اوقات فراغت؛ فرصتها و نيازها

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: اوقات فراغت؛ فرصتها و نيازها

با نزديك شدن فصل تابستان و ايام تعطيلات دستگاههاي مجري مانند وزارت آموزش و پرورش، ‌وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان تبليغات اسلامي، سازمان تربيت بدني، بسيج و سازمان ملي جوانان با ارائه آمار و گزارشهاي مختلف از موفقيت سازمان و نهاد خود در غني‌سازي اوقات فراغت و برنامه‌ريزي‌هاي متعدد براي پربار كردن اين مقوله سخن به ميان مي‌آورند حال آنكه همه تلاش آنان فقط در برگزاري كلاسهاي هنري، نقاشي، خونشويسي، كلاسهاي ورزشي و اردوها خلاصه شده و مهمتر اينكه اين آمار و ارقامي كه در استانها و شهرهاي مختلف براي فعاليت و مشغول شدن دانش‌آموزان از سوي سازمانهاي ذيربط انجام مي‌گيرد بيشتر جنبه كمي قضيه را دربرگرفته و بعد كيفي كه همانا توجه به نيازها و علايق افراد است توجه نمي‌شود.

در بسياري از كشورهاي دنيا برنامه‌ريزي اوقات فراغت از جمله برنامه‌هاي اولويت‌دار محسوب شده و مختص فصل خاصي نيست اما در كشور ما مسئولان مدت كوتاهي مانده به فصل تابستان به فكر اوقات فراغت جوانان و نوجوانان و برنامه‌ريزي براي آنان مي‌افتند اين در حالي است كه اوقات فراغت زماني رنگ واقعيت به خود مي‌گيرد كه فرد به دلخواه خود فعاليت كند نه به دلخواه ديگران و براي ديگران و اگر اين امر محقق نشود ارائه آمار و ارقام نوعي خيالپردازي و خوش‌خيالي و يا به عبارت ديگر آب در هاون كوفتن است.

براساس مطالعات انجام شده، 71 درصد جوانان معتقدند كه اوقات فراغت آنها به بطالت مي‌گذرد، 80 درصد برنامه‌هاي دولت در امر اوقات فراغت را مطلوب نمي‌دانند و 89 درصد از بي عدالتي در توزيع عادلانه امكانات عمومي براي گذران اوقات فراغت شكوه مي‌كنند.‌

اوقات فراغت يكي از سرمايه‌هاي ارزشمند و گنجهاي نهان است به شرط آنكه توانايي بهره‌گيري و استفاده مؤثر و مطلوب از اين گنج را با در نظر گرفتن تمامي ابعاد و جوانب آن در نظر داشته باشيم. به لحاظ جواني جمعيت كشورمان و از آنجايي كه اتلاف وقت دانش‌آموزان باعث بروز ناهنجاري و در ايام تابستان مي‌شود بر برنامه‌ريزان و متوليان مربوطه است كه به جاي شعار عمل‌گرايي را سرلوحه كار خود قرار دهند زيرا برنامه‌ريزي براي غني‌سازي اوقات فراغت سبب شادماني و توسعه اقتصادي و اجتماعي جامعه شده و از سويي ديگر با عدم برنامه‌ريزي مشكلات عديده اجتماعي را شامل مي‌شود كه بر بدنه جامعه ضربه‌ سنگيني وارد خواهد كرد.

كوتاه سخن اينكه ايام فراغت را نبايد به معناي ايام بيكاري و تعطيلي كار و وانهادن خويش و از ياد بردن هدف و فرونشستن از طي طريق و ادامه مسير دانست. هدف از فعاليتهاي اوقات فراغت كسب آرامش، لذت همراه با تدبير و آموزش است و فرد كاري را با ميل و رغبت خود همراه با آرزو و خواستهاي فردي خود انجام مي‌دهد.

در اين مسير خانواده دوستان، سازمانها و نهادهاي متولي غني‌سازي اوقات فراغت در برنامه‌ريزي‌هاي كوتاه مدت و بلندمدت خود نيازها، رغبت و علاقه جوانان و نوجوانان را مدنظر داشته باشند. بي‌توجهي، بي‌تفاوتي و عدم احساس مسئوليت نهادهاي حكومتي و خانواده نسبت به نيازهاي اوقات فراغت جوانان باعت مي‌شود كه جوانان تصور كنند درك نمي‌شوند و جامعه نسبت به آنان بيگانه است.

از اين‌رو تصورشان درباره خانواده و جامعه يا بدبيني و احساس تنهايي توام مي شود.

مراحل برنامه‌ريزي فعاليتهاي اوقات فراغت‌

1- برنامه‌ريزي بر مبناي توجه به نياز: در يك برنامه‌ريزي دقيق بايد به نقش نيازها توجه وافري داشته باشيم يا به عبارت ديگر بايد استعدادها،‌ تواناييها و علايق افراد و نحوه پرورش و شكوفايي آنان را مدنظر قرار داد.‌

2‌- اولويتها: در برنامه‌ريزي اوقات فراغت اولويتها بايد مورد توجه قرار گيرد. نيازها براساس درجه اهميت آنها برآورده و مرحله به مرحله براي نوجوانان و جوانان تشريح شود.‌

3-‌ امكانات موجود: بايد از امكانات موجود استفاده بهينه‌اي به عمل ‌آورد و هر نوجواني و يا هر خانواده‌اي در برنامه‌ريزي اوقات فراغت چنانچه امكانات موجود را در نظر بگيرد و بخواهد به بلندپروازيهاي جاه‌طلبانه جامه‌عمل بپوشاند در واقع به بروز توقعات نابجا كمك كرده است.

4- مشاركت و همفكري: بايد به گونه‌اي باشد كه نظريات و عقايد افراد شركت‌كننده در برنامه‌ريزي‌ها در نظر گرفته شود و همچنين برنامه به نوعي جوابگوي خواسته‌هاي معقول و منطقي آنها باشد.

5- مسئوليت‌پذيري: در برنامه‌ريزي اوقات فراغت و اجراي آن بايد وظايف و مسئوليتهاي افراد مشخص شود و هركس موظف باشد وظيفه‌اش را خودش انجام دهد و احساس مسئوليت كند و براي ديگران ارزش قائل باشد.

6- پيش‌بيني اتفاقات احتمالي: بيشتر جوانان و نوجوانان به خطرات احتمالي در خصوص اين موضوع فكر نمي‌كنند و تصور مي‌كنند كه خودشان به تنهايي مي‌توانند به حل مشكل يا مسأله بپردازند و چنانچه براي اينگونه موارد پيش‌بيني‌هاي لازم انجام نگيرد ممكن است نوجوان از خود رفتارهاي پرخاشگرانه و ناپسند بروز دهد.

7- برنامه‌ريزي اقتصادي: در برنامه‌ريزي اوقات فراغت بايد سرمايه و منابع مالي لازم را براي پيشبرد امور و فعاليتها در نظر گرفت.

8- برنامه‌ريزي اجتماعي و سياسي: بايد با سياست‌گذاريهاي صحيح و هدفمند در همه ابعاد و زمينه‌ها فعاليت كرد.

9- برنامه‌ريزي آموزشهاي غيررسمي: در اين مرحله بايد به فعاليتهاي خارج از مدرسه مانند حضور در برنامه‌هاي مختلف، كانونهاي فرهنگي و تربيتي، اردوگاهها و اماكن ورزشي توجه ويژه‌اي داشته باشيم.

كاركردهاي اوقات فراغت:

الف) كاركرها و منافع مستقيم: رفع خستگي، نياز به تفريح، خلاقيت، تعلق و وابستگي يكي از كاركردهاي اساسي اوقات فراغت، رفع خستگي و تامين استراحت فرد است. همه انسانها به استراحت و رفع خستگي نياز دارند.كار مستمر و مداوم بدون هيچ‌گونه رفع خستگي موجب از بين رفتن سلامت رواني و پايين آمدن بازده كاري افراد مي‌شود البته بايد بدانيم هدف اصلي بطالت اوقات نيست بلكه نياز افراد به تمدد اعصاب است و افزايش بازده عمل، حاصل آن است. آدمي نياز دارد پس از انجام كار در طي زمان، اوقاتي را براي تفريح اختصاص دهد در اسلام به تفريحات سالم به صورت مستمر اشاره شده است پيامبر اعظم(ص) مي‌فرمايند: مسافرت كنيد تا سلامت بمانيد.اوقات فراغت يكي از موقعيتهاي بسيار مناسب است كه افراد مي‌توانند با استفاده از آن به شناسايي و تقويت استعدادهاي خود بپردازند.‌

ب) كاركردهاي غيرمستقيم: تقويت سرمايه اجتماعي، تقويت هويت ديني و ملي، كاهش آسيب‌هاي اجتماعي، كمك به توسعه اقتصادي و اجتماعي و كمك به رشد اجتماعي فرد.

شناسايي استعداد و توانايي فرد در زندگي فردي از اهميت خاصي برخوردار است و اوقات فراغت يكي از موقعيت‌هاي بسيار مناسب است ك افراد مي‌توانند با استفاده از آن به شناسايي و تقويت استعدادهاي خود بپردازند. علاوه بر آن اوقات فراغت مي‌تواند به رشد اجتماعي فرد كمك كند. شركت در فعاليتهاي اجتماعي موجب بهبود روابط اجتماعي مي‌شود.‌

آثار ارزشمند اوقات فراغت‌

استفاده از اوقات فراغت براساس برنامه‌ريزي داراي آثار ارزشمندي در زمينه‌هاي فرهنگي، اخلاقي و اجتماعي است كه عبارتند از:‌

آثار فرهنگي: 1- افزايش كمي و كيفي كتابخانه‌ها، مطبوعات و نمايشگاهها در جامعه 2- افزايش كيفي و كمي مراكز هنري 3- تقويت و افزايش امكانات ورزشي 4- بالا بردن فرهنگ عمومي افراد جامعه به طبع استفاده بيشتر از امكانات فرهنگي در ايام فراغت‌

آثار رواني: 1 -افزايش روحيه نشاط و شادي در افراد كه منجر به سلامت رواني و حتي جسمي افراد خواهد شد 2- تأثير روحيه نشاط و شادي در برخوردهاي اجتماعي باعث كاهش تنشهاي ناشي از شرايط يكنواخت و روحيه‌هاي نگران مي‌شود 3 -كاهش آسيبها و كجرويهاي اجتماعي و فردي 4- افزايش قدرشناسي افراد نسبت به والدين و مربيان 5- افزايش آثار مطلوب در زمينه تربيت فردي و اجتماعي6 - بهره‌وري بيشتر فردي و اجتماعي در كارهاي روزانه

آثار اجتماعي:

1- كاهش آسيبهاي اجتماعي و بزهكاريها در سطح جامعه و خانواده

2- بالا رفتن روحيه وتوان جمعي در انجام مشاركتهاي مورد نياز جامعه‌

3-‌ افزايش روحيه اميد براي سازندگي و عمران‌

4‌- پويايي و تحرك و بيشتر زندگي اجتماعي‌

5- رشد، توسعه، و شكوفايي اجتماعي و اقتصادي‌

6- افزايش حس تعاون و مشاركت جمعي.

(مجيد بخشي كارشناس ارشد مديريت آموزشي)‌

سه شنبه 7 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 306]