مهمانسراي دو دنيا؛ در ستايش مرگ و زندگي

واضح آرشیو وب فارسی:ابرار: مهمانسراي دو دنيا؛ در ستايش مرگ و زندگي
سرمايه ، فرزانه ابراهيم زاده: زندگي يك هديه است؛ هديه اي كه به شما داده شده و سرانجام اين هديه را به كس ديگه اي منتقل مي كنين. به نوبه خودتون زندگي ببخشين... همه صحنه روبه رو سفيد است. تنها سايه دو نفر پشت ديوار سفيد رنگ نزديك آسانسور ديده مي شود و همه چيز با يك نواي غريب و ماورايي آغاز مي شود.

تركيبي از سازهاي زهي و كوبه اي كه فضايي اسرارآميز را به همراه نورهاي بنفش و آبي همراه مي كند و به يك باره يك صداي بلند به همراه نور سفيد صحنه را پرمي كند و نخستين مسافر مهمانسراي دو دنيا يعني ژولين پورتال وارد صحنه مي شود.
اين نخستين صحنه از تازه ترين اجراي يكي از آخرين نمايشنامه هاي اريك امانوئل اشميت فيلسوف، نمايشنامه نويس، فيلمساز فرانسوي يعني مهمانسراي دو دنيا است كه از چهارشنبه هفته گذشته به كارگرداني سهراب سليمي در سالن اصلي مجموعه تئاتر شهر به صحنه رفته است. داستان مهمانسراي دو دنيا داستان آدم هايي است كه به طور اتفاقي به مهمانسراي عجيب وارد مي شوند و بعد از آن در مقابله با ساكنان ديگر آن جا قرار مي گيرند. هيچ يك از كساني كه در اين مهمانسرا وارد مي شوند نمي دانند كه چگونه گذارشان به اين مهمانسرا افتاده است و چه زماني از آن خارج مي شوند. شخصيت ها در اين مكان اسرار آميز گرد هم مي آيند تا درباره زندگي خود تامل كنند و به دغدغه هاي هميشگي بشر بينديشند. در حقيقت مهمانسراي دو دنيا حكايتي پر راز و رمز، شگفت انگيز و غافلگيركننده در فضايي ميان رويا و واقعيت، مرگ و زندگي، كمدي و تراژدي است. اشميت در اين نمايشنامه به زيبايي به موضوع زندگي ميان مرگ و زندگي يعني اغما را به تصوير مي كشد. بدون آنكه قرار باشد قضاوت كند يا از ناگفته هايي كه در مورد مرگ وجود دارد سخني به ميان بياورد. خود او در جايي در مورد مهمانسراي دو دنيا گفته: «نمايش من درباره چيست؟ درباره پذيرفتن رازها، رها كردن و رفتن، نترسيدن از ناشناخته و قبول آن چه گريزناپذير است...»
نخستين كسي كه وارد اين مهمانسرا مي شود يعني ژولين پورتال كه نقش او را علي سرابي بازي مي كند،در ابتداي ورود به مهمانسراي دو دنيا نه تنها شناختي در مورد وضعيتي كه برايش پيش آمده ندارد كه در مورد مفاهيمي كه در مورد مرگ و زندگي است نيز بي اعتقاد است. اشميت با توجه به تحصيل در رشته فلسفه و مطالعاتي كه در اديان مختلف داشته است، برخي مفاهيم را در قالب ترديدهاي ژولين و ساير ساكنان اين مهمانسرا قرار مي دهد و آن را با شكل هاي مختلفي پاسخ مي دهد. اشميت در مورد پاسخ هايي كه به اين سوالات مي دهد با بيان اينكه در موقعيت مشابهي قرار گرفته است ، افزود: «وقتي در آستانه مرگ بودم، از احساس نابجايي كه مرا دربر گرفت جا خوردم: حسي از كمال و آرامش. من از همه چيز مي ترسيدم: «از عنكبوت ها، از چهره هاي بي حالت و ناگهان من بودم، بي هيچ ترس و دلواپسي و صدايي كه صداي من نبود، مدام در گوش من نهيب مي زد كه «همه چيز متبرك است...»
اما اين همه چيزهايي نيست كه اشميت به دنبال آن است. او خود را از متن دور مي دارد و مي گويد: «من همواره از حرف زدن درباره خودم پرهيز كردم. ترجيح مي دهم زندگي ام را از صافي اي بگذرانم و در درون شخصيت هايم پنهانش كنم، در نوشته هايم. «من» همواره نامي جعلي بوده است.»
اما اجراي ايراني چهارمين اثر اشميت در اين را بار ديگر سهراب سليمي كارگرداني كرده است. او در سومين برداشت از آثار اشميت به نسبت ديگر آثارش يك قدم فراتر از دو اجراي ديگر رفته و به نظر مي رسد به شناخت كاملي از آثار اشميت رسيده است. او درباره رويكردش به آثار اين نويسنده فرانسوي معتقد است: «اريك امانوئل اشميت اكنون يكي از مطرح ترين و
مهم ترين نويسندگان آثار نمايشي دنياست و نمايشنامه هايش به بيشتر زبان هاي دنيا ترجمه شده، در كشورهاي مختلف روي صحنه رفته و بارها جوايز ادبي مهم مانند جايزه فرهنگستان فرانسه در سال 2001 را از آن خود كرده است. كارهاي او
هم اكنون در بيش از 40 كشور اجرا مي شود و توجه بينندگان و منتقدان را به سوي خود جلب كرده است.»
شايد مهم ترين ويژگي اين نمايشنامه داستان منسجم و متن قوي است كه اشميت آن را نوشته است. سليمي در اين مورد معتقد است كه اريك امانوئل اشميت بلد است خوب داستان بگويد: «اشميت در جايي گفته: «داستان گفتن به من كمك مي كند فكرم را تا حد زيادي جلو ببرم. در خرده جنايت ها، به رغم همه چيز تو بايد با اين راز توافق كني. تم هاي روحي و روانشناختي براساس يك منطق تنظيم شده اند و تشابهات نامتنظرانه اي را نشان مي دهند. انسجام مغز در راه هاي كنجكاوانه اي كار مي كنند كه من اين انسجام را «كشف» كردم تا اينكه آن را «اختراع» كرده باشم.»
سليمي با بيان اينكه«آثار اشميت اين ظرفيت را دارد كه علاوه بر پيدا كردن رابطه انساني جنبه هاي فلسفي جامعه را با زبان رسا و شيوا به صحنه ببرند»؛ در مورد اين اثر خاص مي گويد: «اشميت در مهمانسراي دو دنيا، اتفاقاً داستان سوررئال خود را با فضايي كاملاً واقعي بيان مي كند. يعني آنچه كه شما تخيلي مي دانيد، ملهم از فضايي واقعي است اشميت كه خود فيلسوف و استاد فلسفه دانشگاه پاريس است در نمايشنامه هايش از دغدغه هاي هميشگي بشري سخن مي گويد، از مرگ، پيري، فرسودگي، عشق و... اما اين مضامين مهم را به سادگي و در قالبي نمايشي و با طنز بيان مي كند كه بر قوت و گيرايي آن افزوده مي شود. نوشته هاي اريك امانوئل اشميت انسان را بي اعتنا نمي گذارد او را به تفكر وامي دارد و خصوصيت تمام نوشته هاي بزرگ را دارد يعني به عبارتي آزاردهنده است زيرا انسان را با حقيقت خود روبه رو مي سازد؛ حقيقتي كه گاهي ترجيح مي دهد آن را نبيند يا از آن بگريزد. با اين حال تئاتر اشميت؛ تئاتر خوش بيني و اميد است؛ تئاتر انسان دوستي از خود گذشتگي است و به نوعي عارفانه است زيرا هستي از نظر او رازآميز و رمزگونه است.
او به عنوان يك درام نويس كه زمان خود را به خوبي مي شناسد، سعي مي كند به انسان يادآوري كند، در اين دنيايي كه ماشين همه جا را گرفته، عشق تنها نكته اي كه مي تواند انسان را به انسانيت نزديك كند. رابطه هاي انساني در كارهاي اشميت؛ روابط واقعي است. انگشت اشاره اشميت بر رويا و سوداي عاشقي است و نبود قدرت در بيان آن به معشوق مقابل. تنزل از انسانيت به حيوانيت به بهانه تجدد و پيشرفت از دغدغه هاي اشميت است و اين يعني پايان احساس و شايد نابودي تلقي مي شود. او به انسان مي آموزد كه با نكته مشترك عشق به مشكلات و روآوردهاي گوناگون زندگي بپردازد و بر تاثيري تاكيد مي كند كه محبت مي تواند در درون بودهاي انسان داشته باشد. قوه اي پويا كه در مرتبه اول از معرفت مشتق و با محبت تثبيت مي شود.»
در نگاه نخست به نظر مي رسد اين نمايش كاملاً سوررئاليستي است و بايد از نظر فضاسازي و دكور شكلي غيرمتعارف داشته باشد. اما سليمي مي گويد مهمانسراي دو دنيا مانند دو نمايش ديگر اشميت كار كاملاً رئاليستي است: «آنچه در اين نمايش روي مي دهد، مثل زماني است كه شما داريد خواب مي بينيد. شما
در خواب همه چيز را آن طور كه هست و واقعي مي بينيد. در مهمانسراي
دو دنيا بازسازي واقعيت مانند آن چه در خواب رخ داده بازسازي مي شود.» برهمين اساس به گفته كارگردان، منوچهر شجاع طراح صحنه مهمانسراي دو دنيا از فضايي كاملاً رئاليستي و حقيقي در آماده سازي دكور اين نمايش بهره برده است.
نكته قابل توجه در فضا سازي اين اثر اشميت اين است كه طراحي صحنه با استفاده از رنگ سفيد انجام شده است. هيچ رنگ ديگري جز رنگ سفيد يا بي رنگ در صحنه وجود ندارد و تغيير رنگ هاي گاه گاهي كه انجام مي شود با توجه به امكاني كه رنگ سفيد به صحنه مي دهد با نورپردازي رنگ هاي مختلف تغيير فضاي به وجود آمده را نشان مي دهد. رنگ سرخ، سبز، بنفش و آبي. اين رنگ ها در لباس مهمانان مهمانسرا نيز به چشم مي خورد اما ساكنان آن كه دو نفر زن و مرد سفيدپوش و دكتر است مانند فضاي آن از رنگ سفيد استفاده كرده اند.
اما آنچه اين فضا را باور پذير مي كند موسيقي تاثيرگذاري است كه محيط نامانوس و ماورايي مهمانسرا را باورپذير مي كند. سليمي در اين نمايش نيز نواي اسرارآميز حسين عليزاده را به عنوان آهنگساز در كنار خود دارد. صبا و نيما عليزاده نيز به عنوان نوازنده در كنار پدر او را ياري مي كنند. طراحي موسيقي عليزاده با استفاده از تلفيق سازهاي كوبه اي و زهي به اين باور پذيري كمك كرده است.
در مهمانسراي دو دنيا علي سرابي، مينا خسرواني، پرديس افكاري، محسن حسيني، علا محسني، مينو زاهدي، غزاله رشيدي و نويد جهانزاده بازي مي كنند و پوستر و بروشور آن را نيز ابراهيم حقيقي طراحي كرده است.
سه شنبه 23 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ابرار]

[مشاهده در: www.abrarnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 335]