تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834972017
درآمدى بر موقوفات زنان
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
درآمدى بر موقوفات زنان نويسنده:مهدى مهريزى چكيده بررسى موقوفات زنان يكى از محورهاى نشان دادن نقش زنان در تمدن اسلامى است اين مقاله به عنوان درآمدى بر اين مسأله تحرير شده است. در اين نوشته نخست كتب و مقالات تحرير شده در معرفى موقوفات زنان گزارش شده و سپس به معرفى 137 زن واقف در ايران و جهان عرب پرداخته است. پايان بخش اين مقاله تحليل و بررسى موقوفات زنان از جهت نسبت آن با موقوفات مردان، پراكندگى موقوفات زنان در قرون مختلف، موارد وقف شده و نيز موقوف عليهم مىباشد. كليد واژهها : وقف ، زنان ، تمدن اسلامى. در آمد يكى از عناصر تأثيرگذار و متغيرهاى تحولات فرهنگى و اجتماعى در ميان مسلمانان، نهاد وقف بهشمار مىرود و به سخن ديگر يكى از متغيرهاى بررسى تمدن اسلامى نهاد وقف است در اين ميان اگر بخواهيم جايگاه زنان را در تمدن اسلامى و يا تحولات اجتماعى و فرهنگى تحليل كنيم ناچار به مسأله موقوفات زنان نيز مىرسيم كه بايد آن را از زواياى گوناگون كاويد. اين نوشتار تلاش مىكند چشماندازى را از مسأله موقوفات زنان به دست دهد و زمينه بحثهاى علمى و تحليلى را فراهم آورد. پيش از ورود به بحث لازم است يادآورى گردد كه در ميان آثار فراوانى كه در زمينه وقف در ميان مسلمانان تدوين شده و تعداد مقالات و كتب و پاياننامهها به بيش از 500 عنوان مىرسد،(1) كمتر از پانزده عنوان كتاب و مقاله به بررسى موقوفات زنان اختصاص دارد و اين حكايت مىكند كه اين مسأله دغدغه ذهنى پژوهشگران و نويسندگان نبوده است با اينكه بخش قابل توجهى از موقوفات در جهان اسلام، توسط زنان صورت گرفته و مىتوان ادعا كرد كه نزديك به 20 % از كل موقوفات از آن زنان مسلمان بوده است. اين نوشتار كه درآمدى است بر اين مسأله، نخست مرورى بر مكتوبات به چاپ رسيده (اعم از كتاب و مقاله) در زمينه موقوفات زنان دارد و سپس تلاش مىكند گزارشى اجمالى از موقوفات زنان براساس فهارس موجود به دست دهد و در پايان نيز تحليل اجمالى از وقفيات زنان ارائه خواهد داد. بر اين اساس مباحث اين نوشته در سه بخش تنظيم مىشود: يكم. مرور منابع دوم. گزارش موقوفات زنان سيم. تحليل و ارزيابى از وقفيات زنان يكم. مرور منابع تا آنجا كه نگارنده جستجو كرده تاكنون دو كتاب مختصر و دوازده مقاله در گزارش موقوفات زنان به چاپ رسيده است كه گزارشى اجمالى آن به ترتيب زمان نشر از اين قرار است: 1. كتاب وقف فاطمه خاتون، مديرية اوقاف دمشق، 1375 ق / 1955م. اين كتاب كمحجم حاوى وقفنامه فاطمه خاتون دختر محمّدبيك سلطان ملك شاه است كه در سال 974قمرى تحرير شده است. 2. مسجد امير چقماق يزد و موقوفات آن ، فصلنامه ميراث جاودان ، سال اول، شماره 2، تابستان 1372ش. در اين مقاله بخشى از وقفنامه مسجد فوق كه واقفان آن امير جلال الدين چقماق و همسرش بىبى فاطمه خاتون مىباشند، آورده شده است. 3. چهار وقفنامه از چهار مدرسه اصفهان در دوره صفوى، نزهت احمدى، ميراث اسلامى ايران، دفتر سوم، 1375ش. از اين چهار وقفنامه واقف سه مورد آن زنان مىباشند كه متن وقفنامهها در اين مقاله آورده شده است. 4. وقفنامه مدرسه و مسجد دروازه دولت، على اكبر خان محمدى، ميراث جاودان، سال چهارم، شماره 2، تابستان 1375. واقف اين موقوفه جهان خانم ملقب به مهد عليا از نوادههاى دخترى فتحعلى شاه مىباشد. قسمتهايى از وقفنامه به همراه نسخهشناسى در اين مقاله درج شده است. 5. دو وقفنامه از دو زن زبيده بيگم و گوهر شاه خانم، نزهت احمدى، ميراث اسلامى ايران، دفتر ششم، 1376ش. اين مقاله حاوى متن وقفنامهها و زندگى نامه مختصر واقفان مىباشد. 6. نسخهشناسى يك جلد قرآن نفيس ، قربان عزيززاده ، ميراث جاودان، سال پنجم، شماره 3 و 4، پاييز و زمستان 1376ش. واقف اين نسخه فاطمه مادر شاه سليمان صفوى است. 7. وقفنامههاى بانوان در دوره صفوى، نزهت احمدى، ميراث جاودان، سال پنجم، شماره 3 و 4، پاييز و زمستان 1376ش. در اين مقاله چند وقف از زنان عصر صفوى معرفى شده است. 8. وقفية للاميرة سارة، ذو الحجة 1418ق /1997م. در اين مقاله متن وقفنامه و تصوير قسمتى از آن با تحليل اجمالى درج شده است. 9. زنان واقف در تهران عهد قاجار، كريستف ورنر، ترجمه نسيم مجيدى قهرودى، ميراث جاودان، سال هفتم، شماره 4، زمستان 1378ش. سه زن واقف به همراه تصوير متن وقفنامهها و تحليلى از آن در اين مقاله مندرج است. 10. اوقاف قراختاييان كرمان، نمونهاى از اقدامات وقفى فرمانروايان زن در تاريخ ايران، ميراث جاودان، سال هشتم، شماره1، بهار 1379ش. گزارش وقفيههاى سه زن از اين دوره در اين مقاله ثبت شده است. 11. دو موقوفه از زنان خاندان علم، زهرا طلايى، ميراث جاودان، سال نهم، شماره 3 و 4، پاييز و زمستان 1380ش. متن دو وقفنامه بههمراه تصوير آن در اين مقاله مندرج است. 12. زنان واقف در پايتخت صفوى، نزهت احمدى، مجموعه مقالات همايش اصفهان و صفويه، ج 1، اسفند 1380. تحليلى از اوقاف زنان در عهد صفويه در اين مقاله ارائه شده است. 13 . اوقاف نساء السلاطين العثمانيين، تحقيق: د. ماجدة مخلوق، دارالافاق العربية، مصر، 1427ق/2006م. اين كتاب كم حجم حاوى وقفنامه همسر سلطان سليمان از سلاطين عثمانى بر مكه و مدينه است كه در سال 960قمرى تحرير شده است. 14. وقفنامه مظفريه مسجد كبود تبريز، دكتر محمّدجواد مشكور. اين وقف توسط خاتون جان بيگم انجام شده و در اين مقاله گزارشى از وقفنامه و قسمتهايى از آن آورده شده است. دوم. گزارش موقوفات زنان چنانكه در آغاز مقاله ياد شد، فهرست وقفيات زنان به تفكيك به چاپ نرسيده است همانگونه كه در فهرست موقوفات نيز اين تفكيك ديده نمىشود. بلكه در برخى از كتب در ضمن فهارس پايانى نام زنان واقف فهرست شده است. در اينجا براساس فهارس و برخى آثار مرتبط ديگر گزارشى ابتدايى از موقوفات زنان ارائه مىگردد و اذعان داريم كه اين گزارش بسيار ابتدايى است و نياز به فحص و جستجوى بيشتر دارد. در اين گزارش نام زنان، موقوفه، سال وقف و مورد مصرف وقف به اجمال ياد مىشود. اين موارد در دو قسمت ايران و كشورهاى عربى گزارش مىشود. الف. ايران 1. خاتون جان، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف قرن يازدهم قمرى، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(2) 2. جهان بانو بيگم بنت امير قاسمبيك، ترجمهاى از قرآن كريم، قرن يازدهم قمرى، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(3) 3. گلنار خانم صبيّه حضرتقلى چولهاى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، اوايل قرن يازدهم قمرى، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(4) 4. والده محمد تقى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، نامعلوم، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(5) 5. فاطمه خانم بنت مير شرفالدين، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، شنبه 22 شعبان 1059ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(6) 6. خواهر محمد تقى خان، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، 1110ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(7) 7. خواهر محمد حسنخان، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، 1110ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(8) 8. حُسنِ زيبا، همسر ميرزا جلال الدين محمد، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، محرم 1127ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(9) 9. منوّره خانم هندى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، 1156ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(10) 10. شرف جهان خانم همشيره ابوالحسن خان، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، جمعه 12 رجب 1157ق، كتابخانه آستانه قم، قم.(11) 11. بى بى جان خانم بنت مولا دادخان، ترجمهاى از قرآن كريم به فارسى، تاريخ وقف شعبان 1202ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(12) 12. شريفه بيگم بنت مير سيد محمد استرآبادى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ واقف شوال 1203ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(13) 13. فاطمه خانم، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، 1203ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(14) 14. بى بى بلوچ، ترجمهاى از قرآن كريم به فارسى، تاريخ وقف 2 شوال 1211ق، كتابخانه آستان قدس رضوى مشهد.(15) 15. طيب النساء خانم بنت حاج محمد هاشم تبريزى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، محرم 1212ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(16) 16. خانم جان بنت مرحوم آقا اسماعيل، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، رمضان 1217ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(17) 17. زينب نساء خانم، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، 22 شعبان 1217ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(18) 18. شاه نساء خانم، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، 22 شعبان 1217ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(19) 19. موجود خانم بنت محمد امين زنگنه، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، شعبان 1223ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(20) 20. معصومه خانم فرزند آقا نورز قندهارى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، ذى قعده 1228ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(21) 21. مهدعليا فخرالدوله، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، 1230ق، موزه آستانه قم، قم و 1250ق، موزه آستانه قم، قم.(22) 22. دختران شيخ اسماعيل جامى احمدى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، صفر 1237ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(23) 23. ملكزاده خانم به شادى روان محمدشاه قاجار، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، جمادى الاول 1244ق، موزه آستانه قم، قم.(24) 24. حميده خاتون، ترجمهاى از قرآن به فارسى، تاريخ وقف جمادى الاول 1248ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(25) 25. زينب خانم حاجى رستم قندهارى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، شوال 1250ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(26) 26. زينب خانم بنت باباعلى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، رمضان 1260ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(27) 27. دلشاد ميرزا دختر عباس ميرزا، ترجمهاى از قرآن كريم، تاريخ وقف 1261ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(28) 28. شهربانو خانم، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، 1262ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(29) 29. سلطان صفيه دختر عباس ميرزا نائب السلطنه وهمسر محمودخان قراگوزلو، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، 1270ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(30) 30. محترم خانم، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، 1271ق، كتابخانه شاهچراغ، شيراز.(31) 31. فاطمه خانم، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، 1272ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(32) 32. صاحب سلطان خانم، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف 1274ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(33) 33. معصومه بيگم، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، جمادى الاولى 1281ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(34) 34. تاج گل خانم، ترجمهاى از قرآن كريم، تاريخ وقف صفر 1284ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(35) 35. والده يمين الدوله و جلال الدوله، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، صفر 1284ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(36) 36. همدم خانم بنت ميرزا تقى خان امير كبير، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، ذى قعده 1284ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(37) 37. گوره بنت آقا حسين نيشابورى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، ربيع الاول 1285ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(38) 38. فاطمه سلطان فرزند عبدالباقى خان، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، 20 ربيع الاول 1287ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(39) 39. ضعيفه ترشيزيه، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، ذى حجه 1292ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(40) 40. گل بىبى خانم بنت مرحوم حسنعلى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، رجب 1294ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(41) 41. حاجيه شاهزاده خانم، همسر نصرة الدوله و مادر عميد الدوله، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف 3 شوال 1297ق، موزه آستان قم، قم.(42) 42. نواب خانم دختر بهرام ميرزا معزالدوله، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، ذى قعده 1302ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(43) 43. صبيه حاجى علينقى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، جمادى الثانى 1308ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(44) 44. صبيه حاج ملا محمد على قاينى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، اول ذى حجه 1312ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(45) 45. بى بى خانم، ترجمهاى از قرآن كريم، تاريخ وقف، ربيع الثانى 1313ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(46) 46. فاطمه سلطان خانم، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، ذى قعده 1313ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(47) 47. نورى شرف خانم شهير به نبات خانم دختر محمد رضاخان قاجار قزوينى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، ذى حجه 1331ق، كتابخانه آستانه قم، قم.(48) 48. علوّ الدوله ايروانى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، شعبان 1333ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(49) 49. كوكب خانم بهجة السلطنة، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، جمادى الاول 1334ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(50) 50. مهرآسا سپهبدى، بانو، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف 26 محرم 1350ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(51) 51. ملك الحاجيه دختر حاجى محمد ابراهيم ملك التجار، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، ذى حجه 1351ق، موزه آستانه قم، قم.(52) 52. بيگم صاحبه، ترجمهاى از قرآن كريم، تاريخ وقف مهر 1325ش، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(53) 53. صغرى خلعتبرى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، اول مهر 1327ش، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(54) 54. جهان ارشد بختيارى، ترجمهاى از قرآن كريم، تاريخ وقف 1339ش، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(55) 55. نور شرف خانم مشهور به جانى خانم، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، شهريور 1340ش، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(56) 56. خازن الملوك ياورى، ترجمهاى از قرآن كريم، تاريخ وقف، 1343ش، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد(57) 57. معصومه دختر ميرفتاح ملايرى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، 1368ش، كتابخانه آستانه قم، قم.(58) 58. ام سلمه بنت ميرزاخان يزدى، يك باب باغ در قريه ابرند آباد حومه يزد، تاريخ وقف، نهم شوال 1208ق، عوايد آن سالانه 3 تومان در روز عيد غدير نان و كشمش خريده و صرف فقرا و سادات شود و سه تومان در ماه مبارك رمضان نان و خرما يا كشمش در وقت افطار صرف فقراء شود و پنج هزار دينار صرف غريب يا ابرندآبادى فوت شده و فقير كنند و دو تومان هر ساله در ماه محرم يا صفر در خانه واقفه صرف عزادارى شود. و... (59) 59. ام كلثوم صبيه آقا حسين قصاب، يك مزرعه و دو تخته زمين در طرزچان [مهريز]، تاريخ وقف، اول جمادى الاولى 1320ق، روضهخوانى در حسينيه دهوك يا مسجد جنب روضه سهل بن على.(60) 60. ام كلثوم و فاطمه خانم، يك قطعه زمين، در قريه ابرندآباد، تاريخ وقف، بيستم صفر 1302ق، روضه خوانى در مسجد جامع يا حسينيه همان قريه.(61) 61. بانو خانم بنت مهر على بن محمّد على، يك درب باغ در محله خيرآباد اهرستان، تاريخ وقف، دهم شعبان 1306ق، طبخ آش در دهه محرم و اطعام به فقراى شيعه.(62) 62. بنت محمّد ابراهيم خان، بيست و يك جُره و چهار دانك از آبهاى قنات ابراهيم آباد يزد، تاريخ وقف يازدهم شوال 1262ق، اطعام در روز عيد غدير و روضهخوانى و اطعام ايام محرم، ذبح گوسفند و اطعام به فقراء در روز عيد قربان، افطار در ماه رمضان و شبهاى احياء و... .(63) 63. بى بى بيگم زارچى، يك قطعه زمين در روستاى زارچ [حومه يزد]، تاريخ وقف 16 رمضان 1320ق، طبخ آش.(64) 64. بىبى نجمه مشهور به خانم كوچك، يك درب باغ در اهرستان يزد، تاريخ وقف 22 رمضان 1249ق، ثلث منافع را در ايام متبركه يا عيد غدير يا شبهاى احياء و يا ماه محرم صرف سفره و روضهخوانى.(65) 65. بيگم خانم بنت عبد اللّه گردفرامزى، يك جره آبهاى دو قنات شور و شيرين زارچ، تمامى نصف مشاع يك قطعه زمين، دو دانگ جره آب قنات قريه ابرندآباد، و يك درب باغ در قريه ابرندآباد و دو جره آبهاى قنات قريه گرد فرامرز و يك قطعه زمين در همان قريه و دو قطعه زمين ديگر در همان قريه، تاريخ وقف، 28 ربيع الثانى 1221ق، طبخ غذا در ايام عاشورا و صرف فقراء، افطار صائمين و تعزيهداران ايام عاشورا تا اربعين و... (66) 66. حاجيه بى بى فاطمه خانم ابرندآبادى، يك درب باغ و خانه، تاريخ وقف، 27 محرم 1277ق، وقف بر حضرت امير، امام حسين و امام رضا عليهمالسلام.(67) 67. حاجيه بيگم صبيه حاجى سيد مرتضى كسنوى، يك قطعه زمين و يك درب باغ، تاريخ وقف دهه اول جمادى الثانى 1277ق، روضهخوانى و اطعام.(68) 68. خانش بيگم دختر شاه اسماعيل صفوى، املاك واقعه در خارج يزد و بلوك قهستان، تاريخ وقف، 27 ربيع الاول 963ق، زوار آستانه امام حسين و...(69) 69. خديجه بانويه بنت محمّد غياث ابرندآبادى، دو جره آبهاى قنات قريه ابرندآباد و يك پارچه زمين، تاريخ وقف ذى حجه 1308ق، قرائت قرآن در ماه رمضان و طبخ غذا و اطعام فقراء در ماه رمضان.(70) 70. خديجه بيگم خانم صبيه مير حبيب اللّه اهرستانى، چهار دست باغچه در محله عيش آباد اهرستان، تاريخ وقف، دهم ربيع الثانى 1268ق، صرف مسجد محله عيش آباد و امام جماعت راتب و در صورت نبود امام جماعت، ابتياع خرما و صرف افطار صائمين در ماه مبارك رمضان در همان مسجد.(71) 71. خديجه خانم بنت حاج لطفعلى، چهار روز شبان از مزرعه كالمند با تمام لواحق شرعى و عرفى، تاريخ وقف، اول رجب 1257ق، خريد ديگ مسى بزرگ و طبخ آش و شوروا و حليم و اطعام در ماه محرم.(72) 72. خديجه خانم بنت حاجى ابراهيم خرمشاهى، چهار پارچه زمين و يك درب باغ كوشك و يك درب باغ لب رودخانه، تاريخ وقف دهم شوال 1262ق، طبخ آش و حلوا و اطعام مؤمنين.(73) 73. خديجه خانم بنت قاسم نعيمآبادى، سه پارچه زمين، تاريخ وقف، محرم 1309ق، اطعام روز عيد غدير.(74) 74. خديجه خانم صبيه استاد ابوالهادى حداد، هفت سهم و نيم از چهل و هشت سهم از يك درب حانوت [آسياب]، تاريخ وقف رمضان، 1273ق، روضه خوانى ايام عاشوراو آخر صفر و طبخ حلوا و اطعام فقرا.(75) 75. خديجه خانم صبيه جعفر نرسوبادى، يك درب باغ و يك جره آبهاى قنات كوچك و بزرگ قرينه كسنويه و يك پارچه زمين، تاريخ وقف اول ذى الحجة 1270ق، ابتباع آب براى آب انبار استفاده عموم، روضه خوانى سيد الشهداء و خيرات عمومى.(76) 76. خديجه خانم صبيه حاجى حسن بن حسين نعيمآبادى، يك فقير از يك درب باغ و دو ثلث از پنج اصله قوت و چهار دست و نيم زمين، تاريخ وقف، شعبان 1330ق، روضه خوانى.(77) 77. خرمن بنت رستم و دختر او خير خورشيد، سه قطعه زمين و يك باب خانه در محله خرمشاه از محلات اهرستان، تاريخ وقف، ششم شوال 1273ق، صرف زرتشيان.(78) 78. خير النساء خانم صبيه احمد بن حسين عليرضا، چهار قطعه زمين، تاريخ وقف، 14 ذى حجه 1315ق، خريد خرما و اطعام در ماه رمضان در مسجد زمان و روغن روشنايى همان مسجد و روضهخوانى در شبهاى جمعه.(79) 79. خير النساء صبيه ملا حاجى مهدى خرمشاهى، يك درب باغ، تاريخ وقف، صفر 1305ق، افطارى در ماه رمضان در مسجد محله كشخوان خرمشاه.(80) 80. خير النساء صبيه ملا محمّد على، يك درب باغ در روستاى شمسآباد و دو جره آب قنات همان قريه، تاريخ وقف، شوال 1237ق، روضه خوانى در محرم و صفر و اطعام.(81) 81. زينب بيگم همسر محمد مهدى حكم الملك اردستانى، مدرسه نيمآورد اصفهان، تاريخ وقف، 1113ق.(82) 82. بىبى فاطمه خاتون و همسرش امير جلال الدين چمقاق. مسجد امير چمقاق يزد و موقوفات آن، تاريخ وقف 841ق.(83) 83. خاتون جان بيگم همسر جهانشاه، مسجد كبود تبريز و موقوفات آن، تاريخ وقف، 869ق.(84) 84. دلارام خانم، همسر شاه عباس اول و جده بزرگ شاه عباس ثانى، مدرسه جده كوچك اصفهان تاريخ وقف، 1057ق، مخارج مدرسه جده كوچك.(85) 85. حورى نام خانم، جده شاه عباس ثانى، مدرسه جده بزرگ اصفهان، تاريخ وقف، 1057ق، مخارج مدرسه جده بزرگ.(86) 86. خيرالنساء، تاريخ وقف، 1075ق، وقف بر دخترش بدر جهان خانم.(87) 87. مادر شاه سليمان، تاريخ وقف، 1099ق، بر چهار تن از غلامان خودشو 1100ق، وقف بر امامزاده شمس الدين و 1079ق، وقف بر عتبات عاليات.(88) و 1098ق يك جلد قرآن وقف بر آستانه حضرت معصومه.(89) 88. دده خاتون، تاريخ وقف، 1083ق، وقف بر دخترش رضيه بانو خانم.(90) 89. مرواريد خانم، تاريخ وقف، 1090ق، روشنايى و عطر اماكن متبركه.(91) 90. فانيذى خانم بنت حاجى محمد على قزوينى، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، 27 رمضان 1090ق، كتابخانه آستان قدس رضوى، مشهد.(92) 91. بدر جهان خانم، تاريخ وقف، 1101ق، قسمى بر مدرسه جده كوچك و باقى بر دو تن از فرزندانش و پس از آنها بر تمامى فرزندان بهجز كسانى كه به خارج از كشور مهاجرت كردهاند.(93) 92. زينب بيگم، تاريخ وقف، 1103ق، جهت نيازمندان.(94) 93. عزت نساء خانم، تاريخ وقف، 1104ق، مدرسه علميه بيدآباد و ميرزا حسين و طلاب شيعه.(95) 94. مريم بيگم از شاهزادگان صفوى، مدرسه علوى خونسار و املاك آن و مدرسهاى در اصفهان در خيابان نشاط، تاريخ وقف، 1106ق.(96) 95. حشمت النساء خانم، دختر محمدرضا منجم باشى، تاريخ وقف،1131ق، يك سهم جهت قرائت قرآن، يك سهم براى چند تن از كنيزان واقف و سهم ديگر با صوابديد متولى جهت امور خير.(97) 96. خازنة الدولة بلقيس سيرت مريم سريرت، ترجمهاى از قرآن كريم، تاريخ وقف، جمادى الثانى 1253ق، موزه آستان قم، قم.(98) 97. ضياء السلطنة دختر فتحعلى شاه، ترجمهاى از قرآن، تاريخ وقف، ربيع الاول 1267ق، كتابخانه آستانه قم، قم.(99) 98. حاجيه ننه همسر حاجى ملا ميرزا محمد اندرمانى طهرانى، تاريخ وقف، 17 جمادى الاول 1271ق، وقف بر مدرسه مروى.(100) 99. جهان خانم ملقب به مهد عليا از نوادههاى دخترى فتحعلىشاه، تعمير و توسعه مدرسه و مسجد دروازه دولت تهران، تاريخ وقف، ربيع الاول،1272ق.(101) 100. مادر امير علم خان حشمت الملك، سه نيم روز از مزرعه، تاريخ وقف 12 جمادى الثانيه 1291ق، صرف تعزيه چهارده معصوم در حسينه.(102) 101. مادر امير محمّد ابراهيم خان شوكت الملك، يك سهم و نيم روز از قناتين سفلى و عليا و قنات ماشال و نيم روز از قنات آران و پانزده فنجان از قنات اسفيدنشان، تاريخ وقف اول شعبان 1331ق، صرف عزادارى امام حسين و افطاربر صائمين.(103) 102. حاجيه هاجر خاتون، دو دكان، تاريخ وقف، 1262ق/ 1848م، صرف تعزيهدارى و كمك به دانشجويان.(104) 103. گوهرشاه بيگم، املاك و مستقلات، تاريخ وقف، 1071ق، زائران و مجاوران حرم حضرت على و امام حسين عليهماالسلام.(105)(106) 104. زبيده بيگم دختر شاه سليمان، تاريخ وقف، 1092، و 1107ق، بر عتبات عاليات.(107) 105. مريم بيگم عمه بزرگ شاه سلطان حسين، تاريخ وقف، 1125ق و 1131ق، جهت اطعام ماه رمضان و روضهخوانى امام حسين عليهالسلام در مدرسه احداثى واقف (مدرسه مريم بيگم).(108) 106. شرف نساء خانم، زمينهاى اطراف تهران، تاريخ وقف،1296ق/1879م.(109) 107. حاجيه خاتون خانم، سيزده دكان، تاريخ وقف، 1298ق/1881م، صرف تعزيهدارى و كمك به فقرا و زوار.(110) 108. حاجيه سارا سلطان، سيزده دكان، تاريخ وقف، 1298ق/1881م، صرف تعزيهدارى و كمك به فقرا و زوار.(111) 109. تركان خاتون همسر قطب الدين، اموال و رقات بسيار، تاريخ وقف، 660ق، مدرسه مقدسه، دارالشفا، مسجد جامع دربنو.(112) 110. بىبى تركان دختر تركان خاتون، قرآنى سىپاره بر مقبره قراختاييان، تاريخ وقف، 687ق.(113) 111. حاجيه خاور خانم، تاريخ وقف، 1049ق، وقف بر اولاد، سهمى هم روضهخوانى.(114) ب. كشورهاى عربى 112. الست سفرى خاتون البارودى، مدرسة الباروديه در باب الناظر اردن، تاريخ وقف 768ق/1366م.(115) 113. خاتون البغدادقة، المدرسة الخاقونية درباب الحديث، تاريخ وقف 755ق/1354م.(116) 114. الست طنش بنت عبد اللّه المظفرية، مدرسة الست درقدسى، تاريخ وقف 800ق/1398م.(117) 115. مصر خاتون القادر، مدرسة القادرية در باب حطه، تاريخ وقف، 836ق.(118) 116. اصفهان شاه خاتون العثمانية، مدرسة العثمانية در باب القطانين، تاريخ وقف، 840ق/1437م.(119) 117. منى احمد جلال الدين حداد، تمام اموال منقول و غير منقول، مؤسسة الجنان در طرابلس لبنان، تاريخ وقف، 23/10/1988م.(120) 118. الاميرة سارة بنت الامام عبد اللّه بن فيصل بن تركى آل سعود، نخلستان بزرگ اهدايى از جانب ملك عبدالعزيز و ابتياعى به مبلغ 000/000/130 ريال عربستان، تاريخ وقف، 3/1/1391ق، جهت پدر و مادر و فرزندان و ساختن مسجد و احسان به فقرا.(121) 119. أردكين دختر سيفى نوكيه، 32 مكان در قاهره، تاريخ وقف 81 ربيع الآخر، 717ق، فقراى حرمين.(122) 120. خوند بركه ام السلطان اشرف، يك خانه و دو ساختمان و يك قريه، تاريخ وقف، 25 ذى قعده 771ق، زنان فقير حرمين.(123) 121. حاجة سلمى، تاريخ وقف، 9 رجب 790ق، نامعلوم.(124) 122. خوند شيرين والده سلطان فرج، تمامى اراضى ناحيه اخصاص و چند قريه، تاريخ وقف 7 شوال 802ق، مصالح، فقرا و خدام حرمين.(125) 123. گزل دختر السندمر، نيمى از ساختمانى در باب جامع طولونى، تاريخ وقف، 5 رمضان، 838ق، مصالح حرمين.(126) 124. ست بيرم دختر سيفى قر قماش، خانه، ميدان و ساختمان داخل بازار امير الجيوش، تاريخ وقف 15 شوال 864ق، حرمين.(127) 125. مصونه خديجه دختر احمد بن ارغون شاه، سه قطعه زمين در اطراف قاهره، تاريخ وقف، 6 شوال 866ق، حرمين.(128) 126. عايشه دختر برجك بن عبد اللّه الاقبناوى، زمين، تاريخ وقف، 12 جمادى الاخر 866ق، سالانه 2400 درهم فلوس صرف قارى قرآن در حرم پيامبر.(129) 127. مصونه بركت معروف به آمنه دختر شرف الدين، آسياب و چند ساختمان و منزل در قاهره، تاريخ وقف، 23، ربيع الاول، 868 ق، مصالح حرمين.(130) 128. مصونه فاطمه همسر زينى شعبان، خانه و زمين، تاريخ 19 ذى قعده،870ق، سالانه 2 دينار براى قارى قرآن در حرم پيامبر، 400 فلوس براى آب در مقام حنابله در مسجد الحرام، 505 دينار براى فقراء حرمين و قاهره.(131) 129. زينب دختر علاء على بن جمال، تاريخ وقف، 28 محرم 870 ق، نامعلوم.(132) 130. فاطمه دختر ناصرى محمّد، بخشى از سه ساختمان در قاهره، تاريخ وقف 12 شوال 873ق، مصالح حرم پيامبر.(133) 131. فاطمه دختر شهاب الدين احمد، زمينى در دمياط، تاريخ وقف، 24 ربيع الاول 874ق، مصالح حرم پيامبر.(134) 132. حليمه، ساختمان و زمينى در قاهره، تاريخ وقف 22 رمضان 887ق، حرمين.(135) 133. سيفى خشكلدى و همسرش زهراء، بخشى از زمينى در ناحيه برشنيس در منوفيه، تاريخ وقف، 14 رمضان 897 ق، فقراى حرمين.(136) 134. مصونه فاطمه مشهور به ستيته دختر تاج الدين، ساختمانى در بولاق و ساختمانى در بيرون قاهره، تاريخ وقف 20 ذى حجه 897ق، فقراى حرمين.(137) 135. مصونه جان سوار، عقار، تاريخ وقف، 27 ربيع الاول 912ق، فقراى مجاور حرم پيامبر.(138) 136. سليى فرزند بدرى حسن، تاريخ وقف، 18 صفر 921ق، نامعلوم.(139) 137. فاطمه دختر عبد اللّه، تاريخ وقف، 21 جمادى الاخر 921ق، نامعلوم.(140) سيم. تحليل و ارزيابى موقوفات زنان در ابتداى تحليل بايد يادآورى كرد كه هنوز آمار كامل موقوفات مردان و زنان در جهان اسلام در دست نيست و بسيارى از اسناد و سياهههاى موقوفات هنوز به چاپ نرسيده و يا فهرست نشده است، بدين جهت اين بررسى و تحليل كامل نخواهد بود. محورهايى كه در تحليل موقوفات بايد منظور گردد عبارتند از: 1. تعداد موقوفات زنان نسبت به مردان 2. آمار موقوفات زنان بر حسب قرون و زمان وقف 3. بررسى و تحليل آمارى براساس كشورها و شهرهاى محل سكونت زنان واقف 4. تحليل طبقه اجتماعى زنان واقف 5. تحليل و بررسى موقوفهها (كتاب، مدرسه و مسجد، زمين و...) 6. تحليل و بررسى موقوف عليهم (اعضاى خانواده، ايتام و فقراء، سادات، مراكز زيارتى و...) 1. نسبت موقوفات زنان به مردان در ابتداى مقاله ادعا شد كه موقوفات زنان نسبت به مردان 20 % مىباشد. مىتوان براى اين ادعا شواهدى اقامه كرد. كريستف ورنر در مقاله زنان واقف در تهران عهد قاجار، نوشته است: در فهرست راهنماى وقفنامههاى استان تهران كه بيشتر مربوط به دوران قاجار است، 1160 مدخل وجود دارد كه نزديك به 170 مورد آن يعنى حدود 15% به نام زنان ثبت شده است.(141) در مقاله زنان واقف در پايتخت صفوى مىخوانيم: از ميان 59 وقفنامه موجود در دايره كل اوقاف اصفهان كه به دوره صفوى تعلق دارد تعداد 17 وقف نامه از بانوان اين شهر باقى مانده است يعنى در واقع واقف 29 % موقوفات اصفهان در دوره صفويه بانوان هستند. اين رقم بسيار قابل توجه است چرا كه نزديك به يك سوم كل موقوفات را شامل مىشود.(142) برخى آمارها كه نگارنده به آنها دست يافته از اين قرار است: در كتاب اوقاف الحرمين الشريفين فى العصر المملوكى از 128 مورد موقوفههاى معرفى شده 18 مورد به زنان اختصاص دارد.(143) يعنى قريب 15% موقوفات از آن زنان بوده است. همچنين در كتاب يادگار ماندگار مجموعه اوقاف يزد، جلد اول، از مجموع 115 وقفنامه معرفى شده 23 مورد به زنان اختصاص دارد كه 20% كل موقوفات معرفى شده مىباشد. معدل اين چهار رقم ارائه شد، 75/19% مىباشد. بنابراين دعواى اختصاص 20% كل موقوفات به زنان قابل اثبات است كه البته رقم قابل توجهى مىباشد. در تحليل اين نسبت بايد موقعيت اقتصادى و استقلال مالى زنان را منظور كرد، كه با توجه بدان درصد قابل قبولى را نشان مىدهد. 2. آمار موقوفات زنان بر حسب قرون و زمان وقف آمار ثبت شده در اين مقاله موقوفات زنان را از قرن هفتم نشان مىدهد و پراكندگى اين تعداد وقفيات بدين صورت است. قرن هفتم: 2مورد قرن هشتم: 5مورد قرن نهم: 18مورد قرن دهم: 4مورد قرن يازدهم: 15مورد قرن دوازدهم: 13مورد قرن سيزدهم: 54 مورد قرن چهاردهم: 24مورد قرن پانزدهم: 1مورد نامعلوم: 1مورد نمودار فراوانى قرون چنين است: قرن سيزدهم: 54 مورد قرن چهاردهم: 24مورد قرن نهم: 18مورد قرن يازدهم: 15مورد قرن دوازدهم: 13مورد قرن هشتم: 5مورد قرن دهم: 4مورد قرن هفتم: 2مورد قرن پانزدهم: 1مورد نامعلوم: 1مورد 3. بررسى و تحليل آمارى براساس كشورها و شهرهاى محل سكونت زنان واقف از 137 زن واقف تعداد 111 زن ايرانى و تعداد 26 زن در جهان عرب زندگى مىكردند. زنان ايرانى عمدتا در اين شهرها پراكنده بودهاند: تهران، اصفهان، يزد. در جهان عرب نيز اين كشورها به چشم مىخورد: مصر، اردن، لبنان 4. تحليل طبقه اجتماعى زنان واقف اين امر به دليل عدم ثبت آگاهىهاى لازم در وقفنامه دشوار است ولى در اين ميان حضور زنان خانوادههاى سلطنتى و پادشاهان چشمگير است و اين تحليل نياز به كسب آگاهىهاى بيشتر دارد. 5. تحليل و بررسى موقوفهها در ميان اين تعداد وقفنامه اين موقوفهها به چشم مىخورد: 1. قرآن، 61 مورد 2. زمين، املاك و مستقلات، 76 مورد 6. تحليل و بررسى موقوفه عليهم در بررسى و تحليل موقوف عليهم اين موارد به چشم مىخورد 1. وقف بر حرمين شريفين و بارگاه امامان و امامزادگان76مورد 2. وقف بر ايتام و فقراء11مورد 3. وقف بر مؤمنان و مسلمانان17 مورد 4. وقف بر مساجد2مورد 5. وقف بر مدارس علميه10مورد 6. وقف بر فرزندان و بستگان5مورد 7. وقف در امور مذهبى (روضهخوانى ـ قرائت قرآن)16مورد در پايان يادآورى مىكند كه اين مقاله مىتواند درآمدى باشد براى گردآورى و فهرست كردن موقوفات زنان و تحليل و بررسى آنها كه اميد است به همت پژوهشگران در دستور كارهاى علمى آنان قرار گيرد. پی نوشت ها : 1) جهت اثبات اين ادعا كافى است به كتابشناسىهاى منتشره پيرامون وقف مراجعه كرد: راقم اين سطور تاكنون به چهار كتابشناسى و مأخذشناسى درباره وقف با اين مشخصهها برخورده است: 1. كتابشناسى وقف، محمد حسن بكايى، سازمان اوقاف و امور خيريه، 1377ش، در اين كتاب 657 اثر مستقل و 313 اثر مشتمل درباره وقف معرفى شده است. 2. الكاشف عن كتب الاوقاف، جمع واعداد: الباحث سامى التونى، الصندوق الوقفى للثقافة والفكر الامانة العامة للاوقاف، الكويت، چاپ اول، 1417ق / 1996م.در اين اثر اين موارد معرفى شدهاند: 147 كتاب مستقل، 25 پاياننامه، 232 كتابهاى مشتمل، 41 مقاله و در مجموع 445 عنوان. 3. مصادر و مراجع عن الاوقاف الاسلامية، السيد محمد على العمرى، ص 1 ـ 83. 4. الوقف قائمة بيبليوغرافية منتقاة، محى الدين عطية. در اين مقاله 70 اثر معرفى شده است. اين مقاله در مجموعه وقف پژوهى، دفتر سيزدهم قرار دارد. 2) فهرستگان نسخههاى خطى ترجمههاى فارسى قرآن كريم، ص 143، ش 105. 3) همان، ص 140، ش 99. 4) همان، ص 143، ش 105. 5) همان، ص 366، ش 440. 6) همان، ص 271، ش 300. 7) همان، ص 177، ش 153. 8) همان، ص 177، ش 153. 9) همان، ص 323، ش 375. 10) همان، ص 252، ش 269. 11) همان، ص 205، ش 192. 12) همان، ص 363، ش 432. 13) همان، ص 242، ش 251. 14) فهرستگان نسخههاى خطى ترجمههاى فارسى قرآن كريم، ص 242، ش 251. 15) همان، ص 235، ش 243. 16) همان، ص 364، ش 435. 17) همان، ص 374، ش 455. 18) همان، ص 373، ش 452. 19) همان، ص 509، ش 695. 20) همان، ص 273، ش 304. 21) همان، ص 370، ش 448. 22) همان، ص 427، ش 538. 23) همان، ص 331، ش 388. 24) همان، ص 436، ش 560. 25) همان، ص 300، ش 343. 26) همان، ص 208، ش 197. 27) همان، ص 270، ش 299. 28) همان، ص 455، ش 595. 29) همان، ص 445، ش 577. 30) همان، ص 477، ش 637. 31) همان، ص 478، ش 638. 32) همان، ص 475، ش 632. 33) همان، ص 501، ش 679. 34) همان، ص 365، ش 438. 35) همان، ص 482، ش 465. 36) همان، ص 481، ش 644. 37) همان، ص 315، ش 361. 38) همان، ص 444، ش 574. 39) همان، ص 486، ش 654. 40) همان، ص 416، ش 521. 41) همان، ص 404، ش 505. 42) همان، ص 450، ش 585. 43) همان، ص 453، ش 591. 44) همان، ص 366، ش 439. 45) همان، ص 501، ش 679. 46) همان، ص 455، ش 594. 47) همان، ص 505، ش 687. 48) همان، ص 233، ش 239. 49) همان، ص 506، ش 688. 50) همان، ص 361، ش 431. 51) همان، ص 470، ش 623. 52) همان، ص 415، ش 519. 53) همان، ص 300، ش 342. 54) همان، ص 382، ش 47. 55) همان، ص 512، ش 700. 56) همان، ص 235، ش 242. 57) همان، ص 301، ش 344. 58) همان، ص 536، ش 740. 59) يادگار ماندگار مجموعه موقوفات يزد، ج 1، ص 237 ـ 238. 60) همان، ص 242 ـ 243. 61) همان، ص 246 ـ 247. 62) همان، ص 249. 63) همان، ص 260 ـ 261. 64) همان، ص 289. 65) همان، ص 292 ـ 293. 66) همان، س 302 ـ 303. 67) همان، ص 432 ـ 434. 68) همان، ص 437. 69) همان، س 452 ـ 455. 70) همان، ص 474 ـ 475. 71) همان، ص 477 ـ 480. 72) همان، ص 480 ـ 481. 73) همان، ص 483. 74) همان، ص 487. 75) همان، ص 490 ـ 491. 76) همان، ص 493 ـ 496. 77) همان، ص 496 ـ 497. 78) همان، ص 499 ـ 502. 79) همان، ص 529 ـ 530. 80) همان، ص 532 ـ 533. 81) همان، ص 536 ـ 537. 82) ميراث اسلامى ايران، دفتر سوم، ص 99 ـ 100. 83) ميراث جاودان، سال اول، ش 2، ص 74 ـ 75. 84) كنوز الوقف فى العالم الاسلامى، ج 94، ص 495 ـ 512. 85) ميراث اسلامى ايران، دفتر سوم، ص 96 ـ 98. 86) همان، ص 98. 87) مجموعه مقالات همايش اصفهان و صفويه، ج 1، ص 16. 88) همان. 89) ميراث جاودان، سال پنجم، ش 3 و 4، ص 64 ـ 65. 90) مجموعه مقالات همايش اصفهان و صفويه، ج 1، ص 16. 91) همان. 92) فهرستگان نسخههاى خطى ترجمههاى فارسى قرآن كريم، ص 159، ش 128. 93) مجموعه مقالات همايش اصفهان و صفويه، ج 1، ص 16. 94) همان. 95) مجموعه مقالات همايش اصفهان و صفويه، ج 1، ص 16. 96) ميراث جاودان، سال پنجم، ش 1، ص 26. 97) همان. 98) فهرستگان نسخههاى خطى ترجمههاى فارسى قرآن كريم، ص 262، ش 282. 99) همان، ص 473، ش 628. 100) كنوز الوقف فى العالم الاسلامى، ج 95، ص 697. 101) ميراث جاودان، سال چهارم، ش 2، ص 112 ـ 114. 102) ميراث جاويدان، سال نهم، ش 3 و 4، ص 107 ـ 113. 103) همان. 104) ميراث جاودان، سال هفتم، ص 4، مقاله زنان واقف در تهران، عهد قاجار، ص 118. 105) ميراث اسلامى ايران، دفتر ششم، ص 355 ـ 358. 106) مجموعه مقالات همايش اصفهان و صفويه، ج 1، ص 16. 107) مجموعه مقالات همايش اصفهان و صفويه، ج 1، ص 16؛ ميراث اسلامى ايران، دفتر ششم، ص 341 ـ 357. 108) همان. 109) ميراث جاودان، سال هفتم، ص 4، مقاله زنان واقف در تهران، عهد قاجار، ص 118. 110) همان. 111) همان. 112) ميراث جاويدان، سال نهم، ش 1، ص 25 ـ 29. 113) همان، ص 29 ـ 30. 114) مجموعه مقالات همايش اصفهان و صفويه، ج 1، ص 16. 115) الاوقاف والمساجد تطور التعليم الدينى، ص 50. 116) الاوقاف والمساجد تطور التعليم الدينى، ص 50. 117) الاوقاف والمساجد تطور التعليم الدينى، ص 50. 118) الاوقاف والمساجد تطور التعليم الدينى، ص 50. 119) الاوقاف والمساجد تطور التعليم الدينى، ص 50. 120) وقف پژوهى، دفتر هفتم، ص 26. 121) همان، ص 106 ـ 110. 122) اوقاف الحرمين الشريفين فى العصر المملوكى، ص 426، ش 4. 123) همان، ص 429، ش 16. 124) همان، ش 19. 125) همان، ص 430، ش 20. 126) همان، ص 435، ش 35. 127) همان، ش 47. 128) همان، ش 439، ش 51. 129) همان، ص 438، ش 45. 130) همان، ش 55. 131) همان، ص 440، ش 62. 132) همان، ص 440، ش 60. 133) همان، ص 443، ش 73. 134) همان، ص 443، ش 76. 135) همان، ص 446، ش 91. 136) همان، ص 447، ش 96. 137) همان، ص 447، ش 95. 138) همان، ص 450، ص 112. 139) همان، ص 452، ش 123. 140) همان، ص 452، ش 124. 141) ميراث جاودان، سال هفتم، ش 4، ص 116. 142) مجموعه مقالات همايش اصفهان و صفويه، ج 1، ص 15. 143) اوقاف الحرمين الشريفين، ص 425 به بعد. منابع: 1- اوقاف الحرمين الشريفين فى العصر المملوكى، د. احمد هاشم احمد بدرشينى، مركز بحوث و دراسات المدنية المنورة، 1426ق/2005م. 2- فهرستگان نسخههاى خطى ترجمههاى فارسى قرآن كريم، على صدرايى خويى، مركز ترجمه قرآن مجيد به زبانهاى خارجى، 1383ش. 3- يادگار ماندگار مجموعه موقوفات يزد، ج 1، محمدرضا تصديقى، انتشارات كتابچى، تهران، 1380. 4- كتاب وقف فاطمه خاتون، مديرة اوقاف دمشق، 1375ق / 1955م. 5- الاوقاف والمساجد تطور التعليم الدينى، د. محمّد راكال الدغمى، د. صالح ذياب الهندى، عمان، 1991م. 6- اوقاف نساء السلاطين العثمانيين، تحقيق: د. ماجدة فحلوف، دار الافاق العربية، مصر، 1427ق / 2006م. 7-وقف پژوهى، مصطفى مطبعهچى، 1379، كتابخانه تخصصى فقه و اصول، قم (تكثير داخلى) 8- كنوز الوقف فى العالم الاسلامى، مصطفى مطبعهچى، 1423ق / 2002م. كتابخانه تخصصى فقه و اصول، قم (تكثير داخلى)، 100جلد. فصلنامه وقف میراث جاویدان ش 69
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 668]
-
گوناگون
پربازدیدترینها