سمنان؛ گنجينه آثار باستاني‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: سمنان؛ گنجينه آثار باستاني‌

استان سمنان براي آناني كه مشتاق ديدن آثار باستاني و طبيعت گردي هستند، بسيار جذاب است.‌

اين منطقه كه در دوران باستان در زمره تقسيمات 16گانه كشوري به شمار مي‌رفت، در زمان مادها و هخامنشيان نيز جزو ايالت بزرگ پارت قلمداد مي‌شد. استان سمنان 1000 اثر تاريخي دارد كه تاكنون بيش از 400 اثر آن در فهرست آثار تاريخي به ثبت رسيده است.‌استان سمنان از نظر جاذبه‌هاي طبيعي نيز گفتني‌هاي بسيار دارد و وجود 225 هزار هكتار جنگل گواهي بر اين مدعا است.‌

از طرفي در اين استان ايلات و طوايف كوچروي متعددي استقرار يافته‌اند كه صنايع دستي، گويش، آداب و رسوم، پوشاك و غذاهاي سنتي آنان بخشي از جاذبه‌هاي گردشگري منطقه است.‌

كشاورزي در اين استان با توجه به موقعيت اقليمي رونق چنداني ندارد ولي منطقه از نظر مواد معدني يكي از مناطق غني كشور به شمار مي‌آيد.‌

از جاي جاي استان سمنان، اين سرزمين كهن بسيار مي‌توان گفت كه در اين گزارش تنها به گوشه‌هايي از آن اشاره مي‌شود.‌

* شهرستان شاهرود

شاهرود به عنوان بزرگترين شهرستان استان سمنان به خاطر آب و هواي ويژه‌اش از ديرباز قاره كوچك و يا بهشت كوير نام گرفته است. ‌

شاهرود از جمله شهرستانهاي تاريخي و باستاني ايران است كه قدمت آن به هزار سال قبل از ميلاد مسيح مي‌رسد. كوچكترين و كوتاهترين مرز ميان كوير و دريا در شاهرود است.‌

يكي از ويژگيهاي مهم شاهرود وسعت و تنوع اقليم آن است. شهري كه اگرچه بر حاشيه كوير قرار دارد اما هرگز اسير برهوت آن نشده است و بسيار بيشتر از ديگر شهرها سرسبزي دارد. در شاهرود چهار فصل سال را مي‌توان ديد.‌

جنگل ابر-اوج مناظر طبيعي شاهرود در كوه ابر و قطري مشاهده مي‌شود كه حدود 45 دقيقه با شاهرود فاصله دارد. در اين نقطه گويي طبيعت را به طور اعجاب‌انگيزي نقاشي كرده‌اند. مجموعه‌اي از رنگها و فرمها آن هم در تمامي فصول با چشم‌اندازهايي بي‌نظير. بهار با لكه‌هاي برف مانده بر شيار دره‌ها و چمن‌هاي تازه روئيده همچون ماهوت و مخمل، گلهاي زرد، قرمز، بنفش و آبي، چاله‌هاي پرآب حاصل از برف زمستان و پرندگاني زيبا كه در آسمان زيباي آن پرواز مي‌كنند. تابستان با هواي خنك و روح‌بخش و اطراق كردن بر بالاي بلنديها و در شب به نظاره نشستن ماه و ستارگان و تماشاي منظره جنگل. پائيزش كه از زيباترين فصول است با رنگهاي متنوع و آفتاب دلچسب و صداي خش‌خش برگها در زير پا و سرانجام زمستان سرد اما سفيد و زيبا با اشكال ويژه حاصل از يخ زدن برفها بر روي درختان كه تمامي اينها به مانند روياي در يك شب خوش به خاطر مي‌ماند.‌

خوش ييلاق-پناهگاه حيات‌وحش خوش ييلاق 135 هزار هكتار وسعت دارد كه 33 هزار هكتار آن را منطقه امن تشكيل داده است. بخشي از اين پناهگاه در مناطق جنگلي استان گلستان و بخش ديگر در ميان دشتهاي وسيع و عوارض جغرافيايي پست و بلند استان سمنان قرار گرفته است. وجود دو سيستم كلان اقليمي سبب پيدايش اكوسيستمهاي متنوعي در منطقه شده است و با توجه به آن گونه‌هاي مختلفي از جانوران و گياهان را مي‌توان در منطقه مشاهده كرد. وجود 30 تا 40 گونه پستاندار در اين پناهگاه گزارش شده است. پلنگ، خرس قهوه‌اي، گراز، شوكا، آهو، مرال، كل و بز، قوچ و ميش (اوريال)، از بزرگترين و مهمترين پستانداران منطقه به شمار مي‌آيند.‌

مجموعه تاريخي بسطام-شهر بسطام در 6 كيلومتري شمال شاهرود قرار گرفته است. اين مجموعه شامل چند اثر تاريخي مانند آرامگاه بايزيد بسطامي، مسجد بايزيد، ايوان الجاتيو، مدرسه شاهرخيه، است كه هر يك تاريخچه مربوط به خود را دارد.‌

كاروانسراهاي تاريخي-شاهرود به دليل شرايط ويژه جغرافيايي و قرار گرفتن بين رشته‌كوه‌هاي البرز و سرزمين‌هاي كويري همواره معبري مطمئن براي كاروانهاي تجارتي بوده است به ويژه در دوره قاجار، شاهرود به عنوان قطب تجارتي مهم ايران به شمار مي‌آمده است.‌

مجموعه كاروانسراهاي مياندشت كه در مسير زيارتي تهران، مشهد و نيز در همجواري با جاده تاريخي ارتباطي شرقي غربي ايران قرار دارد شامل 3 كاروانسرا است كه يكي از آنها مربوط به دوره صفوي و دو كاروانسراي ديگر مربوط به دوره قاجاريه است.‌

كاروانسراي ميامي كه در 60 كيلومتري شرق شاهرود در كنار جاده اصلي شاهرود، سبزوار واقع شده و كاروانسراي بدشت كه در 8 كيلومتري شاهرود در روستاي بدشت قرار دارد از ديگر كاروانسراهاي اين شهرستان است.‌

موزه شاهرود-بناي فعلي موزه شاهرود در حقيقت ساختمان قديمي شهرداري (بلديه) شاهرود است. اين موزه در سال 1368 گشايش يافت. موزه شاهرود داراي دو بخش مردم‌شناسي و باستان‌شناسي در دو طبقه است. در بخش باستان‌شناسي اين موزه، آثاري از تپه‌هاي تاريخي شاهرود، دامغان و سمنان از جمله تپه سنگ چخماق به نمايش درآمده است. همچنين در بخش مردم‌شناسي، اشيايي همچون پوشاك سنتي، زيورآلات، دست‌بافتها، اسناد و قباله‌ها قرار دارد.‌

بازار شاهرود- بازار شاهرود يكي از بازارهاي تاريخي و بزرگ استان است كه در مركز شهر شاهرود قرار دارد. قدمت اين بازار به دوره قاجاريه بازمي‌گردد، بازار شاهرود علاوه بر راسته اصلي داراي سه سوق و چهار سوق و چندين كاروانسرا، آب انبار، حمام و مدرسه است و از نظر اقتصادي از جايگاه ويژه‌اي در شاهرود برخوردار است.‌

* مجن ماسوله استان سمنان‌

شهر كوچك و زيباي مجن با نماي شهري ويژه خود و طبيعتي باصفا كه به ماسوله استان شهرت يافته همچون نگيني در دامنه كوه شاهوار مي‌درخشد. بافت فشرده سنتي به صورت ‌پلكاني بر بالاي كوه، رو به آفتاب نمايان است به ويژه خانه‌هاي بومي كه به رنگ سرخ زينت داده شده است نگاه هر تازه‌واردي را به خود جلب مي‌كند. مجن به علت داشتن طبيعت دلپذير، معماري بومي و فرهنگ سنتي تا حدي دست نخورده، از جذابترين نقاط ايرانگردي و جهانگردي است.

* مسجد جامع سمنان

اين مسجد را مي‌توان در شمار كهن‌ترين آثار اسلامي سمنان به شمار آورد. اين اثر برابر متون تاريخي به قرن سوم ه. - ق تعلق دارد كه در دوره سلجوقي، ايلخاني و تيموري گسترش يافت . در ضلع شمال‌شرقي مسجد مناره‌اي وجود دارد كه ارتفاع آن از سطح زمين 20/31 متر است. در روي بدنه آن كتيبه‌اي به خط كوفي نوشته شده است. مورخان ساخت اين بنا را سالهاي 466-417 ه. - ق ثبت كرده‌اند.

موزه گرمابه پهنه-اين حمام در سال 856 ه. - ق در زمان سلطنت ابوالقاسم بابرخان پادشاه تيموري و به دستور وزير وي خواجه غياث‌الدين بهرام سمناني ساخته شد. سازمان ميراث فرهنگي در سال 1373 پس از مرمت، آنرا به عنوان موزه باستان‌شناسي و مردم‌شناسي بازگشايي كرد.

در اين موزه اشياء و آثار مكشوفه از تپه‌ها و محوطه‌هاي تاريخي استان نگهداري مي‌شود كه از مهمترين آنها مي‌توان به اسكلت‌زني باردار اشاره كرد كه در سال 1374 در حفاري تپه حصار دامغان به دست آمد.

دروازه ارگ - يكي از آثار تاريخي و باارزش سمنان دروازه ارگ و بازمانده هنر دوران قاجار است.اين اثر يا دارالحكومه شهر سمنان، در زمان ناصرالدين شاه قاجار بنا شد. يكي از شاهكارهاي اين بناي تاريخي سردر زيباي آن است كه در آن تصوير تاريخي نبرد رستم و ديو سپيد به طرز بسيار زيبايي روي كاشي هفت رنگ نقش بسته است.

نگارگر اين تصوير سيدمحمدباقر طباطبائي سمناني از هنرمندان به نام دوره قاجاريه بود.

بازار سمنان- بازار سمنان در مركز شهر قرار دارد و به دو قسمت شمالي و جنوبي تقسيم مي شود. اين بازار كه به سبك معماري سنتي و با درنظر گرفتن وضعيت آب و هوا ويژه منطقه كويري با سقف‌هاي خشتي و ‌‌آجري حدود 180 سال قبل ساخته شد، در حال حاضر بزرگترين مركز خريد و فروش كالاهاي تجاري به شمار مي آيد.

* شهميرزاد

شهميرزاد در 24 كيلومتري شمال سمنان قرار دارد اين شهر با جاذبه‌هاي طبيعي منحصر به فرد يكي از مناطق جالب گردشگري استان سمنان محسوب مي شود و مهمترين ويژگي اين شهر داشتن آب و هواي مطبوع و خنك در فصول بهار و تابستان است.

شهميرزاد با وجود محيط طبيعي و سرسبز، محصوربودن در ميان كوه و آب و هواي مناسب براي رشد درختان سردسيري و بويژه گردو مطلوب است، فائو منطقه شهميرزاد رابه عنوان قطب مهم گردوي ايران مي شناسد.

غار در بند - اين غار واقع در 18 كيلومتري شمال سمنان، يكي از زيباترين و تماشايي‌ترين غارهاي ايران به شمار مي‌رود. طول اين غار 91 متر و عريضترين قسمت آن 36 متراست و بلندترين نقطه سقف آن به 20 متر مي‌رسد.

* شهرستان دامغان

شهرستان دامغان با وسعتي حدود 13080 كيلومتر‌مربع در فاصله 337 كيلومتري تهران قرار دارد. دامغان كه در دوران قديم به صد دروازه شهرت داشت جزو شهرهاي باستاني و قديمي ايران با مركزيت ايالت قومس بود و بناي دامغان را به 3500 تا 4000 سال قبل از ميلاد مسيح نسبت مي‌دهند. عده‌اي اين شهر را پايتخت كيانيان مي‌دانند. اين شهرستان بيش از 80 هزار نفر جمعيت دارد. دامغان با توجه به قدمت خود آثار تاريخي بسياري داردكه از آن ميان مي‌توان به مسجد تاريخانه، تپه حصار،‌ مسجد جامع، برج چهل‌دختر، پيرعلمدار، برج طغرل و چشمه‌علي اشاره كرد.

مسجد تاريخانه-اين مسجد نمونه كاملي از مساجد قرون نخستين اسلامي به شمار مي‌رود. شيوه معماري اين مسجد برگرفته از معماري دوره ساساني است. اين مسجد كه در قرون متمادي بارها مرمت و بازسازي شد، پس از مسجد جامع فهرج يزد جزو يكي از كهن‌ترين مساجد ايران است.

تپه حصار-اين تپه باستاني يكي از مهمترين محوطه‌هاي دوران پيش از تاريخ در فلات ايران به شمار مي‌آيد و براي نخستين بار توسط پروفسور هرتسفلد و سپس به وسيله اريك اشميت مورد كاوشهاي باستان‌شناسي قرار گرفت.

باتوجه به نتايج حاصله از اين كاوشها و اشياء كشف‌شده تپه حصار دامغان داراي سه دوره است.

چشمه علي دامغان-اين چشمه واقع در 35 كيلومتري دامغان محلي باصفا است كه در گذشته از تفريحگاههاي فرمانروايان و سلاطين بوده است. دو بنا در اين محل وجود دارد كه يكي توسط آغامحمد خان قاجار و ديگري به دستور فتحعليشاه ساخته شد. در چند سال اخير به چشمه علي دامغان چندان توجهي نشده و به نظر بسياري از بازديدكنندگان از زيبايي آن روز به روز كاسته مي‌شود.

بازار دامغان-بافت قديمي‌بازار سرپوشيده دامغان واقع در مركز اين شهر هنوز مانند گذشته است و براي مسافران حتي اگر قصد خريد نداشته باشند محلي بسيار ديدني به شمار مي آيد.

غار شيربند-اين غار يكي از زيباترين نمونه‌هاي غارهاي ايران است كه 12 كيلومتر از شمال‌شرقي شهرستان دامغان فاصله دارد. در اين غار قنديل و ستونهاي زيباي آهكي به رنگ و اندازه‌هاي مختلف از سقف آويزان است. زمين‌شناسان قدمت ستونهاي اين غار را به 136 تا 190 ميليون سال قبل نسبت مي‌دهند.

در ديواره‌هاي غار بر اثر رسوب كربنات كلسيم محلول در آب، اشكال بسيار سپيد و زيبايي همانند گچ‌بري‌هاي كاخ‌ها و منازل به صورت گل‌كلمي و اجتماع بلورهاي سوزني‌شكل‌،پديد آمده اند كه از شاهكارهاي آفرينش است.

برج مهماندوست-اين برج كه با ارتفاع 12 متر در سال 490 ه. - ق در جنوب روستاي مهماندوست ساخته شد، به برج معصوم‌زاده شهرت دارد و در آن طاق‌نماهاي بلند و مقرنس كارهاي جالب آجري و دو كتيبه در بالاي برج به چشم مي‌خورد.

* شهرستان گرمسار

شهرستان گرمسار با وسعت 9233 كيلومتر مربع در فاصله 100 كيلومتري تهران واقع است. در قديم اين شهرستان خوار يا خوار ري ناميده مي‌شد و در طول تاريخ تقريباً جزيي از ري بود.

از آثار تاريخي گرمسار مي‌توان به امامزاده كوشك، امامزاده علي‌اكبر (ع)، تپه ملك‌آباد، تپه غول‌آباد، كاروانسراي ده‌نمك و قصر بهرام‌، قلعه استوناوند اشاره كرد. ارتفاعات روستاي رامه و قاليباف از مناظر طبيعي اين شهرستان است.

مجموعه بناهاي سياه‌كوه - مجموعه بناهاي سياه‌كوه كه شامل قصر‌بهرام، كاروانسراي عين‌الرشيد، بناي حرمسرا، تأسيسات آبي و جاده سنگفرش است در 65 كيلومتري جنوب گرمسار قرار دارد. اين مجموعه در ميانه راه تاريخي اصفهان - ساري بين سالهاي 1025 - 1028 ه. - ق در زمان شاه عباس صفوي ساخته شد.

كاروانسراي قصر بهرام - اين كاروانسرا از مهمترين بناهاي مجموعه سياه كوه است كه با پلان مستطيل شكل ساخته شد. مصالح عمده براي ساخت اين كاروانسرا سنگ و آجر است.

دو دروازه جنوبي و شمالي تنها راه ورود و خروج به كاروانسرا بوده كه چهار برج در 4 گوشه و دو برج در وسط دو ضلع شرقي و غربي دفاع از اين بناي بزرگ سنگي را ميسرمي ساخت.

پارك ملي كوير-ذخيره‌گاه زيستكره كوير شامل پارك ملي و منطقه حفاظت‌شده با وسعت 670 هزار هكتار در شهرستان گرمسار واقع است. اين منطقه نه تنها به جهت حفظ و نگهداري جانوران وحشي و حمايت از آنها در برابر گرسنگي، تشنگي، صيد و شكار بي‌رويه و عوامل و حوادث موردحمايت قراردارد بلكه به جهت انجام تحقيقات و بررسي‌هاي علمي و اقتصادي در زمينه گونه‌هاي جانوري و گياهي به ويژه گونه‌هاي نادر و در حال انقراض نيز از اهميت زيادي برخوردار است. گونه‌هاي بارز جانوران اين پارك ملي كوير عبارتند از جبير، آهو، قوچ و ميش و...

امامزاده علي‌ اكبر (ع)- اين امامزاده واقع در 14 كيلومتري جنوب‌شرقي گرمسار، يكي از مكانهاي زيبا و قديمي گرمسار به شمار مي‌آيد.

بخش اصلي اين امامزاده به دوره ايلخانيان است و شبستان و ايوان چسبيده به آن در دوره قاجار ساخته شد. جلوخان، سردر ورودي وهشتي بسيار زيباي اين بنا نيز از ديگر بخشهاي مربوط به عصر قاجاريه اين مجموعه تاريخي است.

صنايع دستي

استان سمنان از مراكز قابل توجه صنايع دستي كشور است. در اين استان انواع صنايع‌دستي نظير قاليبافي، گليم‌بافي،‌ نمدمالي،‌سراميك و سفالسازي و... وجود دارد كه هر يك از آنها مي‌تواند سوغات باارزشي براي مهمانان اين استان باشد.

گزارش - محمد رضائيان‌

دوشنبه 13 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 420]