واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: «سیاست» در فقه و فلسفهقسمت سوم (بخش پایانی)بررسی مقایسهای اندیشه سیاسی صدّرالمتألهین شیرازی و شیخ محمدحسن نجفی (صاحب جواهر)
قسمت اول و قسمت دوم این نوشتار را حتما بخوانید. 8. مشروعیت حکومتدر اندیشه سیاسی صدرالمتألهین نظام سیاسی مطلوب دو پایه و رکن دارد:1. رکن و پایه الهی که مربوط به مشروعیت و نصب حاکمان و رهبران از سوی خدا است؛2. رکن و پایه مردمی که مربوط به تأسیس نظام سیاسی و حکومت اسلامی است.نتیجه اینکه نظام سیاسی نبی، امام و حکیم مجتهد، نظامی مبتنی بر مشروعیت الهی (نصب و انتصاب) و مقبولیت و رضایت مردمی است.(1)در اندیشه سیاسی صاحب جواهر حکومت و ولایت از آن خداوند است و غیر او بواسطه امر خدا و نصب الهی دارای ولایت و رهبری می شود. از این رو مشروعیت ولایت انبیا و ائمه معصومین از سوی خداوند متعال و با نصب او است و همچنین امام معصوم از این حق بواسطه نصب و مشروعیت الهی برخوردار است که این منصب را در زمانی به دیگران بسپارد و تصدی این منصب بدون اذن امام معصوم، غصب و غیر مشروع خواهد بود.(2) بنابراین همانطور که امام معصوم هیچ گاه مشروعیت خود را وامدار اقبال مردم نیست، ولایت فقیه نیز مشروعیت خویش را متضمن اقبال مردم به خود نمی داند. بلکه اقبال مردم به فقیه در مرحله فعلیت و مقام اثبات دارای آثار است.(3) 9. کارویژه های حکومت دینیبه طور كلي وظايف و کارویژه های حكومت اسلامي در اندیشه ملاصدرا، عبارتند از:(4)1ـ تنظيم امور معيشتي مردم؛2ـ تنظيم امور معنوي مردم؛3ـ يادآوري امور اخرت؛4ـ هدايت مردم به صراط مستقيم؛5- مجازات مجرمان و قانون شکنان و تأمين امنيت. کارویژه ها و اهداف حکومت از نظرگاه صاحب جواهر نیز عبارتند از:(5)1. اجرای امر به معروف و نهی از منکر؛2. قطع منزعات و از بین بردن مفاسد؛3. اجرای حدود الهی؛4. نظم و سامان بخشی به امور شیعه،5. کمک به برّ و تقوا؛6. استیفای حقوق شیعه؛ 10. شرایط حاکمانحاکم اسلامی در اندیشه صاحب جواهر باید دارای ویژگی های زیر باشد:(6)1. اجتهاد؛2. عدالت؛3. مورد اعتماد و امین بودن؛4. مصلحت شناس. ملاصدرا معتقد است شخص رئیس اول -پیامبر- باید دارای صفاتی باشد که دو دسته هستند(7)الف: کمالات و شرایط اولیه رئیس اول(پیامبر)1. از نظر قوه عاقله باید نفسش کامل و در مرحله عقل بالفعل باشد؛2. از نظر قوه متخیّله لازم است به حسب طبع و قوه درر غایت کمال باشد؛3. از نظر قوه حساسه و محرکه نیز در غایت کمال باشد. ب: کمالات و صفات ثانویه رئیس اول(پیامبر)صفات و کمالاتی که فطری و ذاتی هستند، عبارتند از:1. صاحب فهم و درکی نیکو و سریع و گیرنده بدان گونه که حقیقت امر را درک کند.2. دارای حافظه قوی باشد تا آنچه درک می کند حفظ کند.3. دارای زبانی فصیح و بلیغ باشد تا در ارائه و تعلیم یااریش دهد.4. دارای فطرتی صحیح، طبیعتی سالم، مزاجی معتدل و تام الخلقه و آلاتی نیرومند و قادر بر انجام اعمالی که در شأن او است باشد.5. دوست دار علم و حکمت باشد.6. بالطبع حریص و شهوت رانی و انجام امیال نفسانی نباشد.7. صاحب عظمت نفس و احتشام و دوست دار نزاهت و شرافت باشد.8. رئوف و مهربان نسبت به کلیه خلائق باشد و در برابر منکرات زود خشمگین نشود و اقامه حدود را تعطیل ننماید.9. دارای قلبی شجاع و از مرگ بیم و هراس نداشته باشد.10. بخشنده نعمت ها و عطایا باشد.11. خوشحالی و بهجت او در عبادت و خلوت بیشتر باشد.12. سخت گیر و لجوج نباشد و دعوت به اقامه عدل و انصاف را به آسانی بپذیرد.ملاصدرا مجتهدان را ادامه ائمه معصومین(علیهم السلام) می داند که از طریق اجتهاد به فهم احکام الهی نائل می شود. مراد از اجتهاد در نظر او معرفت کامل به اسلام است و علاوه بر آن، خود ساختگی در تمامی ابعاد و تقوای درونی است.(8) نتیجه گیری:آنچه گذشت اجمالی بود از مقایسه ای میان اندیشه سیاسی دو متفکر بزرگ اسلامی؛ با عنایت به این مقایسه اجمالی می توان به این نتیجه رسید که اندیشه این دو دانشمند فرزانه نه تنها در تقابل با یکدیگر نیست بلکه مکمل و یکدیگر هستند. حکمت متعالیه سیاسی صدرا به فلسفه سیاسی و پایه های سیاست و حکومت می پردازد و پس از اثبات ولایت سیاسی مجتهدان، وظیفه فقها در تبیین جزئیات امور سیاسی و حکومتی و اجرای احکام الهی در جامعه آغاز می گردد.در خاتمه می توان از جمع این دو اندیشه در یک اندیشه واحد سخن گفت، شخصیت و اندیشه سیاسی امام خمینی تبلور این دو اندیشه است. امام خمینی(ره) حکیمی فیلسوف از نوع صدرایی و فقیهی مجتهد از نوع جواهری بودند که توانستند با استفاده از مبانی حکمت متعالیه و اندیشه فقاهتی خویش طرحی نو در اندازد و نظام جمهوری اسلامی را به ثمر بنشاند و آن را راهبری نماید. منابع:1. لک زایی، ص144.2. ایزدهی، ص89.3. همان، ص93.4. لک زایی، ص106.5. ایزدهی، ص99-104.6. همان، ص104-106.7. لک زایی، ص133-136.8. همان، ص140.نویسنده: سید مهدی موسوی، گروه حوزه علمیه تبیان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 243]