برج ميلاد گنبد

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

برج ميلاد گنبد نويسنده: شهرزاد فدايي حتي مغول ها هم دلشان نيامد که اين بنا را خراب کنند آدم چطور مي تواند نامش را در تاريخ جاودانه کند؟ قابوس بن وشمگير، پادشاه آل زيار اين پرسش را با ساخت يک برج 55 متري پاسخ داد؛ بنايي که باعث شد آيندگانش او را مردي هنردوست و فاضل به ياد بياورند و کمتر به ياد کساني بيفتند که قابوس به خاطر سوءظن شديدش خونشان را مي ريخت. گنبد قابوس نشان شهرش است و از دوردست ها ديده مي شود و آن قدر مهم است که نام شهر هم از آن گرفته شده است. ارتفاع بسيار زيادش آن را از نمونه هاي مشابهش متمايز کرده و عظمتي به آن داده که حتي مردم اين روزگار- روزگار برج ها و آسمانخراش ها- را هم تحت تأثير قرار مي دهد. اتفاق نفسگيرتر بعد از ورود به برج مي افتد؛ وقتي کسي که وارد شده چشمش به تاريکي عادت مي کند، سرش را بالا مي گيرد و تا ته گنبد را مي بيند؛ انگار لب يک چاه عميق برعکس نشسته باشد...

ميل يعني چي؟ برجي براي مرگ معماري ايراني شش سبک يا شيوه دارد و گنبد قابوس متعلق به شيوه چهارم آن است. شيوه رازي. اين شيوه از شمال ايران آغاز شده و در شهر ري به اوج خودش رسيده است. زماني که اين دوره در معماري شکل مي گرفت، علم و فرهنگ ايران در يکي از دوره هاي اوج خود بود و کساني مثل ابوريحان بيروني، خيام، ابوعلي سينا، زکرياي رازي، باباطاهر و چند ده فيلسوف و دانشمند و شاعر ديگر زندگي مي کردند که هر کدامشان به تنهايي براي اعتبار دادن به يک عصر کافي هستند. در سبک رازي بناهايي با کارکردهاي گوناگون براي اولين بار ساخته شدند؛ مثل آرامگاه هاي برجي و ميل ها. آرامگاه هاي برجي شکل هاي متنوع اما منتظمي داشتند؛ چهارگوشه، پنج گوشه، استوانه و ... ممکن بود پره دار يا ساده هم باشند. ميل ها هم برج هاي راهنمايي بودند براي مسافران گم گشته در بيابان. معمولاً سازندگان ميل ها هم در همان جا به خاک سپرده مي شدند. در سبک هاي بعدي به جاي ميل از مناره به عنوان راهنما استفاده شد. ميل رسکت، ميل رادکان شرقي، ميل رادکان غربي، برج علاء الدوله و برج طغرل چند نمونه از برج هاي آرامگاهي و ميل هاي اين دوره هستند که به گنبد قابوس شباهت دارند. برج طغرل: