محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829708489
- فرهنگ؛ ریشه ی رستگاری جامعه - مصطفی ملکیان *
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: فرهنگ؛ ریشه ی رستگاری جامعه - مصطفی ملکیان * سال ها زمان نیاز است تا به آنچه می خواهی برسی اما در این میان «عشق» و «جهد» مهم ترین مولفه هایی هستند که ما را در وصول به هدف حقیقی یاری خواهند کرد.
شاید این جملات بهترین وصف برای زندگی علمی شخصیتی باشد که نه فقط برای بهره جستن از فضایل دانشی نام آوران این سرزمین که برای رفاقت با اخلاق و منش بسیاری از اندیشمندان، روزها و ساعت های متمادی را نزدشان شاگردی کرد تا امروز میراث دار غایت و هدف استادانی باشد که فرهنگ و تاریخ این مرز و بوم را می توان با تورق در آثارشان شناخت.
استاد «مصطفی ملکیان» متولد سال1335 شهررضا، از پژوهشگران بنام عرصه فلسفه به شمار می رود. او که نخستین جرقه های علاقه به مباحث فلسفی را نزد پدر یافت، بر آن شد تا تحصیلات خود را بر پایه این حوزه دانشی استوار کند هر چند شرایط زمانه چنین انتخاب تحصیلی را برنمی تافت و او به ناچار با وجود آنکه بخشی از مباحث فلسفه اسلامی را نزد پدر که از روحانیون سرشناس بود فراگرفت، اما به ناچار سر از رشته ای درآورد که با روحیاتش همخوانی نداشت. اما این آغاز راه بود و دانشجویی با چنین عقبه فکری هرگز از پای نمی نشست و در نتیجه حاصل سالیان حضورش در دانشگاه و حوزه علمیه شخصیتی از او ساخت که به جرأت می توان گفت از تاثیرگذاران عرصه فلسفه است و بسیاری از دانشجویان این رشته برای یافتن پرسش های بی شمار خود به وی مراجعه می کنند و او نیز همچنان که سیره استادانش بود بدون بخل ورزی در مباحث علمی به تک تک سوالات آنان پاسخ می گوید آنچنان که نسبت به این امر شهره است که هیچ سوالی را بدون جواب دقیق و علمی رها نخواهد کرد.
گروه اندیشه «ایران»، این بار با نگاهی متفاوت با استاد ملکیان به گفت و گو نشسته است تا از سال های دانشجویی و سال های حضورش در حوزه علمیه بشنود، بخش نخست این گفت و گو به سال های دانشجویی وی اختصاص دارد. بخش نخست از این گپ و گفت صمیمانه را امروز بخوانید. بخش دیگر این گفت و گو در روزهای آینده منتشر خواهد شد.
*استاد ملکیان! برگردیم به سال های نخست دهه پنجاه، زمانی که به عنوان دانشجوی رشته مهندسی وارد دانشگاه شدید، جریان چه بود؟ آیا این انتخاب از علاقه شخصی تان به این رشته ناشی می شد یا صرفاً شرایط زمان و دست تقدیر شما را به تحصیل در این رشته کشاند؟
*** سال 1352 در رشته «مهندسی مکانیک» در دانشگاه تبریز(آذرآبادگان) تحصیلات دانشگاهی خود را آغاز کردم اما بعدها تغییر رشته دادم. واقعیت این است که به ریاضیات محض بشدت علاقه مند بودم. به همین خاطر، در دوره دبیرستان رشته ریاضی خواندم اما به مهندسی که در واقع یک فن است و نه یک علم محض، علاقه ای نداشتم با وجود این تحت تاثیر جو حاکم بر جامعه و الزام برخی خویشانم رشته مهندسی مکانیک را انتخاب کردم. اما در دانشگاه متوجه شدم که علاقه اصلی ام فلسفه است و تغییر رشته دادم.
* چند واحد را گذرانده بودید که به این نتیجه رسیدید باید تغییر رشته بدهید؟
*** دقیق یادم نیست چند واحد در رشته مهندسی گذراندم، اما حدود 2 سال گذشت. به هرحال انصراف دادم و دوباره در کنکور شرکت کردم و در رشته فلسفه در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران قبول شدم.
* فلسفه از نگاه عموم جامعه، رشته ای سخت است و حتی برخی تعبیر «رعب انگیز بودن» را ویژگی این رشته می دانند، چه شد که به فلسفه علاقه پیدا کردید؟ اصلاً چطور با فلسفه آشنا شدید، چون رشته شما که ریاضی بود؟
*** در این ارتباط سه نکته را باید توضیح دهم؛ اول این که، از زمانی که مطالعه را شروع کردم به پنج حوزه علاقه داشتم که «فلسفه»، «روان شناسی»، «ادبیات ایران و جهان»، «عرفان» و «دین و مذهب» را شامل می شد. برای تغییر رشته از مهندسی، بین انتخاب «فلسفه» و «روان شناسی» مردد شدم. اما بعد به نظرم آمد که فلسفه به نسبت روان شناسی بنیادی تر است.
نکته بعد این که؛ همان دورانی که در انتخاب یکی از این 2 رشته در تردید بودم، یک بار در تهران پای سخنرانی آقای مطهری نشستم، من پیش از این مواجهه حضوری، کتاب های ایشان را خوانده بودم. به خاطر دارم در این سخنرانی، ایشان به قدری به زبان واضح و همه کس فهم از فلسفه سخن گفتند که در همان جلسه فلسفه به نظرم شیرین آمد و بعد از سخنرانی ایشان بود که فلسفه برایم تبدیل به یک «رمان بسیار جذاب» شد. در حال حاضر نیز وقتی کتاب فلسفی می خوانم همان لذتی را می برم که به لحاظ زیبایی شناختی از خواندن متون ادبی برایم حاصل می شود. البته خود این سخنرانی در زندگی ام نقطه عطفی بود. چرا که اگر پای سخنرانی اندیشمند دیگری می نشستم ممکن بود تصمیم و مسیر زندگی علمی ام عوض شود و سراغ روانشناسی بروم.
اما نکته سوم این است که پدر من روحانی است و از میان رشته های مختلف علوم و معارف اسلامی بر فلسفه بسیار تاکید داشتند و از همین رو از چهارده سالگی که نزد ایشان شروع به درس خواندن کردم عمدتاً فلسفه می خواندم.
* علاقه هم داشتید یا این که به اجبار پدر فلسفه می خواندید؟
*** بله، علاقه داشتم اما نه به اندازه ای که بعدها این علاقه در من شدت گرفت. وقتی داشتم از رشته مهندسی خداحافظی می کردم شیفته فلسفه بودم. ضمن اینکه بخش هایی از منظومه حاج ملاهادی سبزواری و سه نمط آخر اشارات و تنبیهات بوعلی سبنا را نیز پیش تر نزد پدر خوانده بودم.
* زمانی که از مهندسی مکانیک تغییر رشته دادید و فضای متفاوتی را در حوزه فلسفه تجربه کردید، حال و هوای دانشکده الهیات دانشگاه تهران در سال های حضور شما چگونه بود؟ با کدام یک از شخصیت های دانشگاهی توانستید ارتباط فکری بهتری برقرار کنید؟
*** راست اش را بخواهید در دانشکده الهیات دانشگاه تهران جز چند استاد هیچ چیز دلگرم کننده ای برای من پیدا نشد. در همین مقطع بود که با مرحوم مطهری آشنا شدم و از درس های او در حوزه فلسفه اسلامی استفاده کردم. البته چند استاد دیگر هم بودند که من از آنها علاوه بر اینکه به اندازه توانایی ذهنی ام علم آموختم بیشتر تحت تأثیر شخصیت و منش آنها قرارگرفتم.
* مثل چه کسانی؟
*** کسی که بیش از همه منش او مرا متأثر کرد دکتر «مهرداد بهار» پسر ملک الشعرای بهار بود. واقعیت آن است که درس هایی که او می گفت عمدتاً در مورد تاریخ ایران باستان و زبان ها و ادیان آن زمان بود و من تقریباً هیچ علاقه ای به این موضوعات نداشتم چراکه سخت شیفته فلسفه بودم اما با این حال در کلاس او به صورت مستمع آزاد شرکت می کردم فقط برای اینکه شخصیت و منش اخلاقی و روانی او مرا مجذوب می کرد. یعنی به ضرس قاطع می گویم کسی را ندیدم که این همه برای اخلاق اهمیت قایل باشد و اخلاق را در رفتارش به طور عینی نمایش دهد.
شخصیت دوم که استاد دانشکده ام بود و من الزام هم داشتم که واحدهای درسی او را بگذرانم اما بسیار بیش از واحدهای درسی الزامی، سرکلاس اش می رفتم دکتر «امیرحسین یزدگردی» بود که از شاخص ترین شاگردان «بدیع الزمان فروزانفر» به شمار می آمد و من از همان ماه دوم ورودم به دانشکده به خواست خودش سر و کار نزدیکی با او یافتم و روزهای متمادی و در هفته حداقل سه روز به منزل دکتر یزدگردی می رفتم و از حشر و نشر با او به لحاظ علمی و بویژه در حوزه زبان و ادبیات فارسی بهره می بردم. البته شخصیت بسیار اخلاقی و در عین حال روحیه نازک طبع و زودرنجی داشت ولی روی هم رفته سکنات او خیلی بر من اثر گذاشت. من به عنوان یک شاگرد نزد او حضور می یافتم مثلاً اگر او می خواست بداند که فلان شعر در دیوان خاقانی هست یا نه، من برایش دیوان خاقانی را ورق می زدم و می گشتم.
اما شخصیت سوم که از لحاظ علمی و اخلاقی شاید بیشترین تأثیر را بر من گذاشت دکتر «عبدالحسین زرین کوب» بود. ایشان در دانشکده ادبیات و علوم انسانی تدریس می کرد ولی من سر کلاس های او حاضر می شدم. او از اخلاق انسانی بالایی برخوردار بود و به معنای واقعی والا و بزرگ منش بود از همین رو، تاثیری عمیق بر من نهاد حتی بیش از 2استادی که پیش از این از آنها یاد کردم.
به نظرم، استاد زرین کوب در تاریخ معاصر ما یعنی از مشروطه به این سو، یکی از افراد انگشت شماری بود که احاطه اش بر فرهنگ ما با احاطه اش بر فرهنگ غرب، هم در زمینه ادبیات و هم در زمینه تاریخ و توأمان در زمینه فلسفه، نوعی تعادل و موازنه داشت. بنابراین اولاً هرچیزی را «ذو جوانب» نگاه می کرد و ثانیاً در داوری ها واقعاً منصف بود. در میان استادانی که در محضرشان حضور داشتم، من از احاطه هیچ استادی به اندازه زرین کوب اعجاب نمی کردم حتی بعدها که وارد حوزه علمیه قم شدم آنجا هم هیچ استادی به اندازه دکتر زرین کوب مرا تحت تأثیر قرار نداد.
* از چه نظر؟ کدام ویژگی دکتر زرین کوب باعث شده بود تا این اندازه شیفته و متأثر از او شوید؟
*** زرین کوب بسیار متواضع، مهربان و برای کسانی که اهل مطالعه و تحقیق بودند بسیار مددکار بود. هیچ گونه بخل علمی در زرین کوب ندیدم و هر بار که به یاد او می افتم روحم با حسرت عجین می شود؛ برای اینکه همیشه با خود می گویم از او بسیار بیشتر از این هم می شد بهره گرفت. البته من تا می توانستم از حضورش بهره مند شدم و در تمامی کلاس هایی که تشکیل می داد چه در مقطع فوق لیسانس و چه در مقطع دکتری شرکت می کردم. اما با وجود این، باز هم این حسرت را دارم.
با ضرس قاطع می گویم کسانی که امروز به عنوان استادان تراز اول زبان و ادبیات فارسی مشهورند تا به حال یک پاراگراف مثل دکتر «زرین کوب» ننوشته اند نه به لحاظ اتقان علمی و نه به لحاظ بلاغت و فصاحتی که او در نگارش داشت.
استاد زرین کوب با وجود شهرتی که داشت باز هم مجهول القدر ماند و من از این فرصت استفاده می کنم و به دوستان جوانم توصیه می کنم کسانی که می خواهند فرهنگ ما را بخوبی بشناسند حتماً باید یک دوره از مجموعه آثار زرین کوب را بخوانند و هیچ نکته ای را به سادگی رد نکنند که «زرین کوب» تامل کرده و حاصل تامل خود را ارایه کرده است، حال بعد از تامل ممکن است سخن او را بپذیریم یا نپذیریم اما نباید سخن او را سبک یا نادیده گرفت.
*حال که سخن به دکتر زرین کوب رسید به نظرم بجا است تا تحلیل شما را در مورد برخی مباحثی که در باره ی آن مرحوم مطرح می شود، بدانیم. در مورد دکتر زرین کوب مباحث متعددی وجود دارد، از جمله می توان به کتاب «دو قرن سکوت» او اشاره کرد که به زعم بسیاری تحت تاثیر نوعی «پان ایرانیسم» نوشته شده بود، فارغ از اینکه تا چه اندازه این اظهار نظر درست یا غلط باشد، قضاوت شما در مورد این کتاب چیست؟
*** با وجود تمامی اما و اگرهایی که در باره کتاب «دو قرن سکوت» مطرح شد و برخی گفتند نوشتن این اثر بیشتر تحت تاثیر احساسات بوده است باید بگویم او به هرصورت بعدها خودش عذرخواهی کرد. من هرگز ندیدم که او از «دو قرن سکوت» عدول کرده باشد. البته همیشه باید فشارها را در نظر گرفت، او در برابر این فشارها همواره روحیه مسالمت آمیز و آرامش طلبی داشت.
به طورکلی، معتقدم حتی اگر بپذیریم که زرین کوب در کتاب «دو قرن سکوت» عدول کرده است باز هم اولاً حقایقی که در این کتاب وجود دارد، قابل انکار نیست. در وهله دوم، اتفاقاً از نشانه های حق طلبی و انصاف علمی است که اگر فردی در مقطعی از عمرش پی برد که گفته ای از او خطا بوده است آن را بپذیرد؛ چنانکه زرین کوب چنین کرد. اما همه این موارد به کنار، کارنامه زرین کوب واقعاً کارنامه درخشانی است و بسیار متاسفم که می بینم آنچنان که باید به آثار او در این سال ها توجه نمی شود.
* برگردیم به دوران دانشجویی شما! از همدوره ای هایتان بگویید، آیا هستند کسانی که در آن دوران با آنان دوستی داشتید و امروز نیز همچنان این معاشرت برقرار است؟
*** وقتی که دانشجوی رشته مهندسی بودم سه دوست بسیار صمیمی داشتم که متاسفانه رد یکی از آنان را که خیلی هم به او علاقه مند بودم، گم کردم. اما 2 نفر دیگر از مشاهیر شدند. یکی از آنها «حسین علایی» بود که بعدها از بزرگان سپاه پاسداران شد. او مرد بسیار اخلاقی و ساده زیست و البته متدینی است. همچنین دوست دیگری هم که بعدها از مشاهیر شد دکتر «مهر علیزاده» بود که زمانی نیز رییس سازمان تربیت بدنی کشور بود که بسیار با او صمیمی بودم. اما در مورد نفر سوم چهره اش در ذهنم هست اما متاسفانه نامش را فراموش کرده ام.
اما در مورد سال هایی که در دانشکده الهیات بودم، شاید بتوانم بگویم نزدیک ترین دوستم در آن سال ها «محمد مسجدجامعی» بود که من بعدها از طریق او با «احمد مسجد جامعی» دوستی پیدا کردم و این دوستی برمی گردد به سال 1354 یعنی من با این 2 دقیقاً چهل سال است که دوستی دارم. البته بعد از اینکه انقلاب شد به لحاظ فکری و عاطفی کمابیش از محمد مسجد جامعی دور شدم ولی به هر صورت هر 2 این برادران انسان های پاک و پیراسته ای بودند. من بعد از آشنایی با این 2، با پدر بزرگوارشان و البته با کوچک ترین برادر یعنی «علیرضا مسجد جامعی» نیز ارتباط یافتم و همواره از آن سال ها به عنوان یکی از بهترین برهه های زندگی خود یاد می کنم. در واقع، از بهترین حوادث دوران دانشجویی من در دانشکده الهیات دانشگاه تهران، دوستی با آنان بود.
دوست دیگر من در دوران تحصیل در دانشکده الهیات، فرزند ارشد مرحوم مطهری بود. او در همان سالی که من در کنکور قبول شدم، پذیرفته شد و با من همکلاس شد، بنابراین خود اینکه من با «مجتبی مطهری» برادر علی و محمد مطهری آشنا بودم قرابت من را با مرحوم مطهری بیشتر کرد.
*کمی فضای بحث را عوض کنیم، به نظر می رسد هیچ وقت دانشجویی سیاسی نبودید، با این تفاسیری که اشاره می کنید گویی در دوران دانشجویی یا تماماً در حال مطالعه بودید یا اگر وقت آزادی هم داشتید به مباحثات علمی یا شرکت در کلاس استادان مورد علاقه تان می گذشت، این طور نیست؟
*** واقعیت این است که در دوران دانشجویی ام هیچگاه دانشجویی سیاسی نبودم، این طور نبود که عضو گروه یا حزب دانشجویی ای باشم. بلکه واقعاً اهل سر و صدای دانشجویی نبودم و در هیچ فعالیت سیاسی دانشجویی شرکت نمی کردم. البته دوستانی داشتم که به لحاظ دانشجویی فعال بودند ولی حشر و نشر من با آنها بیشتر از باب مطالب علمی بود و اگر هم، مباحث سیاسی می شد از جمع می رفتم.
همچنین در اینجا باید 2 نکته را متذکر شوم؛ یکی اینکه، من به موجب تربیت خانوادگی ام با رژیم پهلوی موافقت نداشتم ولی این موافقت نداشتن نارضایتی قلبی بود و هیچ فعالیتی را در بیرون موجب نمی شد. نکته دوم اینکه، از سال 1356 که خیزش مردم شروع شد در راهپیمایی ها شرکت می کردم ولی این حضور از جنس «حضور اکثریت مردم» بود و من با «همه» بلند شدم، نه اینکه قبل از همه به نشانه اعتراض برخیزم.
* بنابراین مسایل سیاسی برایتان به نوعی جز و فرعیات زندگی قرار می گرفت.
*** بله، حال که گذشته را مرور می کنم، می بینم آنچه در سال های اخیر به آن پایبندم در آن سال ها نیز عقیده من بود؛ «سیاست از نگاه من فرع بر فرهنگ بود». همیشه معتقد بودم یگانه مشکل هر جامعه ای یا علت العلل مشکل هر جامعه، فرهنگ مردم آن جامعه است و سیاست میوه ای است که بر درخت فرهنگ جامعه ظاهر می شود. اگر این میوه نارس، بد بو یا مسموم کننده است ناشی از ریشه همین درخت فرهنگ است. به همین علت به مسایل فرهنگی همیشه بها می دهم و دوستانی که در آن سال ها با من همکلاس بودند شاید بدانند که هر وقت بحث به مسایل فرهنگی سوق می یافت من با نوعی شور و هیجان و غیرت وارد بحث می شدم و آن را جدی می گرفتم و تعقیب کننده بحث بودم و حتی وقتی جلسه تمام می شد پیرامون آن موضوع، کتاب می خواندم. ولی به محض اینکه وارد مسایل سیاسی می شدند می رفتم و هرگز گرایشی به مباحث و مسایل سیاسی نداشتم.
* شما از دانشجویان خوابگاهی بودید، از اتفاقات و اوقاتی بگویید که در زمان سکونت در خوابگاه دانشجویی برایتان رخ داد.
*** من در خوابگاه امیرآباد بودم. در آن زمان این طور بود که در سال اول دوره لیسانس اتاق چهارنفره، سال دوم اتاق سه نفره، ساله سوم اتاق دونفره و در سال چهارم اتاق یک نفره به شما تعلق می گرفت. یادم هست در سال چهارم که اتاق یک نفره داشتم می رفتم یک یا دو شانه تخم مرغ به همراه یک سطل بزرگ ماست و بیست عدد نان و گاهی کمی گوجه فرنگی و خیار می خریدم و می رفتم داخل اتاقم و در را از داخل قفل می کردم تا دوستان فکر کنند که کسی در اتاق نیست و باورتان نمی شود آنجا می ماندم تا همه غذاها تمام شود! البته فارغ از این در خوابگاه نیز فقط خودم بودم و خودم و چندان حشر و نشری با دیگران نداشتم چنانچه در حال حاضر نیز طبع من با گوشه گیری و انزوا می سازد هرچند به اقتضای شغلم بسیار با اجتماع سر و کار دارم. اما بهترین اوقاتم در شبانه روز ساعاتی است که در خلوت خودم هستم.
ادامه دارد...
* پژوهشگر عرصه ی عقل و اخلاق
منبع: روزنامه ایران 05/12/93
05/12/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 10]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها