تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834663517
-تلخ و شور و تنها مثل دریاچه ارومیه
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
تلخ و شور و تنها مثل دریاچه ارومیه تا همین چند سال پیش دریاچه ارومیه معجزه‌ای کم نظیر و قلبی تپنده در میان تالاب‌های ایران بود، بزرگترین دریاچه داخلی کشور، دریاچه‌ای به شکل غیر قابل باور وسیع و به میزان قابل ملاحظه‌ای شور که گونه‌های جانوری و گیاهی بسیاری حیات خود را به آن گره زده بودند.
اما از آن زمان تاکنون ارومیه دوست داشتنی تغییرات زیادی کرده، درست است که خشکسالی پدیده ای معمول در دنیا و کشور است، اما خشکسالی های طولانی و پیوسته دهه 80 تاکنون و مهم تر از آن برداشت های مازاد آب برای مصارف آبیاری در استان های آذربایجان شرقی و غربی، نه تنها جریان های آب ورودی به دریاچه را بشدت کاهش داده، بلکه وضع دریاچه را هم بشدت وخیم کرده چنان که اکنون بخش قابل ملاحظه ای از دریاچه خشک شده است. تدوین برنامه مدیریت جامع حوضه آبخیز دریاچه ارومیه از سوی سازمان محیط زیست، ارائه برنامه مدیریت ریسک خشکسالی با همکاری نهادهای ذی ربط استان های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان و حمایت سازمان حفاظت محیط زیست، برنامه توسعه ملل متحد و صندوق تسهیلات محیط زیست جهانی، شکل گیری کارگروه نجات دریاچه ارومیه و تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه همه از جمله نسخه های این بیمار در رنج بوده اند. عیسی کلانتری، مجری و دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه بیست و پنجم آبان 93 اعلام کرد که براساس نتایج مطالعات مراکز معتبر علمی، دریاچه ارومیه قابلیت احیا دارد و نباید زمان را برای اجرایی شدن طرح های مصوب بیش از این از دست داد. این در حالی است که سایر کارشناسان نیز باور دارند تجربه ها و درس های گذشته از آنچه بر ارومیه رفته است، همگی حاکی از آن است که اقدامات تشویقی بخصوص در زمینه جااندازی الگوهای صحیح کشت به کشاورزان و باغداران از جمله راهکارهایی است که می تواند بسیار موثر واقع شود بخصوص این که تب این بیمار اندکی تخفیف یافته است. بسیاری امیدوارند با چرخش به سمت الگوی کشت پایدار بتوان عوامل بحران زا را تا حد زیادی مهار کرد. یک طرح 10 ساله با گام های مثبت طرح حفاظت از تالاب های ایران پروژه ای است که حاصل همکاری بین دولت ایران (سازمان حفاظت از محیط زیست)، صندوق تسهیلات محیط زیست جهانی و برنامه عمران ملل متحد است. این طرح از سال 84 آغاز شد و هدف آن نیز کاهش یا حذف دائمی تهدیدات و به طور کلی پایداری و بقای اکوسیستم های تالابی ایران بود. طرح به طور مشخص بر سه تالاب با اهمیت کشور (ارومیه، پریشان و شادگان) به عنوان سایت های منتخب متمرکز شده و تلاش دارد تجربیات به دست آمده را در قالب معرفی یک سیستم مدیریتی و از طریق فراهم کردن ساز و کارهای قانونی و اجرایی به دیگر تالاب های کشور تسری دهد. دکتر مایکل ادوارد موزر از دانشگاه دورهام که از آغاز طرح تاکنون سمت مشاور ارشد بین المللی این پروژه را عهده دار بوده، این طرح را دگرساز و مولد تغییر ارزیابی می کند و به جام جم می گوید: «پروژه حمایت زیادی دریافت کرده و موفق شده یک مسیر کاملا جدید را برای حفاظت از تالاب ها در پیش بگیرد. چنانچه قبل از آن، تالاب ها به عنوان مناطق حفاظت شده ای مدیریت می شد که در آنها صرفا امکان انجام یکسری فعالیت های محدود و متناسب با هر حوضه آبخیز وجود داشت، اما به هر شکل مردم محلی در مدیریت آن نقشی نداشتند. این خود باعث شده بود که مردم ارزشی برای تالاب ها قائل نشوند. از آن گذشته بسیاری از فعالیت ها بخصوص سدسازی و کشت آبی که در بالادست حوضه آبخیز انجام می شد، در عمل تالاب های پایین دست را از بین می برد. سازمان محیط زیست در نتیجه ظرفیت سازی ها و آگاه سازی هایی که این پروژه زمینه آنها را فراهم کرد، موفق شد در عمل یک رویکرد کاملا جدید را در تمام تالاب های ایران در پیش بگیرد. این رویکرد جدید، یک رویکرد مشارکتی است که بر اساس آن بخش های مختلف درگیر با مساله آب از جمله کشاورزی با جوامع محلی به عنوان عناصر کلیدی همگام شده و هر یک به منظور کاربری پایدارتر از منابع آبی مسئولیتی را در پیش می گیرند.» آیا چاره کار تغییر در نگرش است؟ در گذشته وقتی صحبت از عرصه های تالابی نظیر دریاچه ارومیه به میان می آمد، بیشتر نظرها به سمت مسائلی نظیر میزبانی از پرندگان یا حضور پوشش گیاهی خاص می رفت. اما الان دیدگاه روز این است که تالاب ها در کنار حمایت از تنوع زیستی چه خدماتی را به جوامع انسانی ارائه می دهد. به عنوان مثال تالابی مثل هامون پیش از آن که از بین برود، 70 هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم تولید می کرد. سوال این است که در حال حاضر برای تامین این میزان شغل دولت باید چه هزینه ای را پرداخت کند. محسن سلیمانی، مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران در این باره می گوید: در مورد تالاب شادگان و هورالعظیم هم برآوردها نشان می دهد معیشت 12 هزار صیاد از آن منطقه تامین می شده. آمار و ارقامی که از سال های گذشته در اختیار داریم، نشان می دهد دولت برای تولید هر شغل پایدار باید حدود 50 میلیون تومان هزینه کند. اما خوشبختانه اکنون ما می دانیم تالاب ها در ارائه خدمات به جوامع، گردشگری و بخصوص اشتغالزایی تا چه اندازه مهم هستند؛ پس بهترین راه این است که از این سرمایه های ملی بخوبی حفاظت شود. به گفته سلیمانی یک مقایسه خیلی ساده و معمولی میان هزینه تمام شده برای ساخت دریاچه چیتگر و ظرفیت پذیرش گردشگر تالابی همچون ارومیه بخوبی نشان می دهد که چرا حفاظت از این تالاب تا به این درجه اهمیت دارد. البته نباید فراموش کرد که حفاظت از دریاچه ارومیه را به هیچ وجه نمی توان فقط از یک بعد مورد ارزیابی قرار داد. ناقوس پرطنین خشکسالی «خشکسالی های طولانی مدت دهه اخیر بدون تردید نقش بسزایی در شرایط کنونی داشته، اما این مشکلات و مسائل حتی بدون خشکسالی های طولانی نیز دیر یا زود اتفاق می افتاد. تردیدی نیست که دریاچه ارومیه چنانچه پشتوانه کافی را چه از نظر بودجه و سرمایه و چه از نظر قصد و نیت سیاسی داشته باشد، می تواند احیا شود و البته این امر زمانی اتفاق خواهد افتاد که مردم نیز آن را بخواهند.» دکتر موزر با این توضیح، وضع دریاچه ارومیه را انعکاس دهنده سال ها بهره برداری مازاد از منابع آبی حوضه آبخیز پیرامونی بدون درنظر داشتن وضعیت محیطی توصیف و اضافه می کند: خوشبختانه برنامه عمران سازمان ملل نیز تضمین داده که این پروسه را تسهیل کند. بخش جالب توجه نیز کاری است که در زمینه کشاورزی پایدار و از طریق پروژه حفاظت از تالاب های ایران در 40 هزار هکتار از زمین های تحت کشت آبی در دست انجام است که می تواند در مصرف آب هر زمین کشاورزی حدود 35 درصد صرفه جویی کند و در عین حال همزمان باعث افزایش میزان باروری و حاصلخیزی خواهد شد. احیای دریاچه ارومیه؛ فراتر از پر کردن یک چاله آب مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران در پاسخ به این سوال که چرا تزریق آب از سایر منابع آبی مورد تائید اغلب کارشناسان نیست، می گوید: «تمام تلاش ما بر این اساس بوده که بگوییم موضوع دریاچه ارومیه تنها خود دریاچه یا اصطلاحا آن چاله آب نیست، بلکه دیدگاه باید یک دیدگاه اکوسیستمی یا بر مبنای مدیریت اکوسیستم باشد. وقتی صحبت از احیای دریاچه ارومیه به میان می آید، دیدگاه ما تغییر نگرش در کل حوضه آبریز است. احیای دریاچه ارومیه نمی تواند اتفاق بیفتد، مگر این که الگوی توسعه در کل حوضه آبریز تغییر کند؛ چرا که اگر پروژه احیای دریاچه به شکلی درون زا دنبال شود، بالطبع آن پوشش گیاهی و جانوری دریاچه هم می تواند دوباره احیا شود. ما معتقدیم که اگر بخواهیم دریاچه ارومیه را داشته باشیم، باید طبیعی سازی مجدد در آن اتفاق بیفتد.» سلیمانی ادامه می دهد: این به آن معناست که آبی که قبلا به سمت دریاچه سرازیر می شده، بار دیگر این فرصت را داشته باشد که وارد اکوسیستم شود. برای تحقق این امر نیز باید تمام عواملی که این فرآیند تخریبی را ایجاد کرده، به سر جای اول برگردانده شود؛ یعنی عوامل تخریبی بار دیگر به عوامل حمایت کننده تبدیل شود. اگر نگاه، نگاه مدیریت زیست بوم باشد، قاعدتا بحث حفاظت از پوشش جانوری و گیاهی درون دریاچه ارومیه هم پشتیبانی خواهد شد. این فقط خود دریاچه ارومیه نیست که اهمیت دارد، در بحث اکوسیستمی تالاب های اقماری اطراف دریاچه را نمی توان نادیده گرفت. دریاچه به تنهایی یک تالاب آب شور است، اما زمانی که در کنار سایر اجزای اکوسیستم قرار می گیرد، معنا و کارکرد اساسی خود را به دست می آورد. در گذشته وضعیت زیستی به این صورت بوده که تعدادی از گونه های جانوری در دریاچه تغذیه می کردند و برای زادآوری به تالاب های پیرامون می رفتند. این مثال بخوبی نشان می دهد که چرا باید نگاه به دریاچه یک نگاه کلی و جامع باشد. اگر یک نگاه جامع نگر کلی نسبت به کل اکوسیستم از خود دریاچه ارومیه گرفته تا تالاب های اقماری و رودخانه هایی که این سیستم را تغذیه می کنند، پشت این مساله نباشد؛ به هیچ وجه نمی توان مطمئن بود که دریاچه به شکل درستی احیا شده یا این که آیا پوشش گیاهی و جانوری آن دوباره به جایگاه اولیه بازمی گردد یا خیر. درست به همین دلایل است که طرح حفاظت از تالاب های ایران همیشه با طرح ها و پیشنهادهایی نظیر این که آب از خزر یا دریای عمان یا حتی از یک رودخانه که در آن حوضه آبریز نیست، بیاید، مخالفت کرده چرا که باور این است که این جنس کارها در نهایت به احیای واقعی منجر نخواهد شد و بیشتر شبیه پر کردن یک چاله آب است در حالی که اگر قرار است آن چاله آب پر شود بالطبع دیگر اجزای اکوسیستم هم باید احیا شود و کارکردهای سابق خود را پیدا کند وگرنه به هیچ وجه نمی توان از احیای پایدار مطمئن بود. کمبودهای اطلاعاتی هنوز حرف اول را می زند اطلاعات از وضعیت زیست محیطی، اقتصادی و معیشتی حوضه پیرامونی دریاچه ارومیه بیشتر به صورت جسته و گریخته است. به عنوان مثال وضعیت جمعیتی منطقه، دامداری، کشاورزی، باغات، نحوه کاربری اراضی و اطلاعات از گونه های مختلف جانوری و گیاهی همه از جمله مواردی است که به صورت کلی ثبت شده، اما بنا به گفته مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران آنچه در این میان وجود ندارد و کمبود آن احساس می شود، ارتباط میان این اطلاعات است. هنوز تحلیلی درست از پیوستگی و ارتباط میان این اطلاعات با یکدیگر وجود ندارد که بتوان برمبنای آن به الگوی توسعه پایدار دست پیدا کرد. سلیمانی در این باره می گوید: «بخشی از برنامه مدیریتی که طرح حفاظت از تالاب ها تدوین کرده و کماکان درصدد اجرایی کردن آن است، به این برمی گردد که ارتباط منطقی میان اجزا شکل بگیرد. دستیابی به توسعه پایدار در اطراف دریاچه ارومیه یا هر حوضه تالابی دیگر مستلزم آن است که بدانیم فرضا دریاچه ارومیه توانایی پذیرش چه میزان جمعیت، چه بخشی از تنوع زیستی و چه میزانی از توسعه را دارد. تنها یک سیستم پایش منظم و به روز می تواند تحقق چنین هدف مهمی را تضمین کند و این در حالی است که اطلاعات ما از وضعیت کنونی بیشتر به صورت مجموعه ای از اطلاعات نقطه ای است که ارتباط میان آنها آن طور که باید مشخص نیست.» چه می دانیم و چه باید بدانیم؟ شرایط کنونی پهنه های آبی وسیع تالابی نظیر دریاچه ارومیه بخوبی موید بحران های زیست محیطی است،اما در این میان سهم هر یک از ما به عنوان اعضای جامعه چیست؟ درست است که گرمایش جهانی و کاهش میزان نزولات جوی از مهم ترین عوامل تهدیدکننده بقای اکوسیستم های باارزشی نظیر دریاچه ارومیه است، اما نباید از خاطر برد که ستیز دائمی ما انسان ها با طبیعت نیز سال هاست که ادامه دارد. هنوز هم در نظر برخی از ما تالاب همان مرداب، باتلاق، گندآب یا هرزآبی است که تنها با اندکی غفلت ما را به کام نیستی خواهد کشید یا شاید همان لجنزار و شوره زاری است که غیر از نشو و نمای حشرات و شیوع بیماری هایی همچون مالاریا منفعت دیگری ندارد. اما چرا تک تک ما دست خود را برای آشتی دراز نمی کنیم؟ صحبت از نقش تالاب هایی نظیر ارومیه در کنترل سیلاب و توفان، تغذیه آب های زیرزمینی، پاکسازی مواد سمی از منابع آب زیرزمینی نظیر نیترات و ایجاد بانک ژن بی تردید مباحث مهمی است که این جدال بی رحمانه با طبیعت را به جدال با منافع خودمان تبدیل کرده. جدای از وظایف کارشناسان و متخصصان شاید بهتر است هر کدام از ما به یاد بیاوریم تاثیرات ناشی از فعالیت های انسانی از جمله ملموس ترین رخدادهایی بوده که شرایط امروز را نه تنها در حوضه دریاچه ارومیه، بلکه در بسیاری دیگر از حوضه های آبی رقم زده است. سابق بر این باغات اطراف دریاچه ارومیه عمدتا به کشت محصولاتی نظیر انگور به عنوان یک محصول کم آب بر اختصاص داشتند، اما روند کشت طی سال های گذشته آرام آرام به سمت محصولاتی نظیر سیب تغییر کرده است. لازم به یادآوری است که تغییر روند کشت به محصولاتی مثل گندم و انگور که به آب کمتری نیاز دارند و برعکس کنار گذاشتن محصولاتی مثل چغندرقند، سیب و گوجه که به نسبت آب بیشتری طلب می کنند، می تواند تا حد زیادی در تامین حقابه تالاب موثر واقع شود. درست در همین موارد ساده است که تغییر رویکرد هر یک از ما به عنوان اعضای جامعه می تواند موثر واقع شود. سوالات مهمی نظیر این که چه سطحی از کشاورزی می تواند باعث تامین حقابه دریاچه ارومیه شود یا کدام محصول در کنار کدام سطح از اراضی کشاورزی منجر به تامین حقابه پایدار خواهد شد یا سوالات متعدد دیگر از جمله مواردی است که توسط کارشناسان پاسخ داده خواهد شد، اما در حال حاضر شاید بهترین و موثرترین گام را باید هر یک از ما برداریم و آن هم این که باور داشته باشیم در اثر تغییر رویه تک تک ماست که امکان احیای دریاچه ارومیه و بسیاری دیگر از تالاب های کشور فراهم خواهد شد. فرناز حیدری / جام جم
پنج شنبه 27 فروردین 1394 ساعت 06:00
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 46]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها