واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
3 سناریوی اوباما برای پاسخ به انتظارات منطقهای ریاض دیدار اخیر دو متحد نهچندان قدیمی، یعنی باراک اوباما و پادشاه عربستان در حالی هفته گذشته و تنها چهار روز پس از مرگ پادشاه پیشین سعودی انجام شد که خبرهایی سربسته و محدود از دیدار این دو در ریاض منتشر شد.
رسانه های عربی و غربی تلاش کردند از بیان جزئیات مذاکرات این دو بگذرند، با وجود این آنچه از محتوای این گفت وگوی کوتاه بیرون آمده، نشان می دهد باراک اوباما و ملک سلمان درباره «ایران» به گفت وگو نشسته اند. محور اصلی این مذاکرات البته روشن است. پادشاه عربستان از نقش ایران در تحولات منطقه که ریاض را در انزوا قرار داده، گلایه مند بوده و حتی از واشنگتن به سبب آنچه نرمش در قبال کشورمان خوانده انتقاد کرده است. با وجود این سوال اینجاست که اوباما در ریاض به ملک سلمان چه گفته و واکنش او نسبت به حسادت موجود در حجاز در قبال پیشرفت های دیپلماتیک ایران برای پایان دادن به یک پرونده سیاسی که تبعاتی اقتصادی در پی داشته چه بوده است؟ آنچه در خبرها آمده این است که اوباما در این دیدار به ملک سلمان اطمینان داده که توافق هسته ای مانع دستیابی تهران به سلاح اتمی خواهد شد. این همان موضوع کلی است که برای ایران یک اصل بدیهی است و 1+5 هم به آن اذعان دارد و بنابراین وقتی هفت کشور حاضر در مذاکرات هسته ای بر سر این نکته اجماع نظر دارند که ایران در پس توافق هسته ای، انگیزه ای برای دسترسی به سلاح هسته ای نخواهد داشت، نگرانی عربستان از مذاکرات در حال انجام چیست و چه شد که در آخرین ساعات پایان ضرب الاجل یکساله توافق ژنو، وزیر خارجه عربستان خود را به جان کری رساند تا مانع امضای یک توافق هسته ای شود و چرا حالا پادشاه جدید عربستان، اوباما را به سبب وارد نکردن فشار کافی به تهران مورد انتقاد قرار می دهد؟ برای درک پاسخ به این پرسش ساده، باید به پروژه ایران هراسی بازگشت؛ پروژه ای که باعث شده تا کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی، برنامه هسته ای ایران را «بهانه» کنند تا مانع خروج کشورمان از شرایطی شوند که کشورهای غربی دست کم شش سال برای ایجاد آن زمان صرف کرده اند. رئیس جمهور آمریکا و مشاوران او بخوبی می دانند وقتی پادشاه جدید عربستان از افزایش قدرت ایران در منطقه ابراز نگرانی می کند، هراس او نه از سلاح هسته ای که از جهش شتابان اقتصادی و سیاسی کشور در شرایط پساتحریم است؛ شرایطی که ریاض و متحدان عبری و عربی او در منطقه تاب رقابت در برابر چنین ایرانی را نداشته و از این می ترسند که قدرت منطقه ای کشورمان، کابوس بیداری اسلامی در منطقه را برای آنها تعبیر کند. پادشاه عربستان به یاد دارد که ملک عبدالله در سال های پایانی عمرش وقتی با موج سقوط دیکتاتورهای وابسته در منطقه مواجه شد، از واشنگتن تلویحا خواست تا حمله نظامی به ایران را در دستور کار قرار دهد. پادشاه پیشین عربستان که گفته می شود زمانی، رئیس دولت اصلاحات را از نقشه حمله آمریکا به ایران آگاه کرده بود تا حسن نیت خود را به کشورمان نشان دهد، در سال های گذشته چنان از وزیدن نسیم بیداری اسلامی در کشورش هراسان شده بود که ترجیح می داد به جای اثبات حسن نیت، ایران را از پیش روی خود بردارد. با این حال نه فقط تحریم ها نتوانست به برداشتن این به اصطلاح مانع منتهی شود، بلکه حالا قدرت کشورمان چنان افزایش یافته که ریاض تحولات منطقه را درست در همسایگی خود، یعنی در «یمن» احساس می کند و کیست که نداند فاصله صنعا تا ریاض چقدر نزدیک است! بنابراین درک این که چرا ملک سلمان در دیدار با باراک اوباما از قدرت گرفتن ایران ابراز نگرانی می کند روشن است، با این حال باید دید واکنش اوباما به چنین ابراز نظری که چندان جدید نیست، چه بوده است. یک سناریو این است که اوباما در سال های پایانی دولتش نمی خواهد رابطه اش با پادشاه جدید عربستان را تیره کند و بنابراین در ظاهر با او همراهی می کند ولی در عمل همان راه گذشته را می رود: «مذاکراه با تهران». سناریوی دیگر این است که اوباما به ملک سلمان توصیه کرده از دشمنی با ایران دست بردارد. این همان توصیه ای است که گفته می شود اوباما در آخرین ملاقاتش به ملک عبدالله نیز بیان کرده و حالا ریاض چوب عمل نکردن به آن توصیه را می خورد. البته در کنار این دو، سناریوی سومی هم وجود دارد و آن این که «عشوه نفتی» پادشاه سعودی برای رئیس جمهور ایالات متحده و تاکید بر پایین نگاه داشتن قیمت نفت، اوباما را وسوسه کرده باشد که با چوب نفت، هم فشار بر تهران را ادامه دهد، هم مسکو را تنبیه کند و هم رقبای جمهوریخواهش را که کارتل های نفتی شیل در بازار طلای سیاه هستند از میدان به در کند. هرچند بعید است اوباما در اعتماد به ریاض و چشم برهم نهادن بر فساد ساختاری و مشروعیت لرزان و نقض گسترده حقوق بشر در عربستان راه فورد ـ رئیس جمهور آمریکا در اواخر دهه 70 میلادی، پیش از انتخاب کارتر ـ را در پیش گیرد، اما هنوز سلاح نفت آن قدر وسوسه کننده هست که بتواند اتحادی را ادامه دهد که در قریب به 40 سال گذشته به قدرت گرفتن عربستان در منطقه انجامیده است. با وجود این نباید فراموش کرد که باراک اوباما با شعار بیرون آوردن آمریکا از باتلاق خاورمیانه در انتخابات به پیروزی رسید؛ باتلاقی که بحران بی ثباتی خاورمیانه را به اروپا و حتی آمریکا کشاند و حالا رئیس جمهور آمریکا بخوبی می داند راه خروج از این باتلاق، اعتماد به کشوری نیست که بانی بحران تروریسم در خاورمیانه و حتی جهان است. کشوری که افراطیون مذهبی، از طرف آن جنگ نیابتی در دیگر کشورها به راه می اندازند تا بیداری اسلامی را مهار کنند. واشنگتن متحدی تازه در منطقه می خواهد؛ متحدی که مبارزه با تروریسم را باور داشته باشد نه آن که ابزار سهم خواهی برایش محسوب شود. اوباما که سال هاست شاهد اعتراضات گسترده حقوق بشری به عملکرد بزرگ ترین متحد عرب خود نیز هست، می داند که جمع «نفت و تروریسم» و شکل گیری دکترین «پتروتروریسم» در عربستان، منافع بلندمدت واشنگتن را تامین نمی کند و همان قدر که رسیدن تروریست ها به سلاح هسته ای خطرناک است، دست یافتن رادیکال ها به چاه های نفت در عربستان هم لرزه به تن جهان خواهد افکند. همه اینها یعنی آن که کاخ سفید باید جسارت گفتن یک «نه» بلند به سیاهه مطالبات ریاض درباره ایران را داشته باشد. اما آیا اوباما سیاستمداری هست که تبعات گفتن این «نه» تاریخی را داشته باشد و پس از چهار دهه، فرمان سیاست خارجی آمریکا را از عربستان به سوی ایران بازگرداند؟ پاسخ به این سوال در چند ماه آینده روشن خواهد شد. مصطفی انتظاری هروی / گروه سیاسی
 
یکشنبه 12 بهمن 1393 ساعت 01:15
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 34]