فال قهوه از توهم تا واقعيت

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

فال قهوه از توهم تا واقعيت نويسنده:محمد يحيي روحاني نگاه دين به مساله فال و اقسام فال ها و درستي و نادرستي اين مساله نيز از موضوعاتي بود که به طور کلي مورد اشاره قرار گرفت و در کنار همه موارد و موضوعات مرتبط به فال گيري و فال گيران به طور مشخص توجه ويژه اي به موضوع فال قهوه شد. قول داده بوديم که در اين شماره به يکي از ادعاهاي مهم طرفداران اين موضوع مشخص يعني ادعاهاي واقعي بودن برخي از پيش گويي هاي فال گيران اشاره کنيم و از نظر عقل و شرع به اين مساله نگاهي بيندازيم. چرا فال قهوه؟ نخستين سئوالي که در اين مقوله مطرح است اين است که اصولاً چرا در ميان انواع و اقسام فال ها و ادوات و ابزار پيش گويي مساله فال قهوه تا اين حد فراگير شده و در سطح جهاني مورد توجه قرار گرفته است؟ به نظر مي رسد اين فراگير شدن دلايل متفاوتي داشته باشد. اما به يقين يکي از مهم ترين دلايل شيوع و گسترش اين نوع فال گيري و پر مخاطب شدن آن، دسترسي آسان به ابزار و آلات آن و آساني انجام کار در اين نوع فال گيري است. تمام هزينه تشکيل چنين بساطي يک فنجان قهوه است که در هر کجاي دنيا يافت مي شود و تنها مقدمه ورود در اين عرصه اين خيال پردازي هاي خوردن قهوه و برگرداندن تفاله فنجان روي نلبکي است که به طور طبيعي موجب ايجاد اشکال و تصاويري روي سطح داخلي فنجان خواهد شد. برخلاف روش هاي سنتي مانند رمالي و دعانويسي و احضار روح و ...در بسياري از موارد نيازمند ادوات و ابزار و فضاي خاص و توانايي انجام برخي رفتارها و حرکات ويژه است که از عهده هر کسي برنمي آيد. به علاوه نفس برخي از کارهاي سنتي آن قدر با خاطرات بد و مکان هاي کثيف و آلوده و حوادث مشمئز کننده همراه است که انسان متمدن و امروزي از ورود در آن حوزه پرهيز دارد و براي چند زن غربي يا غرب گراي شرقي دور هم نشستن بر مبل هاي تشريفاتي و دور ميز عسلي هاي کوچک و قهوه ساختن و خوردن و بعد در عالم خيال پردازانه به گفتگوهاي توهم آلود پرداختن به هيچ وجه چندش آور و به تعبير متداول، بي کلاس نيست. در حالي که هيچ انسان تحصيل کرده اي معمولاً حاضر نمي شود به عنوان رمال و جن گير يا مانند آن دست به کارهاي متداول در اين حوزه بزند. از طرف ديگر عناويني چون رمالي و جن گيري و ... در زمره عناوين مجرمانه در بسياري از کشورها و در قوانين جزايي ملل محسوب مي شود در حالي که عنوان فال قهوه گيري چندان داخل در اين مجموعه محسوب نمي گردد. درستي يا نادرستي؟! با وجود همه مباحث علمي و حساب و کتاب هاي عقلايي باز هم حقيقت آن است که نمي توان درستي برخي از پيشگويي هاي اين فال گيران را انکار کرد و بسيار ديده شده که اين افراد به نکات بسيار درستي و واقعي اشاره مي کنند. با وجود اين نتايج درست و واقعي چه مي توان گفت؟ در پاسخ به اين امر، هم نوعي تحليل عقلي پاسخ گو است و هم تجربه هاي متعدد افراد و نتايج آماري مراکز قضايي و جنايي. اولاً بايد گفت که در مساله فال گيري و پيش گويي و مانند آن که خود نيز هنري است و مهارت انجام صحيح آن در نزد هر کسي نيست برخورد زيرکانه و روان شناسانه بسيار بسيار مهم است. يعني فرد فال گير اگر در کف فنجان يک مشتري مسن مانند يک پيرزن تصويري شبيه چهره يک انسان ببيند به هيچ وجه نمي گويد تصوير يک کودک مي بينم و مثلاً به زودي صاحب فرزند مي شوي؟!بلکه مي گويد بيا ببين چهره يک زن جوان پيداست و احتمالاً شوهرت به دنبال ازدواج مجدد است!!! يا در مورد يک دختر جوان هر تصويري وجود داشته باشد به يقين شبيه يک مرد رؤيايي است که سوار بر اسب مي خواهد به خواستگاري او بيايد. اما مانعي بزرگ بر سر راهش وجود دارد و ... در حقيقت نکته دقيق اين شيوه آن است که مراجعه کنندگان به فال گيران غالباً افراد داراي مشکل و دغدغه و بسيار حساس نسبت حوادث و خطرات و مشکلات احتمالي هستند و اين دغدغه ها هم معمولاً از چند مورد خاص و معين خارج نيست. به عنوان مثال به احتمال بالاي 90 درصد يک دختر جوان عاشق پسر جواني است يا به او اظهار محبت شده و او در تصميم گيري در اين خصوص مردد است و به شکل کاملاً طبيعي موانع و مخالفين جدي در خانواده دو طرف وجود دارد و يا مشکلات گوناگون مالي و اجتماعي و ...نمي گذارد که عشق به سرانجام برسد و مسلماً در اين ميان چند جمله ساده و کوتاه جناب فال گير، زدن در خال و بيان حقيقتي است که به جز خدا و طرف مقابل کسي از آن خبر نداشت. ثانياً فال گيران در اين جلسات مطالب و نکات متعدد و متنوعي را به شکل چند گزينه اي مطرح مي کنند که احتمال درستي يکي از آن ها بسيار بالاست. مثلاً مي گويند:«در مدت بسيار کم آينده يک پسر که به تو خيلي نزديک است به خواستگاريت مي آيد. حالا يا از بستگان نزديک است يا همسايگان نزديک و يا يکي از همکاران يا همکلاسي ها که خيلي به تو نزديک است و ...» مسلماً دختر دم بختي که جمال و کمالي هم دارد و در موقعيت ازدواج است، خواستگاران متعددي هم دارد که همه آن ها يا لااقل اکثر آنها در يکي از عنوان هاي ياد شده مي گنجد و کافي است که در همان ماه کسي به اين دختر اظهار علاقه کرده پيشنهاد خواستگاري بدهد. با اين فرض به يقين فال گير داستان تبديل به اسطوره اي شده که حرفش رد خور ندارد! يک حالت رواني نکته بسيار دقيق ديگر در اين داستان اين است که در علم روان شناسي گفته مي شود که انسان مخصوصاً در موقعيت هاي خاص روحي و رواني مانند وضعيت درگيري با برخي مشکلات، چنان به دنبال راه حل و چاره جويي است که در موقعيت اعتماد به برخي افراد تنها به نکات مثبت توصيه هاي آنان توجه مي کند و مثلاً وقتي زن فال گير به چند نکته اشاره مي کند که تنها يکي از آن ها به واقعيت نزديک است، همان نکته در ذهن فرد برجسته شده و باقي مي ماند، اما نکات و احتمالات متعدد ديگر که هيچ ربطي به واقع نداشتند کاملاً فراموش مي شوند. اگر با افرادي که اهل مراجعه به اين فال گيران هستند مواجه شويد، معمولاً اين تعبير را مي شنويد که «هرچي گفت عين حقيقت بود و مو لاي درزش نمي رفت» اما اگر قدري پي گير شويد يا خود فرد تا حدودي منصف باشد و زياد جوگير نشود مي گويد «هرچند برخي از مطالبي که گفت درست نبود، اما انصافاً برخي از مطالب عين واقعيت بود». اين نکته دقيقاً يعني همان مطلب رواني مورد نظر، يعني بزرگ نمايي ذهني يک احتمال نزديک به واقع و فراموشي نکات متعدد غيرواقعي. در نتيجه همان موارد محدود نزديک به واقع در ذهن فرد بزرگ مي شود و مابقي هم به شکلي مبهم باقي مي ماند، يا فراموش مي شود و يا فرد انتظار رخ دادن آن ها را مي کشد. اما بعد از مدتي مي فهمد که چنين چيزي صحيح نبوده و اين ادعا به واقعيت نپيوسته که ديگر تاثيري در نتيجه گيري و جمع بندي ندارد. نبايد از ياد برد که معمولاً فال گيران به خاطر کثرت مراجعه کنندگان، کاملاً احتمالات متناسب با هر فرد را مي شناسند و از حرکات و تغييرات در چهره يا تاييد و تکذيب احتمالي فرد مي فهمند که در ادامه چه بايد بگويند تا گفته هايشان به واقعيت نزديک شود و کافي است که وقتي به زبان مي آورند که «يک زن حسود در بين نزديکان داري» و مشتري متوهم هم ناخواسته مي گويد «اي گفتي، خواهر شوهرمه» ديگر به طور طبيعي هر فال گير آماتوري هم مي داند که در ادامه چه بگويد و چه نسخه اي براي زن مال باخته بپيچد! تجربه اي تلخ مهم تر از همه موارد بالا، نتايج تحقيقات مراکز جنايي و قضايي کشور است که نشان مي دهد برخي از اين افراد به طور کاملا حساب شده از طريق برخي واسطه ها از مشکلات اصلي فرد مطلع مي شوند و سررشته اصلي را به دست مي آورند. مثلاً کافي است که فال گير بداند مشکل اصلي اين مشتري خاص مشکلات مالي يا رفتاري همسر يا اموري ديگر است و همين اطلاعات کوچک که معمولاً زنان به راحتي آن را به ديگران منتقل مي کنند و در هر جمع زنانه اي وقتي سفره دل شان را باز مي کنند به آن ها اشاره مي کنند، کليد موفقيت فال گيران است. ابزار اين انتقال اطلاعات هم اين است که اکثر فال گيران توسط دوست و آشنا معرفي مي شوند و اين واسطه هاي اجير شده يا غافل از همه جا، وقتي با زني که مشکلات خود را مطرح مي کند مواجه مي شوند، مي گويند که من کسي را مي شناسم که چنين و چنان مي کند و بعد هم براي نوبت گرفتن با فال گير تماس مي گيرند و خواسته يا ناخواسته مشکلات فرد را بازگو مي کنند و ادامه داستان هم روشن است. وقتي فرد مشتري بدبخت براي اولين بار پيش فال گير مي رود چيزهايي را مي شنود که به تعبير خودش «عين واقعيت بود، در حالي که براي اولين بار بود که همديگر را مي ديدند و او هم قبل از فال گيري از مشکلاتش هيچ بر زبان نياورده بود.» روشن است که پس از اين، تنها چيزي که باقي مي ماند اعتماد کامل و صد در صد به اين فرد و نسخه هايي است که مي پيچد. نکته اي دقيق با وجود همه آن چه گفته شد، ممکن است فردي ادعا کند که ما هم همه اين موارد را قبول داريم؛ اما با فرد خاصي مواجه شديم که در موارد متعدد هرچه گفت عين حقيقت بود و به ريزترين نکات و ظرايف اشاره کرد که در عالم واقع صد در صد رخ داد و هيچ جاي انکار و ترديدي باقي نگذاشت! در مورد اين ادعاي خاص اگر فرض را بر صحت و درستي آن بگذاريم بايد گفت تنها احتمال قابل قبول و منطقي در اين مساله آن است که اين فرد از ابزار و راهکاري ديگر براي نتيجه گيري بهره مي برد ولي فال قهوه را بهانه اي براي طرح ادعاهايش قرار مي دهد. در واقع شيوه ظاهري رسيدن او به پاسخ، فال قهوه است اما واقعيت چيز ديگري است. توضيح مختصري که در اين مورد مي توان داد اين است که به يقين علوم مشخصي از گذشته تا حال در بين برخي از خواص مطرح بود که به واسطه آن ها مي توان به پاسخ دقيق برخي از سئوالات رسيده و از بعضي ناشناخته ها آگاه شد. علومي مانند، جفر، رمل و ... از اين قبيلند که هرچند عالمان حقيقي به همه جزئيات و رموز اين علوم بسيار کم و نادرند، اما برخي از افراد چيزهاي مختصري را در اين خصوص مي دانند و از آن استفاده مي کنند و در نتيجه ممکن است برخي از افرادي که به ظاهر با فال قهوه گرفتن به برخي از جزئيات مخفي و پنهان اشاره مي کنند در واقع از طريق اين علوم يا راه هايي مشابه به اين امور پي مي برند. اما فال گيري و قهوه و مانند آن را بهانه و ابزاري ظاهري قرار مي دهند تا گرفتار برخي پيامدها و محکوم به برخي تخلفات نشوند. نکته پاياني نبايد از ياد ببريم که اسلام دين تعقل و انديشه است و ما معتقديم که سرنوشت انسان نه در کارت هاي رنگارنگ تاروت و نه در صفحه هاي برنجي با تصاوير عجيب و غريب و نه در بين تفاله قهوه رقم نمي خورد و اين خود ما هستيم که سرنوشت خود را آن گونه که خواهد بود با اعمال و رفتارها و تصميمات مختارانه مان رقم مي زنيم و البته اراده خداوند و قضاي او هم در بالاتر از هر اراده و عزمي بر همين امر تعلق گرفته است. پس چه بهتر که زندگي مان را از مدار عقلانيت و شريعت خارج نسازيم و به سمت بيراهه هاي خطر نکشانيم. منبع: ماهنامه فرهنگي اجتماعي ديدار آشنا شماره 124
#اجتماعی#

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 818]