تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ساقدوش کیست ؟ | وظیفه ساقدوش در مراسم عقد و عروسی چیست ؟
قایق‌سواری تالاب انزلی؛ تجربه‌ای متفاوت با چاشنی تخفیف
چگونه ویزای توریستی فرانسه را بگیریم؟
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
بهترین سایتهای خرید تیک آبی رسمی اینستاگرام در ایران
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1815401455
نقش شاه و دربار در ناکارآمدي دولتها سالهاي 1332-1320(1)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
نقش شاه و دربار در ناکارآمدي دولتها سالهاي 1332-1320(1) نويسنده:علي محمد ي* چکيده بررسي تاريخ پرتحرک سياسي - اجتماعي ايران همچون چراغ فروزاني است براي نسل امروز و فردا تا با عبرت گرفتن از سرنوشت گذشتگان ، شرايط زمان را بهتر بشناسند و درباره آنها به درستي قضاوت کنند . تاريخ ايران نيز عليرغم قدمت ، مدنيت ، نقاط ضعف و قوت فراواني مقابل ديدگان نقاد و منصف قرار مي دهد . در اين مقاله سعي شده است که با توجه به اينکه سالهاي پس ازاشغال ايران در شهريور 1320 تا مرداد 1332 از جايگاه ويژه اي در تاريخ معاصر برخوردار مي باشد . به بررسي گوشه اي از تحولات اين مقطع پرداخته شود . در اين مقاله تحقيقي به اين سئوال که چرا دولتهاي بين سالهاي 1320تا 1332 در ايران از کارآمدي و ثبات لازم برخوردار نبوده اند پاسخ داده خواهد شد . براي پاسخ به سئوال به نقش دربار و شاه به عنوان يکي از عوامل اصلي بي ثباتي و ناکارآمدي دولتها پرداخته شده است و با بيان نمونه هايي از دخالت هاي دربار و شاه در تضعيف کابينه ها و سقوط نخست وزيراني که شاه به آنان تمايل نداشته به اثبات فرضيه تحقيق مبني بر اينکه : « دولتها سالهاي 1332-1320به علت دخالت هاي مکرر دربار و شاه نتوانستند از ثبات و کارآيي لازم برخوردار باشند » مي پردازيم . واژگان کليدي شاه ، دربار ، کابينه (قوه مجريه )، مجلس (قوه مقننه )، نخست وزير ، ارتش ، احزاب سياسي مقدمه تاريخ صرفاً فهرستي از رويدادهاي تاريخي نيست ، بلکه گزراشي واقعي و يک پارچه از روابط ميان اشخاص ، رويدادها ، زمانها و مکانهاست ما تاريخ را براي شناخت گذشته به کار مي بريم و با استفاده از آن مي کوشيم زمان حال را در پرتو رويدادها و تحولات گذشته بشناسيم . آيات بسياري در قرآن مجيد در تأکيد بر مطالعه و تعمق در تاريخ و سير در زمين نازل شده است (آيه 9 سوره نور )که به منزله عبرت آموزي و تجربه اندوزي از گذشتگان مي باشد . اگر حوادث گذشته را با توجه به اهميت آن که در بالا عنوان شد ، بنگريم يک نوع پيوستگي همچون حلقه هاي زنجير در آن مشاهده خواهيم کرد و به کلامي ديگر تاريخ امروز را نمي توانيم جدا از تاريخ گذشته به حساب آوريم و چون مي خواهيم فرداي بهتري براي فرزندانمان مهيا کنيم چاره اي نداريم که گذشته را خوب بشناسيم . با اين مقدمه که در وصف اهميت تاريخ گفته شد هدف ما در اين مقاله بر اين اصل قرار دارد که با توجه به اين که سال هاي پس از اشغال از شهريور 1320تا مرداد 1322 از جايگاه ويژه اي در تاريخ معاصر ايران برخوردار مي باشد به بررسي گوشه اي از تحولات سياسي ايران در اين دوران بپردازيم . در اين مقطع با اشغال ايران و روي کار آمدن محمد رضا شاه جوان شاهد بروز تغييراتي عمده در ساختارهاي سياسي ، اقتصادي و اجتماعي جامع هستيم . قدرت که تا آن زمان کاملاً در دست هاي يک نفر متمرکز شده بود از حالت تمرکز خارج شده و بين نهادهاي مختلف و جداگانه همچون مجلس ، دربار ، سفارتخانه هاي خارجي ، کابينه ، احزاب و گروههاي ذينفوذ تقسيم شد . تعداد اين مراکز قدرت ، منجر به آسيب پذير شدن کابينه ها و تزلزل نخست وزيران گرديد و آنان را از توان کافي براي روياروئي با مسائل موجود اجتماعي - سياسي تهي ساخت . محد رضا شاه همواره قدرت پدرش را به ياد داشت و در آرزوي رسيدن به آن بود . اما از آن جائيکه قدرت در قطب هاي متعددي پراکنده شده بود و آنها هر يک در جهت تفوق بر ديگري تلاش مي کردند . لذا شاه و دربار نيز سخت مي کوشيدند تا در اين منازعه سياسي بر رقيبان خود پيروز گردند . به همين خاطر به شکل هاي مختلف در صدد افزايش قدرت سلطنت خود بر آمدند . در دوران مورد بررسي ، دربار در تضعيف کابينه هايي که مجلس بر سر کار مي آورد و همراه با شاه و دربار نبودند نقش عمده ي ايفا مي کرد و اگر کابينه يا نخست وزيري مي کوشيد تا در برابر دربار اظهار وجود کند به اتحاء مختلف مورد انتقاد و کارشکني قرار مي گرفت . با در نظر گرفتن مدت زمامداري نخست وزيران سالهاي 1320تا 1332 که برخي دو يا سه بار به نخست وزيري رسيدند و تعداد کابينه ها که بيست و سه بار ترميم گرديدند .ميانگين عمر هر کابينه به عنوان يک شاخص ثبات و کارآمدي بيش از سه ماه و نيم نمي باشد که با احتساب ترميم ها به هشت ماه مي رسد که در هر دو صورت نشان دهنده بي ثباتي دولت ها در اين مقطع مي باشد . براي بررسي دليل اين بي ثباتي و ناکارآمدي سئوال اصلي ما در اين مقاله اين است که : چرا دولت هاي سالهاي 1320-1332در ايران از ثبات و کارآمدي لازم بر خوردار نبوده اند ؟در جواب اين سئوال فرضيه زير به عنوان پاسخ احتمالي در نظر گرفته شده است . دولت هاي سالهاي 1332-1320به دليل دخالت هاي دربار نتوانستند از ثبات و کارآيي لازم برخوردار باشند . در مقاله حاضر در نظر است براي رسيدن به پاسخ سئوال و اثبات فرضيه به بررسي نقش دربار و شاه و شيوه هاي مقابله آنها با دولت ها و کابينه ها و نخست وزيران پرداخته شود . محمد رضا شاه (1357-1320) در پي خروج رضا شاه از کشور درنتيجه حمله نيروهاي انگليس و شوروي به ايران که در شهريور 1320صورت گرفت ، محمد رضا شاه وليعهد 22ساله به جاي پدر بر تخت سلطنت نشست با اين شرط که از آن پس طبق قانون اساسي سلطنت کند نه حکومت . به موجب اصل 44 متمم قانون اساسي «شخص شاه از مسئوليت مبري است وزراي دولت در هر گونه امور مسئول مجلسين هستند » اصل 64 رابطه ميان شاه و وزيران کابينه را از اين هم صريح تر بيان مي کرد . « وزرا نمي توانند احکام شفاهي يا کتبي پادشاه را مستمسک قرار داده سلب مسئوليت از خودشان بنمايند .» با آنکه تعريف حدود و ثغور اختيارات پادشاه طبق قانون اساسي وظايف پادشاه را آشکارا به امور تشريفاتي محدود مي ساخت ، وظيفه رسمي پادشاه تعيين نخست وزير ، معمولاً پس از رأي تمايل اکثريت مجلس به نفع وي بود . شاه مي بايست فرمانهايي را که قبلاً وزرا امضاء کرده بودند ، توشيح کند . او مي توانست مجرمان را مورد عفو قرار داده ، همچنين هيأت هاي ديپلماتيک به خارج اعزام دارد ، وزيران خارجي را به حضور بپذيرد و به مشورتهاي تشريفاتي به اعضاء هيأت دولت يا مجلس بپردازد ، شاه وظايف بي شمار ديگري را نيز دارا بود که از صدور فرمان انتخابات تا افتتاح رسمي مجلس ، از مراسم متعدد برگزاري سلام در مواقع رسمي تا پيشبرد امور خيريه ، را در برمي گرفت . اين واقعيت که جلسات هيأت دولت اغلب در حضور وي تشکيل مي شد به او حق مي داد که نقشي بيش از ايفاي نقش تشريفاتي در امور سياسي داشته باشد . مهمترين نقش شاه که طبق قانون اساسي از محدوده تشريفات فراتر مي رفت ، مقام فرماندهي کل نيروهاي مسلح بود که درواقع بخش عمده اي از نفوذ وي از اين مقام بر مي خاست و شاه از اينکه نقش درجه دوم و غير فعالي در قانون اساسي به وي واگذار گرديده بود ناراضي و در طول اين مدت سعي در افزايش اين اختيارات داشت . شاه در پي آن بود که براي ايفاي نقش بالاتر از مقام در نظر گرفته شده در قانون اساسي و تحقق آرزوي حکومت کردن و نه صرفاً سلطنت کردن دست به کوشش جهت برداشتن موانع و محدوديت هاي قانوني که داشت بزند و از تقسيم قدرت با ديگر نهادهاي سر باززند . دربار با خروج رضا شاه از نفوذ دربار بسيار کاسته شد . دربار به عنوان ستون خيمه حکمومت رضا شاه محسوب مي شد که حال اين ستون با توجه به شرايط به وجود آمده در کشور متزلزل گريده بود . هر چند به گفته آقاي عظيمي از نظر نهادي جايگاه پادشاه و موقعيت دربار به هيچ وجه دگرگون نشد و نبرد بر سر قدرت به سبک سنتي و به شيوه مسلط ادامه يافت . نبردي که در روند تکوين آن دربار و درباريان مدعي اصلي به شمار مي رفتند و دربار و شاه سعي مي کردند که موقعيت خود را در فرصت هاي مختلف بهبود بخشند . قوه مجريه با سقوط رضا شاه قوه مجريه به تدريج جايگاه قانوني خود را پيدا کرد . مفاهيمي چون مسئوليت مشترک وزراء هيأت دولت و مسئوليت در قبال نسخت وزير معنا و مفهوم پيدا کرد . سرسپردگي به دربار و شخص اول مملکت به تدريج جاي خود را به مسئوليت در قبال مجلس و هيأت دولت داد . اين تحول آن چنان چشمگير بود که برخي از رجال مستقل تر و استخوان دار تر عصر بعد از رضا شاه همچون احمد قوام به شدت مخالف هر گونه تماس و ارتباطي ميان وزرا و مسئولين دولتي با دربار و شخص شاه بودند . به عنوان نمونه احمد قوام در زمان نسخت وزيري اش خيلي جد از يکي از وزرايش که با دربار تماس داشته مي خواهد که به دليل ارتباط غير مجاز با دربار بلافاصله استعفايش را تقديم دارد . دربار و کابينه ها موقعيت نامشخص يا مبهم کابينه از نظر قانون اساسي و سستي نهادين آن موجب تسهيل و تشويق تجاوزهاي مکرر دربار به قلمرو اختيارات قوه مجريه نيز مي گرديد . کمتر کابينه اي بر سر کار مي آمد که دربار به طور مستقيم يا غير مستقيم در آن نمايندگي نداشته باشد و از سال 1327 به بعد دربار به گونه اي فزاينده در تشکيل دولتها قدم پيش گذارد و مناصب وزارت را به نامزدهاي مختلف خود سپرد . موفقيت دربار در اين کار با بهره برداري از چند دستگي و حالت سکون و انفعال موجود ميان اکثر نمايندگان و نيز اعمال فشار مستقيم يا غير مستقيم ، جلب نظر رهبران فراکسيونهاي عمده و پخش داستانهاي دروغين يا مبالغه آميز درباره تهديدهاي داخلي يا خارجي حاصل مي شد . در مواقعي که دولتي به حد کافي نماينده منافع دربار نبود دربار پشتيباني خود را از آن دريغ مي داشت ، ولو اينکه خطري براي دربار محسوب نمي شد . با اين همه دربار شرايط عادي با دولتي ميان مايه که نخست وزير ضعيف النفس در رأس آن قرار گرفته باشد به مخالفت بر نمي خاست . در يک از مقالات شاه با شپرد (1) سفير انگلستان در ايران ، شاه بر اين اعتقاد خود تأکيد و عنوان مي کند که : (.. قدرت حکومت بايد از شاه نشأت بگيرد و اصرار ورزيد که سلطنت در سنت هاي مردم ريشه دوانده و از فکرشان غير قابل تفکيکي است .) لوروژن شپرد به يانگر 9.وئن 1950) لوروژن (2) سفير انگليس در ايران در آبان ماه 1328 در گزارشي به وزارت امور خارجه در خصوص دولت هاي ضعيف برگزيده از سوي شاه عنوان مي کند : (... توالي دولت هاي ضعيف که از سوي شاه بر گزيده و حمايت شده اند ، عملاً ، کار ... را به فلج کشانده است و ... قانون به چنان درجه اي از خفت و خواري کشانده شده است که حتي براي ايران شايان توجه است .(لوروژتل به بوين 18 نوامبر 1949) پيتر آوري (3) در کتاب معاصر ايران در خصوص ضعف کابينه ها مي نويسد : (موضوع ضعف کابينه ها در برابر مجلس ، بر اثر دخالت هاي شاه پيچيده تر مي شد . اين مشکل فقط پس از مبارزه نهائي شاه مصدق در سال 1953(1332) شمسي حل گرديد . در حالي که مجلس دلايلي براي ساقط کردن نسخت وزيران داشت ، مقام سلطنت نيز شرايط و قيودي را براي قدرت نسخت وزير و ثبات کابينه قائل مي شد . از اين رو رقباي نخست وزير از حمايت احتمالي شاه برخوردار مي شدند . اين حمايت غالباً موقتي بود و پشت پرده صورت مي گرفت . حمايت پشت پرده به اين معني بود که به صورت رمز و کنايه ، پيام هاي تلفني ، شرفيابي هاي شتاب آميز و شبانه و تحريکات عليه کابينه مصدق انجام مي شد .)(پيتر آوري، 1377،ص 255) پی نوشت ها : *عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد آشتيان. 1-Francise Sheepard 2-Sir John Lorgtel 3-Peter Avery منبع: فصلنامه علمي-پژوهشي ( ويژه نامه علوم سياسي ) ادامه دارد...
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 339]
-
گوناگون
پربازدیدترینها