اوقات فراغت؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

واضح آرشیو وب فارسی:رسالت: اوقات فراغت؛ فرصت‌ها و چالش‌ها
اميرعباس ميرزاخاني

با نزديك شدن فصل تابستان و ايام تعطيلات دستگاه‌هاى مجرى مانند وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان تبليغات اسلامي، سازمان تربيت‌بدني، بسيج و سازمان ملى جوانان با ارائه آمار و گزارش‌هاى مختلف از موفقيت سازمان و نهاد خود در غنى‌سازى اوقات فراغت و برنامه‌ريزى‌هاى متعدد براى پربار كردن اين مقوله سخن به ميان مى‌آورند حال آنكه همه تلاش آنان فقط در برگزارى كلاس‌هاى هنري، نقاشي، خوشنويسي، كلاس‌هاى ورزشى و اردوها خلاصه شده و مهمتر اينكه اين آمار و ارقامى كه در استان‌ها و شهرهاى مختلف براى فعاليت و مشغول شدن دانش‌آموزان از سوى سازمان‌هاى ذى‌ربط انجام مى‌گيرد بيشتر جنبه كمى قضيه را در بر گرفته و بعد كيفى كه همانا توجه به نيازها و علايق افراد است توجه نمى‌شود.

در بسيارى از كشورهاى دنيا برنامه‌ريزى اوقات فراغت از جمله برنامه‌هاى اولويت‌دار محسوب شده و مختص فصل خاصى نيست اما در كشور ما مسئولان مدت كوتاهى مانده به فصل تابستان فكر اوقات فراغت جوانان و نوجوانان و برنامه‌‌ريزى براى آنان مى‌افتند اين درحالى است كه اوقات فراغت زمانى رنگ واقعيت به خود مى‌گيرد كه فرد به دلخواه خود فعاليت كند نه به دلخواه ديگران و براى ديگران و اگر اين امر محقق نشود ارائه آمار و ارقام نوعى خيالپردازى و خوش‌خيالى و يا به عبارت ديگر آب در هاون كوفتن است.

براساس مطالبات انجام شده، 71 درصد جوانان معتقدند كه اوقات فراغت آنها به بطالت مى‌گذرد، 80 درصد برنامه‌‌هاى دولت را در امر اوقات فراغت مطلوب نمى‌دانند‌ و 89 درصد از بى‌عدالتى در توزيع عادلانه امكانات عمومى براى گذران اوقات فراغت شكوه مى‌كنند.

اوقات فراغت يكى از سرمايه‌هاى ارزشمند و گنج‌هاى نهان است به شرط آنكه توانايى بهره‌‌گيرى و استفاده موثر و مطلوب از اين گنج را با در نظر گرفتن تمامى ابعاد و جوانب آن در نظر داشته باشيم. به لحاظ جوانى جمعيت كشورمان و از آنجايى كه اتلاف وقت دانش‌آموزان باعث بروز ناهنجارى‌ در ايام تابستان مى‌شود بر برنامه‌ريزان و متوليان مربوطه است كه به جاى شعار، عمل‌گرايى را سرلوحه كار خود قرار دهند زيرا برنامه‌ريزى براى غنى‌سازى اوقات فراغت سبب شادمانى و توسعه اقتصادى و اجتماعى جامعه شده و از سوى ديگر با عدم برنامه‌ريزى مشكلات عديده اجتماعى را شامل مى‌شود كه بر بدنه جامعه ضربه سنگينى وارد خواهد كرد.

كوتاه سخن اينكه ايام فراغت را نبايد به معناى ايام بيكارى و تعطيلى كار و وانهاد خويش و از ياد بردن هدف و فرو نشستن از طى طريق و ادامه مسير دانست. هدف از فعاليت‌هاى اوقات فراغت كسب آرامش، لذت همراه با تدبير و آموزش است و فردكارى را با ميل و رغبت خود همراه با آرزو و خواست‌هاى فردى خود انجام مى‌دهد. در اين مسير خانواده، دوستان، سازمان‌ها و نهاد هاى متولى غنى‌سازى اوقات فراغت در برنامه‌‌ريزى‌هاى كوتاه مدت و بلندمدت خود نيازها، رغبت و علاقه جوانان و نوجوانان را مدنظر داشته باشند. بى‌توجهي، بى‌تفاوتى و عدم احساس مسئوليت نهادهاى حكومتى و خانواده نسبت به نيازهاى اوقات فراغت جوانان باعث مى‌شود كه جوانان تصور كنند درك نمى‌شوند و جامعه نسبت به آ‌نان بيگانه است.

از اين رو تصورشان درباره خانواده و جامعه با بدبينى و احساس تنهايى توام مى‌شود.

مراحل برنامه‌ريزى فعاليت‌هاى اوقات فراغت

1.برنامه‌ريزى بر مبناى توجه به نياز: در يك برنامه‌ريزى دقيق بايد به نقش نيازها توجه وافرى داشته باشيم يا به عبارت ديگر بايد استعدادها، توانايى‌ها و علايق افراد و نحوه پرورش و شكوفايى آنان را مدنظر قرار داد.

2.اولويت‌ها: در برنامه‌ريزى‌ اوقات فراغت اولويت‌ها بايد مورد توجه قرار گيرد. نيازها براساس درجه اهميت آنها برآورده و مرحله به مرحله براى نوجوانان و جوانان تشريح شود.

3.امكانات موجود: بايد از امكانات موجود استفاده بهينه‌اى به عمل آورد و هر نوجوانى و يا خانواده‌اى در برنامه‌ريزى اوقات فراغت چنانچه امكانات موجود را در نظر بگيرد و بخواهد به بلندپروازى‌هاى جاه‌طلبانه جامه عمل بپوشاند در واقع به بروز توقعات نا به جا كمك كرده است.

4.مشاركت و همفكري: بايد به گونه‌اى باشد كه نظريات و عقايد افراد شركت كننده در برنامه‌ريزى‌ها در نظر گرفته شود و همچنين برنامه به نوعى جوابگوى خواسته‌هاى معقول و منطقى آنها باشد.

5.مسئوليت‌پذيري: در برنامه‌ريزى اوقات فراغت و اجراى آن بايد وظايف و مسئوليت‌هاى افراد مشخص شود و هركس موظف باشد وظيفه‌اش را خودش انجام دهد و احساس مسئوليت كند و براى ديگران ارزش قائل باشد.

6.پيش‌بينى اتفاقات احتمالي: بيشتر جوانان و نوجوانان به خطرات احتمالى درخصوص اين موضوع فكر نمى‌كنند و تصور مى‌كنند كه خودشان به تنهايى مى‌توانند به حل مشكل يا مسئله بپردازند و چنانچه براى اين‌گونه موارد پيش‌بينى‌هاى لازم انجام نگيرد ممكن است نوجوانان از خود رفتارهاى پرخاشگرانه و ناپسند بروز دهند.

7.برنامه‌ريزى اقتصادي: در برنامه‌ريزى اوقات فراغت بايد سرمايه‌ و منابع مالى لازم را براى پيشبرد امور و فعاليت‌ها در نظر گرفت.

8ب.رنامه‌ريزى اجتماعى و سياسي: بايد با سياست‌گذارى‌هاى صحيح و هدفمند در همه ابعاد و زمينه‌ها فعاليت كرد.

9.برنامه‌ريزى‌آموزش‌هاى غيررسمي: در اين مرحله بايد به فعاليت‌هاى خارج از مدرسه مانند حضور در برنامه‌هاى مختلف، كانون‌هاى فرهنگى و تربيتي، اردوگاه‌ها و اماكن ورزشى توجه ويژه‌اى داشته باشيم.

كاركردهاى اوقات فراغت

الف) كاركردها و منافع مستقيم:

رفع خستگي، نياز به تفريح، خلاقيت، تعلق و وابستگي. يكى از كاركردهاى اساسى اوقات فراغت، رفع خستگى و تامين استراحت فرد است. همه انسان‌ها به استراحت و رفع خستگى نياز دارند. كار مستمر و مداوم بدون هيچ‌گونه رفع خستگى موجب از بين رفتن سلامت روانى و پايين ‌آمدن بازده كارى افراد مى‌شود البته بايد بدانيم هدف اصلى بطالت اوقات نيست بلكه نياز افراد به تمدد اعصاب است و افزايش بازده عمل، اصل آن است آدمى نياز دارد پس از انجام كار در طى زمان، اوقاتى را براى تفريح اختصاص دهد در اسلام به تفريحات سالم به صورت مستمر اشاره شده است. پيامبر اعظم(ص) مى‌فرمايند: مسافرت كنيد تا سلامت بمانيد. اوقات فراغت يكى از موقعيت‌هاى بسيار مناسب است كه افراد مى‌توانند با استفاده از آن به خود شناسايى و تقويت استعدادهاى خود بپردازند.

ب) كاركردهاى غيرمستقيم: تقويت سرمايه اجتماعي، تقويت هويت دينى و ملي، كاهش آسيبهاى اجتماعي، كمك به توسعه اقتصادى و اجتماعى و كمك به رشد اجتماعى فرد.

شناسايى استعداد و توانايى فرد در زندگى فردى از اهميت خاصى برخوردار است و اوقات فراغت يكى از موقعيت‌هاى بسيار مناسب است كه افراد مى‌توانند با استفاده از آن به شناسايى و تقويت استعدادهاى خود بپردازند. علاوه بر آن اوقات فراغت مى‌تواند به رشد اجتماعى فرد كمك كند. شركت در فعاليت‌هاى اجتماعى موجب بهبود روابط اجتماعى مى‌شود.

آثارارزشمند اوقات فراغت

استفاده از اوقات فراغت براساس برنامه‌ريزى داراى آثار ارزشمندى در زمينه‌هاى فرهنگي، اخلاقى و اجتماعى است كه عبارتند از:

آثار فرهنگي:

-1 افزايش كمى و كيفى كتابخانه‌ها، مطبوعات و نمايشگاه‌ها در جامعه

-2 افزايش كيفى و كمى مراكز هنري

-3 تقويت و افزايش امكانات ورزشي

-4 بالا بردن فرهنگ عمومى افراد جامعه به طبع استفاده بيشتر از امكانات فرهنگى در ايام فراغت

آثار رواني:

-1 افزايش روحيه نشاط و شادى در افراد كه منجر به سلامت روانى و حتى جسمى افراد خواهد شد

-2 تاثير روحيه نشاط و شادى در برخوردهاى اجتماعى باعث كاهش تنش‌هاى ناشى از شرايط يكنواخت و روحيه‌هاى نگران مى‌شود

-3 كاهش آسيب‌ها و كج‌‌روى‌هاى اجتماعى و فردي

-4 افزايش قدرشناسى افراد نسبت به والدين و مربيان

-5 افزايش آثار مطلوب در زمينه تربيت فردى و اجتماعي

-6 بهره‌ورزى بيشتر فردى و اجتماعى در كارهاى روزانه

آثار اجتماعي:

-1 كاهش آسيب‌هاى اجتماعى و بزهكارى‌ها در سطح جامعه و خانواده

-2 بالا رفتن روحيه و توان جمعى در انجام مشاركت‌هاى مورد نياز جامعه

-3 افزايش روحيه اميد براى سازندگى و عمران

-4 پويايى و تحرك بيشتر در زندگى اجتماعي

-5 رشد، توسعه و شكوفايى اجتماعى و اقتصادي

-6 افزايش حس تعاون و مشاركت جمعي.
شنبه 15 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: رسالت]

[مشاهده در: www.resalat-news.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 360]