واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: آشنايي با ادبيات فانتزي
نويسندگان- آرمان اسلامبولچي:
با يك داستان علمي، تخيلي و فانتزي، خواننده از مرزهاي تكرار و زندگي روزمره فرار ميكند. بال ميگشايد و خود را در جهاني پيدا ميكند كه همه چيزش متفاوت است
يك روز تكراري را تجربه كردهاي. همهچيز مانند ديروز است. صبح از خواب بلند شدي. به همانجا رفتي كه هميشه ميروي. از همان خيابانها عبور كردي كه هميشه ميگذشتي. همان آدمهايي را ديدي كه هر روز ميبيني.
به اطرافت كه نگاه ميكني، هيچ چيز عوض نشده. احساس ميكني در يك چرخه تكرار قرار گرفتهاي؛ دنيايي كاملا معمولي. تلويزيون مثل هميشه از جنگ عراق ميگويد. روزنامهها از قيمت نفت نوشتهاند و حتي دوستانت همان چيزهايي را تعريف ميكنند كه تاكنون بارها شنيدهاي؛ حتي مجبوري غذايي بخوري كه بارها در عمرت مزهاش را تجربه كردهاي. آرزو ميكني چشمانت را ميبستي و به جهان ديگري پرتاب ميشدي؛ جايي كه همهچيز متفاوت است.
شايد همين نياز باعث شده تا گونهاي در ادبيات به نام ژانر «علمي، تخيلي» و «فانتزي» پديد بيايد. آدمها آرزوي خود را در ميان صفحات كاغذ يافتهاند. در داستاني كه قبل از خواب ميخواني، ديگر چيزي تكراري نيست. به دنيايي خارقالعاده سفر كردهاي. دنيايي كه هيچ از آن نميداني و بايد همه چيزش را از نو كشف كني.
حال اين داستانهاي افسانهاي كه زندگي روزمره را ميشكند و انسان را به مرز رويا و ناباوري ميبرد چگونه بهوجود آمدهاند؟ سابقه آنها چيست؟ انسانها در چه سني از آنها استقبال ميكنند و خلق اين نوع كتابها در ميان نويسندگان ايراني چگونه است؟
داستان «فانتزي» و داستان «علمي، تخيلي» يعني چه؟
«فانتزي» گونهاي در ادبيات است كه عناصر غيرواقعي و خيالي در آن به عنوان درونمايه اصلي داستان استفاده ميشود. گويي كه اين موجودات، قوانين و ساختارهاي خيالي، واقعيت دارند و اساس داستان با اين پيش فرض، شكل ميگيرد.
«علمي، تخيلي» نيز سبكي در ادبيات است كه در آن به بررسي تاثير نظرات علمي و پيشرفت علم و فناوري، طرح نظريههاي علمي ثابتنشده و پيشبينيهايي از آينده فناوري در قالب داستان پرداخته ميشود.
از مديا كاشيگر، مترجم و نويسنده كه اتفاقا چند داستان در سبك «علمي، تخيلي» نوشته است، اين سئوال را پرسيدم. پاسخ اين بود: «ادبيات فانتزي با قوائد و قانونها كاري ندارد. نويسنده در اين سبك نه تنها بايد داستان خلق كند، بلكه بايد قانونهاي حاكم در دنياي داستاني خود را نيز بيافريند و فضاي ديگرگونهاي ايجاد كند. در واقع او دو چيز خلق ميكند؛ اول قانونهايي ماوراي زميني و سپس ماجرايي داستاني.»
فانتزينويسي از كجا آغاز شد؟
اينكه داستانهاي تخيلي، حماسي و اسطورهاي دقيقا از كي آغاز شد مشخص نيست. همواره داستانهاي جن و پري در ميان آدميان رواج داشته است. منتقدان آثار افرادي چون هومر و فردوسي و افسانههايي چون گيلگمش، مهابهاراتا، هزار و يك شب و شاه آرتور را اولين نمونههاي مكتوب ادبيات فانتزي ميدانند.
همچنين عدهاي افلاطون (فيلسوف يوناني) را براي داستان «آتلانتيس» اولين نويسنده داستانهاي علمي و تخيلي برميشمارند. اما در ادبيات مدرن تقريبا مشخص است كه اين گونه ادبي چگونه آغاز شد.
رضا عليزاده، مترجم برخي از آثار فانتزي چون «ارباب حلقهها» در اين باره ميگويد: «ادبيات فانتزي مدرن تا دو قرن سابقه دارد. نويسندهاي اسكاتلندي به نام جوج مكدونالد با رمانهايي چون «فانتاستس» و نويسندهاي به نام ويليام موريس آغازگران اين سبك هستند.
اين ژانر در اواخر قرن ۱۹ ميلادي به سبكي پرطرفدار تبديل شد و بزرگاني چون تالكين و رايدر هاگارد در اين ژانر شناخته شدند.»
آيا ادبيات فانتزي براي سن خاصي است؟
شايد شما هم ديده باشيد افرادي را كه فكر ميكنند داستانهاي علمي- تخيلي و يا فانتزي فقط براي كودكان است. جالب است بدانيد آغازگران اين سبك ادبي در دنياي مدرن، به هيچ عنوان براي كودكان نمينوشتند.
بعد از پيدايش اين نوع ادبي، برخي هم به فكر افتادند كه از اين سبك براي خلق آثاري ويژه نوجوانان استفاده كنند.
نكته جالب توجهي هم در ادبيات فانتزي وجود دارد. آثار ژول ورن (نويسنده فرانسوي) كه امروزه آثاري محبوب نوجوانان است، در روزگار خود بسيار جدي تلقي ميشده است و مجموعههايي چون «هري پاتر» كه اختصاصا براي كودكان نوشته شده، محبوب جمع عظيمي از بزرگسالان است.
«ميتوان از اين ژانر هم براي خلق آثار مربوط به كودكان استفاده كرد و هم براي نگارش آثار مربوط به بزرگسال. اما ويژگي اينگونه آثار اين است كه به هر حال هر دو گروه از آنها استقبال ميكنند.
آن دسته از آثاري كه براي كودكان است مورد توجه بزرگسالان نيز قرار ميگيرد. شايد چون آنها را به ياد روزگار نوجواني خود مياندازد و همينطور ميبينيم آثاري چون «ارباب حلقهها» كه اثري فاخر و قوي است، مخاطبان زيادي در بين نوجوانان دارد.»
اينها جملات ويدا اسلاميه، مترجم مجموعه «هري پاتر» است، وقتي از او در مورد گروه سني مخاطبان ادبيات فانتزي سئوال پرسيدم.
نويسندگان ايراني در اين زمينه چه كردهاند؟
پيشينه داستان فانتزي مدرن در ايران را با محمد محمدعلي در ميان گذاشتم. او كه از نويسندگان نسل پيشين ايران است، اين ژانر را در ايران ناشناخته ميداند و به باور او اثر مطرحي در اين گونه ادبيات وجود ندارد.
او ميگويد: «شايد بتوان برخي از آثار صادق هدايت را فانتزي دانست. اما نويسندگان ما در ۵۰-۶۰ سال گذشته، بيشتر به مسائل روزمره فكر كرده و يا سياستزده و حزبي عمل كردهاند. فقط در زمينه كودك و نوجوان موفق عمل كردهايم و آثار فانتزي دندانگيري براي بزرگسالان نداريم.»
با اينكه محمدعلي از عدم وجود ادبيات فانتزي در ميان نويسندگان ايراني سخن ميگويد، اما سه سال است كه در ايران مسابقهاي به نام «مسابقه ادبيات فانتزي و علميتخيلي» برگزار ميشود.
داوران اين مسابقه در دو دوره قبلي از نويسندگان و مترجمان مطرحي انتخاب شدهاند كه در ميانشان نام افرادي چون: رضا عليزاده، اسدالله امرايي و مديا كاشيگر به چشم ميخورد. در اين مسابقه هم داستانهاي ترجمه شده و هم داستانهاي ايراني شركت ميكنند. برگزيدگان ايراني دو دوره قبلي مسابقه معرفي شدهاند و دوره سوم اين مسابقه نيز تا ماه ديگر برگزار و برندگان آن اعلام خواهند شد.
تاريخ درج: 4 خرداد 1387 ساعت 19:21 تاريخ تاييد: 5 خرداد 1387 ساعت 00:59 تاريخ به روز رساني: 5 خرداد 1387 ساعت 00:51
يکشنبه 5 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: همشهری]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 299]