بمناسبت روز بيابان زدايي/ ماجراي شن‌هاي داغ و بيابان‌زايي در طبس

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: بمناسبت روز بيابان زدايي/ ماجراي شن‌هاي داغ و بيابان‌زايي در طبس
‪ ۸۴‬سال پيش در مجله‌اي موسوم به "انجمن افريقا" مقاله‌اي از يك دانشمند انگليسي به نام " موويل " چاپ شد كه براي نخستين بار مخاطبين خود را از فرايندي مخرب در شمال آفريقا آگاه ساخت.

فرايندي كه نتيجه‌اش گسترش مرزهاي فيزيكي بيابان بود و شش سال طول كشيد تا سرانجام در سال ‪ ۱۹۲۷‬ميلادي يك كاشف فرانسوي به نام "لوييس لاوودن" نامي را در توصيف آن فرايند برگزيد.

"بيابان‌زايي" نام پيشنهادي لاوودن بود ، عنواني كه تقريبا ‪ ۲۲‬سال را در گمنامي و خاموشي نسبي سپري كرد تا اين كه يك فرانسوي ديگر به‌نام "ابرويل" كتابي را به رشته تحرير درآورد و نخستين بار از دانش واژه بيابان زايي در پيشاني آن سود برد.

ابرويل يك بوم‌شناس بود كه طي سفري از منطقه ساحل در آفريقا و در توصيف مناظر ناخوشايندي كه به چشم ديده بود ، بيابان زايي را واجد نزديك‌ترين مفهوم به آنچه كه اتفاق افتاده بود يافت ، با اين وجود شايد كمتر كسي مي‌توانست بپذيرد كه آن ضايعه محلي و مهجور در كمتر از ‪ ۳۰‬سال به يكي از بزرگترين بحرانهاي حياتي جهان معاصر تبديل شود.

بحراني كه اكنون حدود يكهزار و ‪ ۳۰۰‬ميليون انسان ساكن در بيش از ‪۱۱۰‬ كشور ( حدود سه پنجم كشورهاي جهان) از اثرات زيانبارش در رنج هستند.

برپايي نشست جهاني ‪ ۱۹۷۷‬استكهلم و گردآمدن سران اغلب كشورهاي كره زمين آن هم نه به‌دليل سياست جنگ اقتصاد و نفت و غيره و تنها به دليل چاره جويي چالش‌هاي فرا روي محيط زيست، نشان از آگاهي و توجه نخبگان حوزه قدرت از عمق خطري بود كه مي‌توانست هر نوع توسعه و پيشرفتي را تحت الشعاع خود قرار دهد.

اين موضوع به همين جا خاتمه نيافت ، تا اينكه بالاخره در سال، يك روز را به نام " روز بيابان زدايي " اعلام و حتي سال ‪ ۲۰۰۶‬به پيشنهاد كوفي عنان دبير كل سابق سازمان ملل متحد با توجه به اهميت موضوع به سال بيابان و بيابان زدايي نام‌گذاري شد.

با اين وجود ، شايد حكايت تلخ بيابانزايي را بتوان از آنجا آغاز كرد كه يكي از اهالي زمين به نام انسان توانست گوي سبقت را با اولين اشتباه از ديگر موجودات زمين بربايد و شمار خويش را با شتابي گيج‌كننده افزايش دهد.

اين امر باعث شد كه ماجراي " شنهاي داغ و بيابان و بيابان زايي " در كشورهاي در حال توسعه نيز نسبت به كشورهاي ديگر با افزايش فراينده تري همراه باشد.

كشورمان نيز كه به لحاظ طبيعي در منطقه‌اي گرم و خشك قرار دارد نيز با اين پديده مواجه است.

آيا با شهرستان " طبس " به عنوان پهناورترين شهرستان بياباني كشور آشنا هستيد ؟ وجود مناطق حساس به فرسايش بادي و حركت شن‌هاي روان از تهديدهاي بالقوه اين منطقه محسوب مي‌شود.

در بخشي از اين اراضي نظير" ريگ پروده" در بخش مركزي منطقه عشق آباد تپه ماهورهاي "رباط خان" و همچنين مناطقي از دشت" حلوان" ، پديده پيشروي شن‌هاي روان ، حالت بحراني به خود گرفته‌است.

در منطقه حلوان كه در فاصله ‪ ۹۰‬كيلومتري جنوب غربي شهر طبس واقع شده سه روستاي داراي سكنه باقي مانده‌است و برابر آمارهاي ارائه شده ‪۵۰‬درصد جمعيت از منطقه شامل ‪ ۳۳۰‬خانوار سكونت گاههاي خود را ترك كرده‌اند.

"محمد فاطمي" كه يك كشاورز از اهالي حلوان است مي‌گويد: پنج هكتار از زمين‌هاي زراعي‌اش در زير شنهاي روان كاملا مدفون شده است.

اين مرد ‪ ۴۴‬ساله همراه با زن و فرزندش جزء معدود افرادي است كه هنوز در مقابل قهر طبيعت مقاومت مي‌كند و مي‌افزايد: از اواخر بهار و تقريبا در تمامي روزهاي تابستان ، وزش بادهاي داغ همراه با دانه‌هاي شن ادامه مي‌يابد و اين وضعيت باعث شده تا مردم خانه و زمينهايشان را رها كنند و بقيه هم كه مي‌مانند ، آفتاب‌نشين يا بيكار هستند.

در حاشيه يك روستاي خالي از سكنه ديكر به نام جعفرآباد نخلهاي ‪ ۱۰۰‬ساله در زير شن مدفون شده‌اند ، در گذشته اين روستا ‪ ۲۰‬خانوار ساكن داشته اما اكنون رود شن در جوي‌ها جاري است و در استخر روستا به جاي آب ، ذرات شن موج مي‌زند.

تنها موتورخانه اين منطقه متروكه شده و ديگر از مزارع گندم ، جو و پنبه در حاشيه روستا خبري نيست.

در روستاي " دهشور " نيز كه به گفته كارشناسان يكي ديگر از كانونهاي بحراني حساس به فرسايش بادي به شمار مي‌رود ، پيشروي شن‌هاي روان تا پشت ديوارهاي يك دبستان ادامه يافته‌است.

علاوه بر اين ، راه‌آهن بافق - مشهد به عنوان يك جاده ريلي شاخص از دل بيابانهاي طبس عبور مي‌كند كه از هجوم شن‌هاي روان بي‌نصيب نمانده و از اين گونه روستاها و اماكن در خطر تهديد بسيارند و ساكنان منطقه چشم انتظار تحولات اميد بخش اجتماعي و اقتصادي هستند.

تمام اين مشكلات بدون اجراي طرح‌هاي اولويت دار محوري مقابله با حركت شن‌هاي روان بالاخص در شش كانون بحراني حساس به فرسايش بادي ميسر نخواهد بود.

در هر حال اختصاص به موقع و مناسب اعتبارات و حمايتهاي فوق كارشناسي در جهت تامين منابع زيستي و اقتصادي در شهرستان طبس حائز اهميت بوده و اين در حالي است كه مردمان طبس سوابق طولاني در رويارويي با قهر طبيعت و همزيستي مسالمت آميز با كوير دارند.

اميد است دوباره اين سخت كوشي و اميد دست به دست هم دهند تا تحقق يك زندگي بهتر ، كام كويرنشينان بي‌ادعا در شهرستان طبس را شيرين سازد. ك/‪۴‬ ‪۶۰۷ /۱۰۲۷/۶۵۰‬
سه شنبه 28 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 291]