واضح آرشیو وب فارسی:مهر: مضامين فلسفه ذهن(9)نقش فرعي پديدههاي ذهني در مكتب پديدار جانبي
خبرگزاري مهر - گروه دين و انديشه: طرفداران مكتب پديدار جانبي ابراز ميكنند كه پديدههاي ذهني ( به طور مثال تجربيات آگاهانه) نتايج يا اثرات جانبي نظامهاي پيچيدۀ فيزيكي هستند. از اين جنبه آنها شبيه دودي هستند كه از قطاري بلند ميشود يا شبيه سايهاي هستند كه از توپ بر ميز به وجود ميآيند.
دكارت اذهان را به عنوان تعامل علّي با جهان مادي در نظر ميگيرد: پديدههاي جهان مادي تجربياتي در اذهان به وجود ميآورند و پديدههاي ذهني تأثيرات جسمي به وجود ميآورند. اين نوع تعامل دووجهي علّي سخت است با اين باور كه جهان مادي به صورت علّي مستقل است سازگار است: علتهاي هر پديدۀ مادي به صورت منحصربهفردي مادياند. با اين همه فرض كنيد ما تصديق كنيم كه جهان مادي از جهت علّي بسته است اما ميپذيريم كه پديدههاي مادي ميتوانند فرآوردههاي ذهني داشته باشند و پديدههاي ذهني هم وجود دارند.
اين پديدهها معلول علتهاي مادي مشخصي هستند. اما هيچ پديدۀ ذهني معلول مادي را واجد نيست؛ هيچ پديدۀ ذهني در رشتههاي علّي جهان مادي اختلالي ايجاد نميكند. پديدههاي ذهني "پديدارهاي جانبي" هستند؛ شاخهها يا اثرات جانبي پديدههاي مادياند كه خود آنها هيچ نوع از معلولها را به وجود نميآورند.
طرفداران مكتب پديدار جانبي ابراز ميكنند كه پديدههاي ذهني ( به طور مثال تجربيات آگاهانه) نتايج يا اثرات جانبي نظامهاي پيچيدۀ فيزيكي هستند. از اين جنبه آنها شبيه دودي هستند كه از قطاري بلند ميشود يا شبيه سايهاي هستند كه از توپ بيليارد كه بر ميز بيليارد حركت ميكند به وجود ميآيند يا شبيه صداي جيرجيركگونهاي هستند كه از طريق يك جفت كفش به وجود ميآيند.
اين دو ، اين سايه و اين صداي خاص نقشي علّي در تحقق نظامهايي كه آنها را به وجود ميآورند ندارند. اينها البته پديدههاي مادي هستند و بنابراين پارهاي تأثيرات علّي نيز دارند: درد، چشم شما را ميسوزاند ، سايه توزيع نور را در منطقهاي كه نور بر آن ميافتد تغيير ميدهد و صداي جيرجيركگونه، ارتعاشات ريزي را بر پردۀ گوش عابر به وجود ميآورد. در مقابل، پديدههاي ذهني، تأثيراتي چه از نوع مادي و چه از نوع ذهني واجد نيستند.
مكتب پديدارجانبي در مقابل تجربۀ عرفي قرار دارد. تجربۀ شما از درد بهيقين پس از نزديكي دست شما به آتش ميتواند به وجود آمده باشد و اين باعث ميشود شما دستتان را به عقب بكشيد. با اين همه بر طبق اين ديدگاه طرفدار مكتب پديدار جانبي همۀ كارهاي علّي در اين موارد بهوسيلۀ پديدههاي نظام عصبي شما صورت ميگيرند. آن پديدههايي كه معلول هستند ممكن است محصول تجربيات آگاهانۀ مشخصي باشند. با اين همه، تجربيات آگاهانه از جهت علّي ساكن هستند. آنها به ظاهر قدرت علّي را واجدند چراكه معلول به حساب ميآيند و بنابراين هميشه با پديدههاي مادي كه خودشان معلولهاي متفاوتي دارند همراه هستند.
فرض كنيد كه باز كردن تسمه پروانه هم باعث گرم شدن اتومبيل من و هم به وجود آمدن صدايي زير شود. اين صدا همراه با گرم شدن است اما علت آن به حساب نميآيد. بر طبق نظر طرفدار مكتب پديدار جانبي اين نكته در مورد همۀ پديدههاي ذهني صادق است.
دوشنبه 6 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 282]