن از حضور موثر ايران در مجامع بين‌المللي بسيار عصباني است و اين نشان مي‌دهد كه ما توانستيم ظرفيت‌هاي داخل كشورمان در عرصه سياسي و اقتصادي را به ديگر كشورها نشان دهيم و امروز مي‌بينيم كه در همه مذاكرات، بحث قرارداد و مسائل اقتصادي مورد توجه است و اين نشان‌دهنده هماهنگي‌ سياست اقتصادي و سياست‌هاي خارجي ماست.

حميدرضا حاجي بابايي، نماينده مجلس و كارشناس مسائل سياسي نيز در حمايت از اين سفرها به جام‌جم مي‌گويد: به اعتقاد من ارتباط با كشورهاي مختلف به دلايل گوناگون اولين عنصر قدرت يك كشور است و هر كشور به عنوان يكي از اعضاي جامعه بين‌الملل در سياست جهاني ايفاي نفش مي‌كند.

وي با اشاره به اين‌ كه در مجامع بين‌المللي، هر كشوري كه ارتباط بيشتري داشته باشد قدرت مانور بيشتري دارد و اصل ارتباط به معناي منزوي نبودن است، افزود: منزوي نبودن به معناي افزايش مانور سياسي است و نبايد رفتارهاي دپيلماتيك را بين صفر و 100 تعريف كرد و گرفتار اشتباه شد. در سازمان ملل همان ‌قدر كه آمريكا حق راي دارد، اكوادور هم حق راي دارد.

حاجي بابايي با يادآوري اين‌ كه ايران در عرصه بين‌الملل، سياست انزوا را دنبال نمي‌كند و به دنبال ارتباط با همه كشورها بجز آمريكا و رژيم صهيونيستي است، خاطرنشان كرد: ارتباط وزنه اقتدار ما را افزايش مي‌دهد و امنيت را به دنبال دارد.

علاءالدين بروجردي، نماينده مجلس و كارشناس مسائل سياسي نيز با اشاره بر يكسان بودن حق راي كشورها در سازمان ملل بر رابطه منطقي با همه كشورها تاكيد كرد و به «جام‌جم» گفت: نبايد تنها از منظر ظرفيت در مجامع بين‌المللي به ارتباط با كشور‌ها نگريست. در حال حاضر نرخ فارغ‌التحصيلان ما افزايش يافته است و اين كشورها مي‌توانند به عنوان بازار كاري براي فارغ‌التحصيلان ايراني تعريف شوند، به علاوه صادرات خدمات فني و مهندسي ازجمله مزاياي ديگر اين ارتباطات است.

اين نماينده مجلس اظهار كرد: وقتي كشورونزوئلا چندين ميليارد دلار قرارداد با كشورمان امضا مي‌كند، اين مساله به معناي توليد ثروت و تجارت بيشتر است. ما همچنين در بازار تجاري به بازار نيازمند هستيم.

وي اولويت اول در سياست خارجي را رابطه با همسايگان مي‌داند و در اين باره تصريح مي‌كند كه بيشترين ارتباطات، بازار و سرمايه ما در عراق، افغانستان، تركيه، آسياي ميانه، حوزه خليج فارس و كشورهاي اسلامي غير همسايه مثل سوريه، لبنان تعريف شده و اين اولويت براي ما كارآمد است. به عنوان مثال ارتباط اقتصادي ميان تهران و دمشق موجب راه‌اندازي خط توليد سمند در سوريه شده است.

به نظر بروجردي، اولويت در سياست خارجي به معناي غفلت از ديگر ظرفيت‌ها نيست و ايران بايد فرصتي حتي در هزاران كيلومتر دورتر را، غنيمت شمارد.

دكتر عباس ملكي، كارشناس مسائل سياسي و معاون سابق وزارت امور خارجه در گفتگو با «جام‌جم»، سياست خارجي را مجموعه رفتارهاي يك كشور در برابر تغييرات محيط پيراموني به نام محيط بين‌المللي خوانده و بر اين باور است كه برخي مواقع، ارتباط با يك كشور كوچك در تعريف ديپلماسي آن مهم‌تر از كشوري است كه قدرتمند به نظر مي‌رسد.

وي چنين تعريفي را وابسته به طراحي ديپلماتيك كشورها دانست و گفت: راي يك كشور كوچك هم در سازمان ملل يا شوراي امنيت حائز اهميت است، بنابراين موضوع در اندازه كشورها نمي‌گنجد.

رئيس موسسه مطالعات درياي خزر، تصميمات سازمان‌هاي بين‌المللي را مهم ارزيابي مي‌كند و با يادآوري اين ‌كه بي‌توجهي به شوراي امنيت، كميته حقوق بشر اشتباهي ديپلماتيك محسوب مي‌شود ، مي‌گويد: رفت و آمد‌ها اشكالي ندارد. اشكال اينجاست كه ما طراحي استراتژيك براي اين سفرها نداشته باشيم. بايد مثل نخ تسبيح عمل كنيم و جاي هر يك از مهره‌ها را بشناسيم. سفر به ونزوئلا، اكوادور، نيكاراگوئه و... اشكالي ندارد. اشكال آنجاست كه در يك حالت بلاتكليف و بدون برنامه پيش رويم.

سياست تنش‌زدايي

در نهايت بايد گفت اصل مساله اين سفرها به سياستي مربوط مي‌شود كه از زمان دور اول رياست جمهوري هاشمي رفسنجاني مطرح شد: سياست تنش‌زدايي در منطقه. اجراي اين سياست در طول 2 دوره رياست جمهوري هاشمي رفسنجاني و خاتمي باعث نزديكي بيشتر ايران به كشورهاي عربي شد. اهميت نزديكي اين كشورها، زماني بيشتر معلوم مي‌شود كه به ياد بياوريم اين كشورها پيشتر حامي جدي صدام در جنگ 8 ساله خود عليه ايران بوده‌اند.

هاشمي رفسنجاني و خاتمي توانستند با سياست تنش‌زدايي خود نه تنها سطح روابط سياسي، اقتصادي و امنيتي ايران با كشورهاي ثروتمند عربي را افزايش دهند، بلكه روابط را به آن گونه ارتقا دادند كه حتي برخي از اين كشورها حاضر شدند در مقابل آمريكا حمايت‌هايي از ايران كنند. بايد به ياد داشت كه ممانعت عربستان از بازجويي ماموران اف.بي.آي از مظنونان انفجار ظهران در آن كشور و همچنين، خودداري آن كشور به متهم كردن ايران در آن انفجار از دستاوردهاي اين سياست بود.

اگر سفرهاي احمدي‌نژاد به كشورهاي عربي نتيجه‌اي مشخص و مفيد در راستاي منافع ملي ايران داشته باشد، پاسخ پرسش بالا مشخص مي‌شود و مي‌توان گفت سياست تنش زدايي موفقيت ادامه يافته است؛ اما اگر اين سفرهاي انجام شده، چنان نتيجه‌اي در بر نداشته باشد و حتي برعكس، كشورهاي عربي منطقه اقداماتي عليه منافع ملي ايران انجام داده باشند، مي‌توان گفت نه فقط سياست تنش‌زدايي ضعيف شده، بلكه حتي نتايج گذشته نيز از دست رفته است.

مسلم است كه كسي نمي‌تواند منكر اهميت سفر مقامات ايراني باشد، اما موضوع درخور توجه، ارتقاي جايگاه ايران در منطقه است كه بايد با چنين سفرهايي به دست آيد. در حقيقت، حفظ و تعالي خردمندانه و موقع شناسانه دستاوردهاي گذشته است كه چنين ارتقايي را ممكن مي‌كند.

ديپلماسي فعال ايران در عرصه سياست خارجي

سخنگوي وزارت امور خارجه درخصوص محورهاي مهم ديپلماسي و سفرهاي رئيس‌جمهور به خارج از كشور مي‌گويد: دولت نهم با استفاده از يك ديپلماسي فعال و بهره‌مندي از قدرت نرم براي اهداف سياست خارجي، علاوه بر گسترش روابط با كشورهاي همسايه، منطقه و جهان و حضور فعال در سازمان‌هاي بين‌المللي به منظور توسعه تجاري و ايجاد بازار براي محصولات ايراني در كشورهاي ديگر و رسيدگي به وضعيت ايرانيان، عملكرد قابل توجهي داشته است و دستگاه ديپلماسي كشور در زمينه تنظيم سفرهاي رسمي مقامات بسيار فعالانه عمل كرده است.

حسيني در اين باره مي‌افزايد: اهميت اين سفر به اندازه‌اي بود كه توجه تمام رسانه‌هاي بين‌المللي و سياستمداران جهان را به خود معطوف كرد. در جريان اين سفر، 7 تفاهم‌نامه همكاري در زمينه‌هاي اقتصادي، سياسي و مسائل مرزي به امضا رسيد. يكي از نتايج همكاري‌هاي 2 كشور در زمينه رفع ابهامات و شفاف‌سازي همكاري‌ها در چارچوب معاهده 1975 بود.

حسيني رويكرد دولت نهم را به كشورهاي همسايه مسلمان و عرب، رويكردي ويژه توصيف مي‌كند و در اين باره مي‌افزايد: در سال 1386 ما شاهد رشد قابل توجه از مراودات و رفت و آمدهاي سياسي در سطح عالي ميان جمهوري اسلامي ايران و كشورهاي حوزه خليج فارس بوديم.

حضور رئيس‌جمهور در اجلاس سران كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس در دوحه كه براي نخستين بار با دعوت از بالاترين مقام اجرايي ايران، آن هم بعد از اجلاس آناپوليس صورت پذيرفت اميدها، آمال و نقشه‌هاي دشمنان جمهوري اسلامي را نقش بر آب كرد.

حسيني سفر احمدي‌نژاد به برخي كشورهاي آسياي ميانه و قفقاز شامل آذربايجان، ارمنستان، تركمنستان و قرقيزستان را حاكي از اولويت روابط با اين كشورها در سياست خارجي دانست و در خصوص توسعه همكاري‌ها با آمريكاي لاتين گفت: با تلاش‌هاي به عمل آمده، حجم مبادلات تجاري ايران با كشورهاي منطقه آمريكاي لاتين نسبت به گذشته 250 درصد رشد داشته است.

وي درخصوص توسعه همكاري‌ها با آفريقا خاطرنشان كرد: حضور رئيس‌جمهور در اجلاس سران اتحاديه آفريقا در بانجول، پايتخت گامبيا و سخنراني مهم ايشان به عنوان مهمان ويژه در جمع سران آفريقا، زمينه بسيار خوبي براي تقويت حضور ايران در قاره آفريقا فراهم كرد.

كتايون مافي
چهارشنبه 29 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 233]