تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
بهترین سایتهای خرید تیک آبی رسمی اینستاگرام در ایران
کدام رنگ کاغذ دیواری مناسب فضای شماست؟
چه چیزهایی دیگر در دکوراسیون مد نیست؟!
بررسی قیمت تیرچه + قیمت تیرچه کرومیت + قیمت یونولیت
خرید و قیمت ورق در مشاوران آهن + [مشاوره رایگان]
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1813412981
نقش شاه و دربار در ناکارآمدي دولتها سالهاي 1332-1320(2)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
نقش شاه و دربار در ناکارآمدي دولتها سالهاي 1332-1320(2) نويسنده:علي محمدي* تحميل وزراء توسط دربار به نخست وزيران يکي ديگر از اقدامات در قبال دولت ها تحميل وزراء وابسته به دربار به نخست وزيران بود که معمولاً نخست وزيران مجبور بودند که با وزراي تحميلي موجود در کابينه کار کنند که طبيعتاً در چنين شرايطي همکاري و تفاهم براي پيشبرد مسايل اصلي کشور و اداره امور جاري آن با مانع جدي روبه رو مي شد . لوروژتل در نامه اي باروز در 24دسامبر 1947مي نويسد که : (در جريان انتخاب حکيمي به نسخت وزيري در آذرماه 1326 طرفداران شاه با اين شرط حکيمي رأي دادند که وي هژير را به عضويت کابينه در آورد و در نهايت در اسفند ماه 1326 هژير به عنوان وزير شاه به دولت پيوست . ) آبراهاميان (1) در خصوص دخالت هاي شاه و تحميل وزرا به نسخت وزير مي نويسد : (شاه که تا سال 1326 خود را پادشاه مشروطه نشان مي داد که سلطنت مي کند نه حکومت ، هر چند در پشت صحنه ارتش را اداره مي کند و اغلب در تضعيف با تقويت وزراء دخالت داشت . اما در سال 1327، آشکارا در سياست مداخله مي کرد و به عزل و نصب نه تنها وزرا بلکه نخست وزيران نيز مي پرداخت .(آبراهاميان ، 1377، ص303) حمايت از احزاب سياسي خود ساخته جهت تضعيف دولتها و نخست وزيران در ماه هاي نخست فروپاشي ديکتاتوري رضا شاه ده ها حزب ، گروه ، انجمن و کلوپ سياسي در سراسر کشور تشکيل شدند که در يک سوي اين طيف وابسته به دربار بودند . محمد رضا شاه به منظور مقابله با خطرات متعددي که از همه سو قدرت وي را تهديد مي کرد ، به وسايل و اقدامات گوناگون تمسک مي جست . يکي از اين اقدامات تأسيس و حمايت از جمعيت ها و احزاب متنوع در اين دوران بود . حسين فردوست در خصوص اقدامات محمد رضا شاه براي تمرکز قدرت و تحکيم موقعيت خود مي نويسد : «يکي ديگر از اقداماتي که محمد رضا براي تحکيم موقعيت خود و تمرکز قدرت انجام داد تشکيل احزاب و دستجات شبه نظامي بود که در جامعه و ارتش ريشه دوانيده و عناصر آن بعدها اصلي ترين اجزاء رژيم او شدند . يکي از اين احزاب که محمد رضا هزينه آن را تأمين مي کرد حزب سومکا بود که توسط داود منشي زاده راه انداخته شد و در آن افرادي مثل داريوش همايون شرکت داشتند . اعضاي اين حزب با مخالفين محمد رضا مبارزه مي کردند ... به هزينه محمد رضا آنها خانه اي اجازه کرده بودند وسايل خانه هم توسط دربار تأمين مي شد . در اين خانه آنها جلسات سخنراني منظم داشتند و حملات خياباني را طراحي مي کردند آنها خود را به شدت شاه پرست مي خواندند .(فردوست ، 1371، ص141) از جمله احزاب ديگري که شاه و دربار در آنها نفوذ داشتند مي توان به احزاب آريا ، انتقام و ذوالفقار اشاره کرد . حزب انتقام از جمله احزابي بود که در برپايي تظاهرات وميتينگ هايي که به منظور برکناري در مخالفت با احمد قوام صورت مي گرفت فعاليت شديد داشت . همچنين حزب کوچک و وابسته به دربار آريا که از کمک مالي دربار برخوردار بود در جريان حوادث 9 اسفند 1331 تظاهر کنندگان را رهبري مي کرد که شامل گروههاي اراذل و اوباش حرفه اي اجير شده بودند . (عظيمي ، 1377، ص431) همين طور در جريان نخست وزير احمد قوام در سالهاي 26-1324و حتي پس از سقوط قوام حزب آريا از جمله احزابي بود که به شدت بر ضد قوام فعاليت مي کرد . براي نمونه ، عده اي از افراد حزب آريا در اداره روزنامه قلندر اجتماع و در حدود 2 ساعت به وسيله بلندگو در خصوص عمليات قوام تنقيدات شديدي کرده و مجازات او را از دولت و مجلس خواستار بودند . اين تظاهرات شعارهاي زنده باد شاه ايران و مرده باد قوام را حدود ساعت 11/5 خاتمه يافت .(طيراني ، 1376، ص4) رابطه دربار و شاه با ارتش از کودتاي سوم اسفند 1299 که رضا خان به عنوان فرمانده ديويزيون قزاق وارد تهران شده بود ، تا شهريور 1320که از قدرت ساقط شده ارتش مطلقاً تحت امر او بود . او چه در عنوان و چه در عمل فرمانده کل قوا بود اما در عصر بعد از رضا شاه وضعيت تغيير کرد . اگر چه پادشاه در آن زمان رسماً فرمانده کل قوا بود اما قوه مجريه به نحو روز افزوني تلاش مي کرد تا از نفوذ شاه و دربار بر ارتش کاسته و در مقابل قواي مسلحه را تحت امر قوه مجريه يعني هيأت دولت و نسخت وزير در آورد . رقابت بر سر کنترل قواي مسلحه ميان شاه و نظاميان وابسته به دربار از يک سو و قوه مجريه از سويي ديگر از مهمترين جنبه هاي کشمکش هاي سياسي ايران عصر بعد از رضا شاه را تشکيل مي دهد . اين رقابت و رويارويي بالاخص در مقاطعي که شخصيت هاي مستقل تر و غيره وابسته تر به دربار همچون دکتر مصدق يا حمد قوام در رأس قوه مجريه بودند ، به مراتب جدي تر مي شد . محمد رضا شاه به منظور تحکيم قدرت خود از شهريور 1322 دستورهاي خود را مستقيماً به ستاد ارتش ابلاغ مي کرد و با اين کار اختيارات قانوني وزير جنگ را زير پا نهاد هر چند به موجب قانون اساسي وزير جنگ تحت نظارت نخست وزير قرار داشت . او اين غصب اختيارات قوه مجريه را با ادعاي اين که هنوز حکومت مشروطه براي ايران زود است ، توجيه مي کرد . در آذر ماه 1323 شاه به آورل هريمن که به ديدارش رفته بود اظهار داشت : « تا زمانيکه مردم آموزش کافي براي درک اصول حکومت دموکراتيک نيافته و قادر به تفکر انفرادي و هوشيارانه نيستند ، کشور نمي تواند چنان که مطلوب اوست ،... دموکراتيک شود » (گزارش 6 دسامبر 1944 ليلانو موريس به وزارت خارجه )(2) محمد رضا شاه با توجه به عدم پايگاه مردمي اش سعي کرد ارتش را در دست خود نگه داشته و براي حفظ وفاداري افسران ارتش امتيازاتي به آنان بدهد . شاه از محاکمه عمده فرماندها ارشدي که در شهريور 1320 محل مأموريت خود را ترک کرده بودند ، جلوگيري کرد ، با تسريع در ترفيع درجه افسران ، شمار سرهنگها و فرماندهان عالي رتبه را در عرض بيست ماه برابر تعدادي کرد که پدرش در عرض بيست سال بدان ميزان رسانده بود . همچنين در حفظ بودجه نظامي ، افزايش حقوق افسران و ... اقداماتي را انجام داد .(آبراهيان ، 1377، ص218) سريدر بولارد (3)، سفير انگليس ، در گزارش خود مي نويسد شاه که « در علاقه مردم به سلطنتش ترديد دارد به افسران وابسته است ، ارتش را کاملاً اداره مي کند و بنابراين « عنوان و قدرت واقعي بزرگ ارتشتاران را به دست آورده است ». او مي افزايد که شاه مي خواهد ارتشي نيم ميليوني به وجود آورد . (آبراهيان ، 1377، ص219) ارتش که وظيفه آن حفظ نظم و قانون بود به عنوان ابزاري استراتژيک در دست سلطنت و دربار به شمار مي رفت که در امر رويارويي با حريفان و شکست و تنبيه دشمنان ، از ارزش زيادي برخوردار بود . شورشها و طغيانها طبق خواست دربار يا به سرعت سرکوب مي شد يا ادامه مي يافت ، به عنوان نمونه مي توان به نقش دربار و ارتش در ناآرامي هاي 1321 در تهران و شورش عشاير جنوب در اواخر تابستان 1325 اشاره نمود که هدف متزلزل کردن موقعيت قوام بوده است . يا دخالت هاي ارتش در هنگام انتخابات به نفع کانديداهاي طرفدار دربار و شاه از آن استفاده مي شده است و اينها دلايلي بوده است براي اين که شاه دلبستگي هاي سياسي خود را به ارتش افزايش دهد . (عظيمي ، 1374، ص33) از ديگر کشمکش ها و رقابت بر سر ارتش ، به دوران نخست وزيري احمد قوام بر مي گردد که در پي اقدامات قوام مبتني بر اين که به نمايندگان اعلام کرد که در آينده فرمانده کل ارتش تابع وزارت جنگ خواهد بود و اداره ارتش را غير نظاميان مي خواستند به دست گيرند . قوام سلطنت طلبان را از وزارت جنگ بيرون ريخت و به اعضا ء کابينه دستور داد که فقط از طريق دفتر نخست وزير با شاه تماس بگيرند که سرانجام کشمکش ميان قوام و شاه به خيابان هاي تهران کشيده شد . (آبراهاميان ، 1377، ص225) برخي دخالت ها و اقدامات شاه و دربار در جهت تضعيف و بي ثباتي دولت ها و نخست وزيران سال هاي 1332-1320 نخست وزير محمد علي فروغي (شهريور 1320تا اسفند 1320) شاه در تلاش هايي براي تقويت موقعيت خويش با مخالفت فروغي روبرو نشد ولي تا آن زمان او هنوز به يک بازيگر مهم در صحنه سياسي تبديل نشده بود . وي در روزهاي نخستين سلطنتش ، از فروغي به بولارد (سفير انگليس در ايران ) شکايت کرده بود که او را در بي خبري نگاه مي دارد . (عظيمي 1374، ص70) نخست وزيري علي سهيلي (اسفند 1320تا مرداد 1321) انتصاب سهيلي به نخست وزيري مديون اعتماد و پشتيباني دربار و آمادگي شخص وي در به کاربردن کليه شگردهاي ممکن براي جلب نمايندگان بود . او يک سلطنت طلب وفادار به شمار مي رفت که با کمال ميل آماده بود تا هر چه شاه مي خواست انجام دهد . وي در طول بحران کناره گيري رضا شاه علاقمندي شديد خويش را به تداوم سلسله پهلوي نشان داده هيچ اشتياقي به زير سئوال بردن اختيارات شاه ابراز نکرده ، پيوندهاي خود را با شاه جوان تقويت کرده بود . عظيمي در خصوص نخست وزير سهيلي مي نويسد : « نخست وزيري سهيلي ، تجلي روشني از قصد دربار به ايفاي مجدد يکي نقش مؤثر سياسي و به کوتاه سخن نشانه اي از احياي استحکام ساختاري بود . (عظيمي ، 1374، ص73-72) نخست وزيري قوام (مرداد 1321 تا بهمن 1321) از آنجايي که نخست وزيري قوام مورد نظر شاه نبود و دربار با آن مخالف بود ، زمامداري وي به دلايل مختلف از جمله صلاحيت بيشتر وي در اداره کشور و همينطور رضايت شوروي ها صورت گرفت . قوام براي رفع شک و شبهه شاه از وفاداري وي به حکومت ، اعضاي کابينه اي را مکلف نمود که سوگند وفاداري به شاه و دولت ادا کنند . رويدادهاي 17و 18 آذر که براي اعتراض به کمبود نان جلوي مجلس انجام شده بود ، هر چند اکثر ناظران دربار را در ناآرامي درگير مي دانستند ، عوامل دربار (به سرکردگي برادران مسعودي و به ويژه عباس مسعودي مدير روزنامه اطلاعات که مظنون يا متهم به دريافت پول از دربار جهت برپايي تظارهات بود ) تمهيداتي را آغاز کردند تا مسئوليت وقايع فقط به شخص قوام نسبت داده شود . در اولين روز شورش شاه در شرفيابي چند تن از نمايندگان مجلس تأکيد کرده بود که دولتي بايد بر سرکار آيد که اصول قانون اساسي را محترم شمارد . موضوع اصلي ، عزم راسخ شاه براي رويارويي با نخست وزير بود ، نخست وزيري که قدرت سنتي دربار و اختيارت مقام سلطنت را به مبارزه طلبيده بود (عظيمي ، 1374، ص100) در آذر ماه 1321اندکي بيش از يک سال از جلوس محمد رضا بر تخت سلطنت مي گذشت . او که در آن هنگام 23 ساله بود به قوام نخست وزير اصرار ورزيد استعفا کند و حکومت را در اختيار نظاميان که شاه تا حدودي رويشان نفوذ داشت قرار دهد . ليکن قوام ، با پشتيباني بولارد ، وزير مختار انگليس تلاش شاه را براي تسلط بر دولت از طريق حاميان مورد اعتمادش که به عنوان وزير خدمت مي کردند دفع کرد . ( لاجوردي ، 1376، ص73) در گزارش بولارد به وزارت خارجه انگليس موضوع مخالفت شاه با قوام چنين عنوان مي شود که : « دشمني سرسختانه شاه با قوام عليرغم توصيه نمايندگان انگليس و شوروي و آمريکا ، و اين واقعيت که تظاهرات تصنعاً و طبق برنامه قبلي به راه انداخته شد و عمداً به چنان ابعادي کشانده شد ، از وجوه ناراحت کننده اوضاع بودند .(بولارد به وزارت خارجه بريتانيا ، 9 دسامبر 1942) پی نوشت ها : *عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد آشتيان. 1-Ervand . Abrahamian 2-حبيب اله لاجوري ، سرآغاز پشتيباني آمريکا از حکومت فردي در ايران » ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهادي ماهنامه اطلاعات سياسي - اقتصادي ، شماره 118-117 سال يازدهم ، ص72. 3-Sir Reader william Bullard منبع: فصلنامه علمي-پژوهشي ( ويژه نامه علوم سياسي ) ادامه دارد...
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 598]
-
گوناگون
پربازدیدترینها