واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
حسينيه هاي معرفت نويسنده:مرتضي وافي 1)در يک جامعه اسلامي قاعدتا هنجارها بر اساس ارزش هاي اسلامي و مبتني بر دلايل و استدلال هاي گرفته شده از متون اصيل ديني، شکل مي گيرند. اين مجموعه هنجارها و دستورالعمل ها و شيوه اجراي آن ها، موجب شکل گيري رسوم خاصي مي گردد که از آن ها به عنوان مراسم آييني (Ritual Ceremony) ياد شده و در اسلام، آن ها را سنن، شعائر و مناسک مي ناميم. 2) مراسم آييني، وسيله اجرايي آموزه ها و دستورهاي ديني و مذهبي در هر جامعه اي است و از آن جا که اين دستورات، اغلب شامل تعاليم اخلاقي و تعديل کننده افراط و تفريط هاي رفتاري براي اعضاي يک جامعه است، مي توان به روشني به ارتباط مستقيم مراسم آييني با ارزش هاي اخلاقي پي برد؛ به طوري که در اکثر موارد، نمونه هاي آرماني و متعالي اخلاقي افراد يک جامعه، در حين برگزاري مراسم آييني آن ها مشاهده مي شود. احترام به کار و فرهنگ، ياري متقابل (تعاون)، وفاي به عهد، نگه داشتن حرمت سال خوردگان، مراقبت از کودکان، عشق به دين و ميهن، سرزنش بدي و شرارت، نکوهش بيدادگري و ستم، مردانگي، ثبات، صميميت، ايثار و ... نمونه هايي از ارزش هاي اخلاقي هستند که از طريق مراسم آييني منتقل مي شوند. يکي از مراسم آييني، عزاداري ماه هاي محرم و صفر و به ويژه روزهاي تاسوعا و عاشورا است که شايد بتوان آن ها را نمادي از مراسم آييني ايراني اسلامي دانست که در آن ارزش هاي اخلاقي اي چون تسليم نشدن در برابر ستم و ستمگر، شجاعت، ايثار و جوان مردي و امر به معروف و نهي از منکر و ... آموزش داده مي شود. 3) ناآگاهي از دلايل و علل اين گونه رفتارها، پيامدهاي مضري براي جامعه دارد. وقتي مردم به پيروي کورکورانه و رفتارهاي فله اي عادت کرده باشند هرگروه هنجارسازي مي تواند از رفتار آن ها سوء استفاده کرده و آن ها را به سوي مسير دل خواه خود سوق دهد. به همين گونه بود که سامري در غيبت حضرت موسي (ع) توانست هنجارهاي جديد مادي و تجمل گرايانه را در ميان مردم رواج دهد. جالب اين جاست که هارون پس از مواخذه موسي (ع) از وي، يک علت عدم مقابله با اين هنجار را نگراني از به هم خوردن وحدت بين پيروان موسي (ع) مي داند که از سوي موسي (ع) پذيرفته نمي شود. تحت اين شرايط، گاه نظرات و تفکراتي که ممکن است اشتباه باشد از طريق يک هنجار قوي و کورکورانه احساسي گسترش مي يابد. 4) در اين شرايط و زماني که مردم بدون آگاهي و دانستن يا پرسيدن دليل، از اين رفتارها پيروي مي کنند: الف) علت منطقي آن رفتارها به نسل هاي بعدي منتقل نمي شود و افراد اهميت و ارزش واقعي آن را نمي دانند. ب) هر چه آگاهي و قدرت تحليل مردم و يا روشن فکران يک جامعه بيشتر شود، آن ها - به علت اين که دليل منطقي براي اين رفتارها نمي يابند - از آن هنجارها زده مي شوند و آن ها را نفي مي کنند. ج) تنها کساني از اين هنجارها پيروي مي کنند که يا قدرت تفکرشان به مرحله توليد و نقادي نرسيده باشد و يا در گروه هاي بسته و تحت فشار هنجاري بسيار قوي قرار گرفته اند؛ اين جاست که کمترين اعتراضي مورد شديدترين مجازات ها قرار گرفته و يا منافع عده اي در گرو اين پيروي کورکورانه تامين مي گردد. 5) گرچه مجموعه تعاليم رهايي بخش اسلام توانايي هدايت و سعادت جامعه را دارا، اما قوام جامعه، به تبديل اين ارزش ها به هنجار و رفتار اجتماعي آن هم به شکلي کاملا آگاهانه وابسته است. احساس نياز به چنين آگاهي بخشي است که صاحبان انديشه و متوليان فرهنگي را وا مي دارد تا در حوزه فرهنگ عاشورايي نيز مانند ديگر حوزه هاي مهم معرفت ديني، دست به يک اقدام گسترده پژوهشي و مطالعات راهبردي زده تا از اين طريق راه هاي خروج از مشکلات فرهنگي و نيل به اهداف بلند مدت را بيابند. پي نوشت ها:1. سوره اعراف آيات 146 به بعد و سوره طه آيات 87 به بعد. 2. فرهنگ علوم اجتماعي، جوليوس گولد و ويليام کولب، مترجم: محمد جواد زاهدي مازندراني، تهران، مازيار، 1376.3. نظام هاي اخلاقي در اسلام و ايران ( به همراه تحليل جامعه شناسانه از وضعيت اخلاقي در جامعه امروز ايران)، مجيد محمدي، تهران، کوير، 1379.4. آناتومي جامعه، فرامرز رفيع پور.منبع:مجله خيمه شماره 33-34/خ
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 374]