دستاوردهاي ايران در سال جهاني نجوم

واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: YAGHOT SEFID4th January 2010, 10:03 AMپايان سال جهاني نجوم دستاوردهاي ايران در سال جهاني نجوم جام جم آنلاين: سال 2009 ميلادي از سوي اتحاديه جهاني نجوم (IAU) و سازمان علمي، فرهنگي و هنري ملل متحد (UNESCO) و با تاييد مجمع عمومي سازمان ملل متحد به نام سال جهاني نجوم نامگذاري شده بود. کاربران ثبت نام کرده قادر به مشاهده لینک می باشند براساس بيانيه نامگذاري اين سال، اهداف ويژه‌اي در طرح سال جهاني نجوم كه از آن به 2009 IYA ياد مي‌شود، مطرح شده بود كه اعضا بايد براي تحقق آن تلاش مي‌كردند. تعداد زيادي از كشورها از ابتداي مطرح شدن آن به اين طرح پيوستند. در ايران نيز جنب و جوش فراواني در اين خصوص به چشم مي‌خورد بويژه آن كه جامعه نجوم آماتوري ايران در سال‌هاي اخير رشد چشمگيري را تجربه كرده بود و اميد مي‌رفت برگزاري اين سال در ايران به نقطه عطف بزرگي در جهش جامعه نجوم كشور چه در بخش حرفه‌اي و چه در بخش آماتوري تبديل شود. همين عوامل بود كه باعث شد روزنامه جام‌جم در ويژه‌نامه‌اي 16 صفحه‌اي ابتداي اين سال به استقبال آن برود. اينك در پايان سال ميلا‌دي 2009 نگاه كلي به آنچه در اين سال گذشت، نخستين گزارش از مجموعه مطالبي است كه چند هفته آينده در اين ارتباط منتشر خواهيم كرد. سال جهاني نجوم از اول ژانويه سال 2009 آغاز شد، البته آيين افتتاح آن چند روز پس از آن در پاريس برگزار شد تا طرح‌هايي كه براي اين سال طراحي شده بود به طور رسمي آغاز شود. اگرچه پيش از آن در بامداد نخستين روز ژانويه سال 2009، طرحي به نام سپيده‌دم برگزار شده بود، طرحي كه در آن گروه‌هاي مختلف نجومي، طلوع خورشيد سال جديد را همراه مردم عادي رصد كردند تا سلامي به سال جهاني نجوم داشته باشند، سالي كه بهانه نامگذاري آن چهارصدمين سالگرد استفاده گاليله از تلسكوپ براي رصد آسمان بود، اتفاقي كه عصر جديد ستاره‌شناسي را آغاز كرد و نقطه عطفي در تاريخ علم به وجود آورد. عصر نجوم پس از گاليله به واسطه آغاز استفاده از اپتيك‌ها در نجوم، عصري بسيار شكوفا شد كه سرعت رشد آن را به هيچ‌وجه نمي‌توان با تاريخچه غني نجوم در دوران باستان و دوره تاريخي مقايسه كرد. دبيرخانه طرح سال جهاني نجوم هم اين رويداد را بهترين بهانه مي‌دانست تا نه‌تنها نجوم را به مردم عادي معرفي كند كه اهدافي بلندتر را نيز در دستوركار خود قرار دهد: ترويج علم به طور كلي، تحريك كردن كنجكاوي مردم در مسائل علمي و زنده كردن شور كشف ميان مردمي كه اين احساس خود را در هزارتوهاي زندگي روزمره فراموش كرده‌اند. در كنار اينها البته بخش‌هاي خاص‌تري هم در قالب طرح‌هاي ويژه و بنيادين سال نجوم دنبال مي‌شد تا مردم و بخصوص علاقه‌مندان نجوم را به هم نزديك‌تر كند و چهره واقعي يك دانشمند ستاره‌شناس را به مردم نشان دهد. كشورهايي كه به دعوت سازمان ملل پاسخ داده بودند، فعاليت متفاوتي را از خود نشان مي‌دادند. بعضي از آنها فقط نماينده‌اي را به اين مجموعه معرفي كرده بودند تا هماهنگ‌كننده برنامه‌هاي آنها در كشورهاي خود باشند و برخي ديگر، فعاليت‌هايي حتي گسترده‌تر از فعاليت‌هاي دبيرخانه را در تقويم سالانه قرار داده بودند. در ايران هم نه تنها رياست انجمن نجوم ايران نقش هماهنگ‌كننده ملي را در اين برنامه پذيرفت كه ستادي ملي اگرچه ديرهنگام براي برگزاري اين سال تشكيل شد. در ضمن ده‌ها طرح براي اين سال از سوي انجمن نجوم ايران و شاخه آماتوري آن و همچنين گروه‌ها و سازمان‌هاي ديگر به اين ستاد معرفي شد كه البته بيشتر آنها به بن‌بستي به نام بودجه برخورد كردند. با وجود اين، فعاليت‌هاي سالانه ايران در حوزه نجوم، امسال رنگ و بويي متناسب با سال جهاني نجوم گرفت. غير از برنامه‌هاي مستقل گروه‌هاي نجوم آماتوري، سمينارها و كنفرانس‌هاي سالانه نجوم حرفه‌اي كشور كه زيرنام سال جهاني نجوم برگزار شدند، برنامه‌هاي تقويم سالانه شاخه آماتوري انجمن نجوم ايران نيز با جهتگيري اين سال برگزار شد؛ برنامه‌هايي مانند رقابت‌ رصدي مسير ايران، رقابت رصدي عبدالرحمن صوفي رازي، جشنواره ساعت‌هاي آفتابي، روز نجوم، روز فضا و باشگاه‌هاي نجوم ماهانه سراسر كشور. اگرچه اين برنامه‌ها هر سال برگزار مي‌شد، اما در نهايت باعث شد تقويم فعاليت‌هاي رسمي ايران در اين سال رشد چشمگيري داشته باشد. در كنار اين فعاليت‌ها، مشاركت ايرانيان در كل طرح‌هاي سال نيز اگر چه از حمايتي خاص برخوردار نبود ولي بسيار چشمگير بود. ترجمه بسياري از اقلام سايت دبيرخانه طرح سال نجوم ازجمله پوسترها، بروشورها و نمايش اسلايدها به زبان فارسي برگردانده و منتشر شد و ايرانيان دست‌كم در 2 طرح ويژه نقش كليدي داشتند. طرح‌هاي بين‌المللي ايرانيان در ميان طرح‌هاي ويژه سال جهاني نجوم دو‌پروژه با محوريت منجمان ايراني وجود داشت نخست طرحي به نام جهان در شب يا TWAN. عكاسي كه بابك امين‌ تفرشي، روزنامه‌نگار علمي و عكاس باتجربه ايراني آن را از پيش از شروع اين سال آغاز كرده و از حمايت انجمن منجمان بدون مرز AWB نيز برخوردار بود. اين طرح، گروهي از بهترين عكاس‌هاي نجومي جهان را گردهم آورد كه قصد داشتند زيبايي‌هاي آسمان شب را در تركيب با زيبايي‌ها و جذابيت‌هاي فرهنگي، تاريخي و طبيعي زمين به نمايش بگذارند؛ جذابيت‌هايي كه به مرور زمان فراموش شده يا انسان‌هاي امروز به دليل مشغله‌‌هاي روزمره خود امكان مشاهده مستقيم آنها را ندارند. به همين دليل اين طرح در حقيقت آنها را به سفري شگفت‌انگيز در سراسر جهان دعوت مي‌كند تا چهره كمتر ديده شده زمين و آسمان را در پيوند با يكديگر پيش چشم آنها به نمايش بگذارد. اين ايده به يكي از نخستين طرح‌هاي ويژه سال جهاني نجوم تبديل شد و در عين حال يكي از طرح‌هاي فعال و مستمر سال نجوم نيز به شمار مي‌رود كه با پايان سال جهاني نجوم به مسير خود ادامه خواهد داد. طراحي همين طرح و عكس‌هاي شگفت‌انگيزي كه طراح آن، ‌بابك امين‌ تفرشي بود باعث شد بنياد لئونارت نلسون، جايزه سالانه خود را كه معتبرترين جايزه عكاسي با گرايش علمي درجهان است به طور مشترك به بابك امين تفرشي، بنيانگذار طرح و مدير بخش عكاسي ماموريت فضايي كاسيني اهدا كند. اما در كنار طرح TWAN كه مي‌توانيد اطلاعات بيشتر و تصاوير آن را در نشاني twanight.org (کاربران ثبت نام کرده قادر به مشاهده لینک می باشند) ببينيد طرح ديگري نيز در فهرست طرح‌هاي ويژه اين سال قرار گرفت كه طراحان آن را گروهي از منجمان آماتور و فعال ايراني تشكيل مي‌دادند. طرحي به نام صلح ستارگان يا Star Peace كه شايد نام خود را به طور طعنه‌آميزي در تضاد با فيلم‌هاي تاثيرگذار تاريخ سينما يعني جنگ ستارگان (star Wars) انتخاب كرده‌ بود. اين طرح به نشاني (Starpeace.org (کاربران ثبت نام کرده قادر به مشاهده لینک می باشند)) ايده‌اي قديمي، اما بسيار اثرگذار و مهم را به عنوان بنيان و اصل خود انتخاب كرده بود. نگاه به آسمان و رصد ستاره‌ها و تفكر به مقياس‌هايي كه در عالم ما حكمفرما هستند، انسان را به درك متفاوتي از جايگاه خود در كيهان مي‌رساند. سياره ما نقطه ناچيزي در ميان منظومه‌ شمسي است كه دور خورشيد مي‌چرخد و در حالي كه كار منظومه‌ شمسي ما در مقايسه با كهكشان راه‌شيري هيچ جايگاه قابل توجهي ندارد و كليت كهكشان راه‌شيري در جهان آشكار شده، بسيار ناچيز است. اين ديدگاه و اين درك مي‌‌تواند باعث شود مردم جهان متوجه اهميت همزيستي دوستانه با يكديگر بر سياره‌اي شوند كه تنها خانه آنهاست. طرح صلح ستارگان با اميد به ترويج چنين ديدگاهي و متوجه كردن نگاه مردم به آسمان بدون مرز بر فراز سر همه انسان‌ها، مبني بر انجام رصدهاي مشترك در نزديكي نقاط صفر مرزي كشورهاي همسايه مطرح شد كه با تاييد دبيرخانه سال جهاني نجوم، به عنوان يكي از طرح‌هاي ويژه اين سال انتخاب گشت. اين پروژه در طول سال جهاني نجوم نه‌تنها در ايران،‌ كه در نقاط مختلف جهان، برنامه‌هاي رصدي متعددي را برگزار كرد و قرار است در پايان سال نجوم نيز به فعاليت خود ادامه دهد. مشاركت‌هاي بزرگ اما غير از 2 طرح ويژه سال جهاني كه ايرانيان در طراحي آن نقش داشتند، برخي ديگر از برنامه‌ها طرح‌هاي ديگر سال جهاني نجوم نيز بود كه در ايران به طور مستقل و گاه با حمايت انجمن نجوم برگزار مي‌شد، نمونه آنها طرح نمايشگاهي از زمين تا آسمان بود كه سفري به فضا را در قالب مجموعه‌اي از نماهاي تصاوير تلسكوپ‌هاي زميني و فضايي براي مخاطب رقم مي‌زد. اين طرح بارها در ايران و عمدتا با همكاري طرح صلح ستارگان برگزار شد. در كنار چنين برنامه‌هايي 2 طرح بزرگ كه از آنها به موفق‌ترين طرح‌هاي سال جهاني نجوم نيز ياد مي‌شود نيز در ايران به طور گسترده‌اي برگزار شد. 100 ساعت نجوم در فروردين‌ماه و شب‌هاي گاليله‌اي در پاييز فرصت‌هايي بودند كه در آن گروه‌هاي نجوم آماتوري و مراكز علمي درهاي خود را به روي مردم علاقه‌مند باز كردند و ابزارهاي خود را ميان مردم بردند تا مردم فرصت نگاه به آسمان و آشنايي با اجرام آسمان شب را پيدا كنند. در هر يك از اين دو طرح كه بزرگ‌ترين رويدادهاي عمومي در اين سال بود، حدودا 70 گروه مختلف در نقاط مختلف كشور برنامه‌هايي را برگزار كردند و در طرح صد ساعت نجوم، ايران از نظر تعداد برنامه‌هايي كه برگزار كرد در رده چهارم جهان قرار داشت. اين طرح‌ها اگرچه جرقه آشنايي بسياري از مردم با آسمان را زد، اما تشويق و حفظ اين علاقه در گام‌هاي بعدي نيازمند برنامه‌هاي پشتيبان ديگري است كه هنوز به طور جدي به چشم نمي‌آيند. المپياد نجوم رويداد مستقل ديگري كه در سال جهاني نجوم برگزار شد. ميزباني المپياد جهاني نجوم در تهران بود. المپيادي كه چندي پيش با حضور بيش از 10 كشور جهان در تهران برگزار شد تا فرصتي براي گرد هم آمدن دانش‌آموزان علاقه‌مند ستاره‌شناسي در سال نجوم فراهم آيد. البته برنامه‌ريزي براي ميزباني اين المپياد كه اتفاقا در تاسيس آن نيز مديران تيم‌هاي سابق المپياد نجوم كشور نقش داشتند (در حقيقت المپياد اخترشناسي و اختر فيزيك كه ايران ميزبان آن بود دوره جديدي از المپيادهاي نجوم است كه سابقا توسط انجمن اروپايي آسيايي برگزار مي‌شد)، از سال‌ها پيش اتفاق افتاده و ميزباني ايران نيز تصويب شده بود، اما همزماني آن با برگزاري سال جهاني نجوم باعث شد تا كارنامه ايران در تعداد برنامه‌هاي سال جهاني نجوم بيشتر به چشم آيد. موفقيت يا عدم موفقيت؟ تحليل و نتيجه‌گيري موفقيت يا عدم موفقيت برنامه‌اي مانند سال جهاني نجوم كه سالي با هدف ترويج علم است شايد غيرممكن باشد. واقعيت اين است كه ايران در مقايسه با بسياري از كشورها، كارنامه بسيار قابل قبولي در برگزاري اين سال دارد، تنوع و تعداد برنامه‌هاي اجراشده و مشاركت در برنامه‌هاي بين‌المللي همه و همه ما را وسوسه مي‌كند تا اين سال را موفق ارزيابي كنيم، اما از نگاهي ديگر اگر فرصت‌ها و پتانسيل‌ها را بسنجيم، شايد نتوانيم چندان خوش‌بين باشيم، واقعيت اين است كه نجوم برخلاف علومي مانند رياضيات يا فيزيك دانشي غريبه با مردم نيست و امكانات وسيع‌تري را در اختيار مروجان قرار مي‌دهد. از سوي ديگر پتانسيل‌هايي نظير انتشار حدود 2دهه مجله تخصصي ستاره‌شناسي آماتوري در ايران، وجود يك برنامه تلويزيوني ثابت و ده‌ها وب‌سايت و بخش‌هاي متنوع در مطبوعات، در كنار فعاليت چندين هزار منجم آماتور فعال و ده‌ها گروه نجوم آماتوري باسابقه و فعال در سراسر كشور انتظارات را بالا مي‌برد. مديريتي قوي در صورتي كه بودجه‌اي اندك ولي مديريت‌شده را در اختيار داشت مي‌توانست اين فرصت استثنايي را به نقطه عطفي در فعاليت‌‌هاي ترويجي كشور تبديل كند، ولي به هزار و يك دليل و از جمله بوروكراسي پيچيده حاكم بر مديريت اين سال باعث شده است تا از اين فرصت استفاده لازم نشود. شايد اين بار هم بايد اين سال را تجربه‌اي براي فرصت‌هاي بعدي بدانيم. فرصت‌هايي كه براي كشوري مانند ايران با جمعيت جوانش، طلايي و تكرارنشدني به نظر مي‌رسد. سایت ما را در گوگل محبوب کنید با کلیک روی دکمه ای که در سمت چپ این منو با عنوان +1 قرار داده شده شما به این سایت مهر تأیید میزنید و به دوستانتان در صفحه جستجوی گوگل دیدن این سایت را پیشنهاد میکنید که این امر خود باعث افزایش رتبه سایت در گوگل میشود

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت ریسک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 307]