محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829564699
معرفی فرقه مرجئه و معتزله - تاریخچه علم کلام (2)
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: معرفی فرقه مرجئه و معتزلهتاریخچه علم کلام (2)
همانطور که گفتیم، علم کلام اسلامی عهده دار اثبات آموزه های دین اسلام و دفاع از آنهاست. این علم جزو اولین علوم اسلامی است که در میان مسلمانان پیدا شد و با همت بزرگان و دانشمندان برجسته اسلامی گسترش یافت و جامعه علمی تمدن اسلامی را تغذیه کرد. در مقاله گذشته به سیر تاریخی علم کلام اشاره کوتاهی داشتیم و تحولات آن را تا ظهور مکتب کلامی ارجاء پیگیری کردیم. مکتب ارجاء در برابر افراط گرایی خوارج شکل گرفت. به نظر این عده حساب ایمان از عمل جداست و به همین دلیل، افراد گناهکار نیز در دسته مومنان قرار دارند. این مسئله شاید به خودی خود مسئله خیلی مهمی نباشد ولی همانطور که اشاره کردیم، فرقه های کلامی همواره در کنار تحولات سیاسی و اجتماعی رشد کرده اند. وقتی اعتقادات مکتب ارجاء را با تحولات اجتماعی آن دوره ـ حکومت بنی امیه ـ می سنجیم، تاکید این مکتب اعتقادی بر اباحه گری را بهتر درک می کنیم. مکتب کلامی مرجئه با قدرت گرفتن بنی امیه و برای توجیه ظلم و جور این گروه حاکم شکل گرفت و زمینه مناسبی برای توجیه اعمال ضد اسلامی خلفای اموی فراهم ساخته بود و راه را برای هرگونه مبارزه با ظلم و ستم می‌بست.(بی‌ناس، تاریخ جامع ادیان، 749) همانطور که در مقاله پیش اشاره کردیم، می توان با در نظر داشتن تحولات اجتماعی آن دوران و گرایش های اعتقادی همسو با حکومت بنی امیه، به درک بهتری از شرایط تاریخی و اعتقادی ظهور نهضت انقلابی امام حسین (علیه السلام) دست یافت. هر یک از فرق یاد شده یک یا چند مسئله دینی را در صدر مسائل اعتقادی خود قرار داده بود. در این میان، مباحثی چون جبر و تفویض، ارتکاب گناه کبیره، امر به معروف، مسئله ایمان، صفات الهی و... رونق فراوان داشت. برای نمونه، همانطور که اشاره کردیم، قدریه به دلیل تفکر خاص آنها درباره مسئله قضاء و قدر و مرجئه به خاطر نظریهای که در مورد«ایمان» و گنهکاران ابراز نمودند به این نام شهرت یافتند،چراکه آنها در حوزه دیانت، برای عمل نقشی قائل نبوده و ایمان و اعتقاد قلبی را یگانه معیار سعادت و رستگاری میدانستند، و میگفتند: با داشتن ایمان، گناهان زیانی نمیرسانند، همانگونه که طاعات، با کفر ورزیدن، ثمر بخش نمیباشند. اینک به مکاتب دیگری که در طول تاریخ تفکر اسلامی بوجود آمده اند اشاره خواهیم کرد. پس از حکومت بنی امیه و همزمان با حکومت بنی‌عباس، دوره اوج و شکوفایی مباحث عقیدتی و اعتقادی و پیدایش مکاتب خرد و کلان کلامی نامیده می شود. در این دوره نیز مباحث کلامی فارغ از تحولات اجتماعی سیاسی نبوده است. مسائل بسیاری در این دوره مورد بحث و بررسی مکاتب مختلف کلامی قرار گرفتند. در اواخر حکومت بنی‌امیه یکی از مهم ترین مکاتب کلامی اسلامی شکل گرفت و بر خلاف مکاتب پیشین، به حیات خود در طول تاریخ ادامه داد. این گروه کلامی به معتزله شهرت یافتند. پس از حکومت بنی امیه و همزمان با حکومت بنی‌عباس،
دوره اوج و شکوفایی مباحث عقیدتی و اعتقادی و پیدایش مکاتب خرد و کلان کلامی نامیده می شود. در این دوره نیز مباحث کلامی فارغ از تحولات اجتماعی سیاسی نبوده است. مسائل بسیاری در این دوره مورد بحث و بررسی مکاتب مختلف کلامی قرار گرفتند. مباحث مربوط به ذات واجب‌الوجود، مباحث مربوط به صفات خداوند، ذاتی یا غیر ذاتی بودن صفات الهی، صفات ثبوتی و سلبی واجب الوجود، قدرت، علم و اراده و ... از جمله مباحثی است که در این دوره رونق بسیار داشت. یکی از عوامل مهم پیدایش مکاتب کلامی در این دوره، جلوگیری حکومت اموی از ارتباط مردم و امامان شیعه است. این مسئله باعث پیدایش شبهات و سوالات کلامی بسیاری در میان مسلمانان شد. به نظر برخی، یکی دیگر از دلایل این رونق را می توان ترجمه آثار فلسفی از زبان یونانی به زبان عربی در ایام خلافت منصور عباسی (137-158) و مأمون (198-218) دانست. این دلیل را هنری ولفسون در کتاب فلسفه علم کلام مطرح کرده است و برخی از اندیشمندان مسلمان نیز به آن اعتقاد دارند ولی برخی دیگر این دلیل را متناسب با تحولات تاریخی علم کلام نمی دانند. برای مثال، علامه طباطبایی می گوید: «و لیس الامر علی ما ذکره بعضهم: ان التکلم ظهر او انشعب فی الاسلام الی الاعتزال و الا شعریة بعد انتقال الفلسفه الی العرب، یدل علی ذلک وجود معظم مسائلهم و آرائهم فی الروایات قبل ذلک». (محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج 5، ص 278)به نظر علامه، این دیدگاه تاریخی که مباحث علم کلام تحت تاثیر ترجمه های فلسفه یونانی رونق گرفتند با شواهد تاریخی همسازی ندارد، زیرا قبل از اینکه نهضت ترجمه راه بیفتد حجم زیادی از مباحث کلامی در تاریخ اندیشه اسلامی وجود داشته است. به نظر برخی دیگر از اندیشمندان اسلامی؛ «تنها عامل خارجی که میتوانست در پیدایش یا تحول علم کلام مؤثر باشد، اختلاط و آمیزش مسلمانان با ملل و نحل مختلف بود که از دوره قبل آغاز شده و رو به گسترش بود. ولی با این حال مراجعه به قرآن و روایات از یک سو، و استدلالهای باحثان و نیز رخدادهای اجتماعی در دنیای اسلام از سوی دیگر، روشن میسازد که پیدایش و تحول علم کلام اسلامی بیش از هر چیز متأثر از عوامل داخلی بوده است، و ما در بحثهای مربوط به تاریخ و تطور علم کلام به تفصیل در این باره بحث نموده و نادرستی فرضیههای کسانی چون «ولفسن» که کلام اسلامی را متأثر از عوامل خارجی و بویژه کلام مسیحی دانستهاند را روشن نمودهایم». (علی ربانی گلپایگانی، کیهان اندیشه، شماره 44)علم کلام اسلامی عهده دار اثبات آموزه های دین اسلام و دفاع از آنهاست. این علم جزو اولین علوم اسلامی است که در میان مسلمانان پیدا شد و با همت بزرگان و دانشمندان برجسته اسلامی گسترش یافت و جامعه علمی تمدن اسلامی را تغذیه کردشاید بتوان چنین گفت که هر چند ترجمه های فلسفه های یونانی در پیدایش مباحث کلامی نقش زیادی نداشته اند و پیدایش این مباحث در بطن جامعه اسلامی و با توجه به حوادث تاریخی و سیاسی بوجود آمده است، ولی در ادامه، مباحث کلامی از ترجمه های فلاسفه یونانی متاثر شده است. در هر حال، در این دوره تاریخی، مباحث کلامی بسیاری در گرفت و با توجه به مواضعی که مکاتب مختلف در قبال این مباحث اتخاذ کردند شاهد مکاتب مهم کلامی هستیم. یکی از قدیمی ترین مسائل کلامی مسئله جبر و اختیار است. با توجه به این مسئله کلامی، شاهد مکتب اعتزال هستیم که به دفاع از اختیار پرداخته اند (شهرستانی، الملل و النحل، 1/45) و در برابر آنها، مکاتب کلامی دیگری چون جهمیه، اهل حدیث و اشاعره مدافع جبر بودند، (همان، 1/86) ولی امامیه از همان آغاز بحث نظریه «لاجبر و لا تفویض بل امر بین الامرین» را برگزیده بود.(کلینی، الکافی، 1/154) مسئله حسن و قبح ذاتی که از مسائل اشتراکی امامیه و معتزله بود و اختلاف آنها با اشاعره بود، مسئله رؤیت خداوند در قیامت، مسئله وعد و وعید، مسئله عصمت انبیا و ائمه علیهم السلام، مسئله خلود یا عدم خلود اهل کبایر در آتش جهنم، قدیم یا حادث بودن کلام الهی و ... از مسائل دیگری است که باعث تمایز و افتراق مکاتب کلامی اسلامی شده اند. در مقاله بعد، با پرداختن به این مباحث، پیدایش مکاتب کلاسیک اسلامی را مورد بررسی دقیق تری قرار خواهیم داد. بهرام علیزاده – گروه دین و اندیشه تبیانمنابع: 1. بی‌ناس، جان، تاریخ جامع ادیان، ترجمه علی‌اصغر حکمت، تهران، انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، چاپ پنجم، 1375ش.2. شهرستانی، محمد، الملل و النحل، تحقیق محمد سید گیلانی، قم، منشورات رضی، [بی‌تا].3. محمدبن یعقوب کلینی، سیدمهدی آیت اللهی (مترجم)، اصول کافی، انتشارات جهان آرا. 4. علی ربانی گلپایگانی، کیهان اندیشه، شماره 445. محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، دارالکتب الاسلامیه.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1869]
-
گوناگون
پربازدیدترینها