محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1846589626
ارائه نظام واره اي احاديث اجتماعي (4)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
ارائه نظام واره اي احاديث اجتماعي (4) نويسنده:دكتر محمود تقي زاده داوري* 7. آموزه ابداء بحث بداء، به معني ظهور تغيير دفعي غير منتظره در روند امور نظام يافته، با بحث هاي قانونمندي جامعه و جبرهاي اجتماعي مرتبط است. كلمه بداء در لغت به معني ظهور، انكشاف و آشكار شدن [امري غير متوقع] است. وقتي گفته مي شود: بدالله كذا و كذا يعني افعالي از خداوند ظاهر گرديد كه در محاسبه و حدس ما نبوده است، و يا وقتي قرآن كريم مي گويد «وَ بَدالهم مِن اللهِ الم يكونوا يحتسبون: يعني از خداوند [جزائي ] آشكار گرديد كه آنها فكر نمي كردند.» (زمر: 47). اين آموزه داراي ريشه هاي محكم قرآني بوده (انعام: 2؛ فاطر:11؛ رعد:40؛ زخرف:4؛ نمل :75؛ يونس:61؛ حديد:22؛ زمر:47 و 48) و به خاطر دو حادثه مهم تاريخي پيش بيني ناشده در زمينه امامت امام هفتم (عليه السلام) (وفات اسماعيل بن جعفر و جايگزيني موسي بن جعفر (عليه السلام)) و امام يازدهم (عليه السلام) (وفات محمدبن علي و جايگزيني حسن بن علي (عليه السلام)) (مفيد، ارشاد، ص 285 و 336)، در دانش هاي حديث تفسير، كلام و فلسفه شيعيان جايگاه استواري يافته است. اين واژه در تعابير علماي اماميه به معني «انقطاع استمرار الامر التكويني و انتهاء اتصال الافاضه»(مجلسي، بحارالانوار، ج4 ، ص127). و يا «النَسخ» التكويني الواقع في التكوينيات (مفيد، المقالات، ص 80) و يا «سنوح امرِ لم يكن متوقعاً لعدم تقدم اسبابه الارضيه السماويه»(ملاصدرا، شرح اصول كافي، ص 381) و يا امثال آن به كار رفته است. ولي بايد توجه داشت كه نسخ، نوعا در امور تكليفي، انشايي، امري و دستوري (normative) جريان دارد و بداء در امور تكويني، واقعي و توصيفي (descriptive) همانگونه كه نسخ به آمد و دوران حكم و تكليف شرعي پايان مي بخشد، بداء نيز استمرار يك روند عيني، يك نظم واقعي و يك رفتار نظام يافته را خاتمه مي دهد. همچنان كه نسخ وظيفه اي عمومي و اجتماعي (و نه وظيفه اي كاملا شخصي و فردي) را بر مي دارد، بداء نيز تغيير و تبديل رويه هاي جمعي، عادت هاي اجتماعي و يا جلوگيري از پيامدهاي طبيعي و اجتماعي آنها را به همراه دارد. و همچنان كه نسخ در امري اجتماعي (دين، شريعت) قابل تصور است، بداء نيز در عمل جمعي و گروهي، رفتار اجتماعي و تاريخي انسان ها و عواقب و آثار طبيعي، انساني و اجتماعي مترتب بر آنها معنا مي دهد. بداء در اموري جاري مي شود كه متجدد، متبدل، متغير، سيال، زمان مند و تدريجي الحصولند و به اصطلاح ديني، قَدَر غير حتمي، قضاء يُنقَضْ و كتاب و لوح محو و اثبات دارند و از اين رو امور ثابت، و لايتغير كه داراي قَدَر حتمي و قضاء لا يُنقَضْ و لوح و كتاب محفوظ اند در محدوده آن قرار نمي گيرند و شايد بتوان تعريف فوق را اينگونه تقرير نمود كه بداء در پديده هايي جريان مي يابد كه خداوند از امر آنها فراغت نيافته است، هر روز را در كار و شأن آنها سپري مي كند. در آنها يُحيي و يُميت، يخلق و يرزق و يفعل ما يشاء است ، به خلاف اموري كه شكل يافته، بسته شده و موضوع گرفته و به اصطلاح، خداوند از امر آنها فارغ شده است. مثلا سنگ همواره ماهيت سنگي اش را حفظ مي كند و درخت نيز همواره شاكله درختي اش را، و عقرب و گرگ هم، همواره ذات عقربي و گرگي خود را. هيچ يك از اين مواليد ثلاث، هيچ گاه از اقتضائات طبيعي و يا غريزي از پيش تعيين شده خود فراتر نمي روند. از بدو پيدايش و تولد تا آن نيستي، همانند رفتار و خواص و آثار طبيعي و حيواني خود را حفظ مي كنند. ولي اگر موارد بداءپذير يعني الإفقار بعد الإغناء و الامراض بعد الإعفاء، و الإماته بعد الإحياء و الزياده و النقصان في الآجال و آلارزاق (مفيد، اوئل ، المقالات، ص 80) و يا موارد بداء ناپذير ، همچون نَقْلُ نبيٍ عَنْ نُبوّتِه وَ إمامٍ عن إمامته و مؤمنٍ قد اَخَذَ عَهده بالايمان عن ايمانه را كه در متون كلامي ذكر شده اند(مفيد، مسائل العُكْبريه، ص 99-100) بدين بحث اضافه كنيم به روشني درمي يابيم كه نظريه بداء، تنها در عرصه هاي انساني، اجتماعي و تاريخي دوران داشته و طبعاً ربطي به محيط هاي جمادات، نباتات و حيوانات ندارد. بلي، در طبيعت گاه حوادث غير مترقبه اي نظير طوفان، سيل، زلزله، قحطي، خشكسالي، خسف و آتشفشاني پديد مي آيد كه روال عادي زندگي موجودات طبيعي را مختل مي سازد و روند نظم طبيعي موجود را مي گسلد، ولي بايد توجه داشت كه اين وقايع از جهت اينكه وقايعي طبيعي و محيطي (ecologic) هستند و در محدوده بداء قرار نمي گيرند، بلكه از آن جهت كه (بر مبناي متون ديني) با عمل جمعي و يا رفتار گروهي و يا خواست تاريخي انسان ها مرتبط مي شوند با مسئله بداء ارتباط مي يابند. لهذا هر امر سيال و تغييرپدير و داراي سنّ و سال و دوره و عصر و قضاء و قدر و كتاب و لوح را نمي توان امري بداء پذير تلقي نمود، بلکه تنها حيطه هاي تمايلات، اعمال، رفتار، ملکات رويه ها، عادات، آداب و رسوم جمعي و اجتماعي انسان ها، و همچنين اثرات، عواقب و نتايج مترتب بر آنهاست که تبدل پذير و يا بداءپذير مي باشند. زيرا در اين حيطه هاست كه دائما نگرشي، سليقه اي، رفتار و عملي به صورت الگو و قالب و مثال در مي آيد و به صورت جمعي تكرار مي شود و يا از الگو و قالب و مثال بودن مي افتد و از دور و جرگه عمل خارج مي شود؛ شكل گيري و قالب گرفتن يك رفتار جديد و سپس از شكل و قالب افتادن آن همچنان تا وقتي كه انسان و جامعه و تاريخ برقرار است، ادامه مي يابد و تكرار مي شود. حال، طرح آموزه بداء در اين عرصه ها بدين معناست كه روند فعاليت جمعي انسان ها، مي تواند با اراده جمعي آنها، تغيير شكل و تغيير مسير دهد، و از يك نظم و سنت و قانون و ضرورت به نظم و سنت و قانون و ضرورتي ديگر وارد گردد، به عنوان مثال: انسان هايي كه همواره در طول تاريخ در نظام استبدادي به سر برده و همه تلاش جمعي آنها صرف تحقق اوامر و فرامين حاكمان ظالم و جائرشان شده، مي توانند از ضرورت و حتميت و جبر اين سنت تاريخي و پيامدهاي غير انساني آن خلاصي يابند و با اراده اي جمعي و مجاهدتي طاقت فرسا اين نظم و نظام را فروپاشند و نظم و نظام و سنتي انساني و مشورتي و عادلانه برپا كنند، آنچنانكه در ايران اسلامي، اين چنين شده است. آموزه بداء به ما مي آموزد كه ما انسان ها همواره قادريم زندگي خود را از حالت ركود، انحطاط و فروپاشي و عذاب خارج ساخته ، به حالت ارتقاء و اعتلا درآورديم. ما قادريم قبل از نزول بليه و بلا بر رفتارهاي جمعي ظالمانه و فاسقانه و مفسدانه خود، با تغيير آن رويه ها و با جايگزين كردن رفتارهاي عادلانه و بشر دوستانه، موجب نزول رحمت و مغفرت و رونق الهي گرديم (تقي زاده، داوري، نظريه بداء، 1386) همين ايده را حضرت امير (عليه السلام) مورد تأكيد قرار داده است:«وَ أيْمُ اللَّهِ مَا كَانَ قَوْمٌ قَطُّ فِي غَضِّ نِعْمَةٍ مِنْ عَيْشٍ فَزَالَ عَنْهُمْ إِلا بِذُنُوبٍ اجْتَرَحُوهَا، لِأنَّ اللهَ لَيْسَ بِظَلاّ مٍ لِلْعَبِيدِ وَ لَوْ أنَّ النَّاسَ حِينَ تَنْزِلُ بِهِمُ النِّقَمُ وَ تَزُولَ عَنْهُمُ النِّعَمُ فَزِعُوا إِلَى رَبِّهِمْ بِصِدْقٍ مِنْ نِيَّاتِهِمْ وَ وَلَهٍ مِنْ قُلُوبِهِمْ لَرَدَّ عَلَيْهِمْ كُلَّ شَارِدٍ وَ أصْلَحَ لَهُمْ كُلَّ فَاسِدٍ: و قسم به خداوند، هرگز شادماني و فراواني زندگي جمعيتي زايل نشد مگر به خاطر گناهاني كه مرتكب شدند، زيرا خداند بر بندگان ستمكار نيست، و اگر مردم هنگام فرود آمدن بلا و زوال نعمت با نيتي صادق و دل هايي پر از اندوه و بيم به پيشگاه پروردگار شان ناله و فرياد مي كردند [و از گذشته خود مي بريدند] هر آينه هر نعمت دور شده اي را به آنان باز مي گرداند و اهر امر فاسدي را برايشان اصلاح مي كرد» (نهج البلاغه، خطبه 178). در مجموع، روابط جمعي، حيات اجتماعي و تاريخي انسان، عرصه حاكميت نواميس، سنن و قوانين ضروري، حتمي، جبري و تخلف ناپذير است. آموزه بداء، بر اين ديدگاه تأكيد دارد كه انسان ها با خواست و اراده جمعي و گروهي، مي توانند از سيطره نواميس مربوط به رفتارهاي جائرانه و ظالمانه و فاسقانه و تبعات آن، خود را رهايي بخشند و به سيطره قوانين مربوط به روابط عادلانه و خيرخواهانه و پيامدهاي آن وارد گردند و بدين ترتيب از ضرورت نقمت بگريزند و به سنت نعمت در آيند. اين امكان جابه جايي و زمينه گريز از يك ضرورت بد و ورود به يك ضرورت خوب تنها در روابط جمعي انسان ها وجود دارد و در رفتار ساير موجودات مطرح نمي باشد. نتيجه ارائه نظام واره اي احاديث مرتبط با رشته هاي علوم اجتماعي يعني تعليم و تربيت حقوق، سياست، اقتصاد، مديريت، جامعه شناسي و مردم شناسي مي تواند دو كاركرد سازنده براي اين دانش و نيز جامعه داشته باشد. يكي اينكه اين احاديث از مهجوريت و انحصار بررسي در محدوده حوزه ها و دانشكده هاي حديث شناسي (الاهيات) خارج ساخته و در پهنه فراخ دانش هاي اجتماعي كه با واقعيت زندگي جمعي و مسائل مربوط با آن سر و كار دارند، وارد سازد و بدين ترتيب، محدثان را درگير با مشكلات اجتماعي جامعه خود كرده و از آنها كارشناسان ماهر و متبحر فراهم آورد. و دوم آنكه، دانشجويان و دست اندركاران رشته هاي علوم اجتماعي را با گنجينه احاديث شيعي / اسلامي آشنا كرده و از اين طريق زمينه بهره گيري و الهام گيري از اين منابع غني در جهت ايده پردازي و نظريه پردازي در رشته هاي مذكور را فراهم سازد. دست يابي به چنين مهمي، البته نيازمند تلاش هاي دلسوزانه و خيرخواهانه همت دست اندركاران عرصه هاي فوق الذكر است. ولله الحمدمن اوله الي آخره. پی نوشت ها : * دكتراي فلسفه اجتماع و عضو هيئت علمي دانشگاه قم منابع: 1. آرون، ريمون؛ مراحل اساسي انديشه در جامعه شناسي؛ ترجمه باقر پرهام؛ چ3؛ تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي، 1364. 2. ابن خلدون، عبدالرحمان؛ مقدمه؛ چ2، بيروت: دارالفكر، 1408ق. 3. افلاطون؛ جمهوري؛ جلد 2 از مجموعه آثار افلاطون؛ ترجمه محمد حسن لطفي؛ چ3، تهران : شركت سهامي انتشارات خوارزمي، 1380. 4. پي يتر، آندره؛ ماركس و ماركسيسم؛ ترجمه شجاع الدين ضيائيان؛ چ5، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1358. 5. ترمذي،محمدبن عيسي؛ سنن الترمذي؛ الطبعه الثانيه، بيروت: دارالفكر، 1403ق. 6. تقي زاده داوري، محمود؛ «بررسي ديدگاه هاي فلسفه اجتماعي آيت الله سيد محمد باقر صدر»؛ فصلنامه معارف اسلامي؛ شماره 12، سال سوم، شماره 4، پاييز 1386. 7. ـــــــــــــ؛ «نظريه بداء و سنت هاي اجتماعي و تاريخي»؛ چاپ شده در: مقالات فارسي؛ شماره 74، قم: كنگره جهاني هزاره شيخ مفيد، 1413ق. 8. حرّاني، ابن شعبه؛ تحف العقول؛ الطبعه الثانيه، قم: مؤسسه النشر الاسلامي، 1408 ق. 9. سروش، عبدالكريم؛ فلسفه تاريخ؛ تهران: پيام آزادي، 1360. 10. شريف رضي؛ نهج البلاغه؛ قم: مؤسسه النشر الاسلامي، 1408ق. 11. شيرازي، ملاصدرا؛ شرح اصول كافي؛ طهران: مكتبه المحمودي، 1391ق. 12. صدر، سيد محمد باقر؛ المدرسه القرآنيه؛ بيروت: دارالتعارف للمطبوعات، 1400 ق. 13. صدوق، ابوجعفر محمدبن علي؛ علل الشرايع؛ قم: منشورات دارالزهراء، طبعه الثانيه، 1386. 14. طباطبايي، محمد حسين، الميزان؛ قم: منشورات جامعه المدرسين، [بي تا]. 15. قمي، شيخ عباس؛ الدُّر النظيم في لغات القرآن العظيم؛ قم: مؤسسه درراه حق، 1407هـ.ق. 16. كليني، محمدبن يعقوب؛ الاصول من الكافي؛ تهران: دارالكتب الاسلاميه، 1388ق. 17. گورويچ، ژرژ؛ جبرهاي اجتماعي و اختيار يا آزادي انساني؛ ترجمه حسن حبيبي، چ2، تهران: شركت سهامي انتشار ، 1358. 18. گيدنز، آنتوني؛ جامعه شناسي؛ ترجمه منوچهر صبوري،تهران: نشر ني، چاپ دوم، 1374. 19. مجلسي، محمدباقر؛ بحارالانوار؛ الطبعه الثانيه، بيروت: مؤسسه الوفاء،1403ق. 20. مصباح يزدي، محمد تقي؛ جامعه و تاريخ از ديدگاه قرآن؛ چ2، تهران: سازمان چاپ و نشر بين الملل(سازمان تبليغات اسلامي)، 1379. 21. مطهري، مرتضي؛ جامعه و تاريخ؛ قم: دفتر انتشارات اسلامي، [بي تا] 22. مفيد، محمد بن نعمان؛ المسائل العكبريه؛ جزء 49 از مجموعه مصنفات شيخ مفيد، قم: المؤتمرالعالمي لِآلفيه الشيخ المفيد، 1413ق. 23. ــــــــــ، الارشاد؛ قم: مكتبه بصيرتي، [بي تا]. 24.ـــــــــــ، اوائل المقالات؛ جزء 8 ، از مجموعه مصنفات شيخ مفيد، قم: المؤتمر العالي لالفيه الشيخ المفيد، 1413ق. 25. نوري طبرسي، ميرزا حسين؛ مستدرك الوسايل؛ قم: مؤسسه آل البيت لاحياء التراث، 1408ق. 26. هندي، علاءالدين؛ كنزالعمال؛ بيروت: مؤسسه الرساله، 1399ق. شيعه شناسي 25
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 458]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها