واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: دیپلمات: ترکیه و آسیای میانه، از آرمان تا واقعیت تهران – ایرنا – مجله دیپلمات با اشاره به تلاش ترکیه در دهه های گذشته برای ایجاد اتحادیه ترک های آسیای میانه، نوشت جدیت مسکو در واکنش به نفوذ غرب در اوکراین و ناتوانی آنکارا در رقابت اقتصادی با چین، سبب شده است که روابط ترکیه و کشورهای ترک زبان آسیای میانه، بیش از آنکه ائتلافی واقعی باشد، به یک رابطه نمادین تبدیل شود.
این مجله ژاپنی نوشت: راهبرد جدی روسیه در اوکراین و نوع برخورد مسکو با غرب در این کشور، سبب شده است که کشورها در روابط خویش با سرزمین های "زیر نفوذ مسکو" تجدید نظر کنند.
در حالی که اتحادیه اروپا می کوشد از رویارویی بیشتر با روسیه بپرهیزد، ترکیه نیز در ارتباط با نگرانی هایش از نوع برخورد با اقلیت ترکِ "تاتار" در شبه جزیره کریمه خویشتن داری را بر واکنش ترجیح داده است. گفته می شود واردات گاز از روسیه دلیل این خویشتن داری بوده است. آنکارا 57 درصد از گاز وارداتی اش در سال 2013 را از مسکو خرید. با این حال، وقتی سخن از روابط ترکیه با جمهوری های پیشین شوروی، به ویژه با کشورهای آسیای میانه به میان می آید، باید متغیرهای اثرگذار دیگری را هم در نظر داشت.
ترکیه یکی از نخستین کشورهای جهان بود که پس از فروپاشی شوروی با کشورهای آسیای میانه روابط گسترده ای برقرار کرد. اگرچه آنکارا ناچار شد از طرح سابق خود برای تشکیل "اتحادیه ترکی" عقب نشینی کند، اما روابطش با کشورهای منطقه، به ویژه با قزاقستان و قرقیزستان، شاهد رشدی چشمگیر بوده است.
مدارس و مراکز آموزشی دولت ترکیه در کشورهای آسیای میانه از محبوبیت فراوانی برخوردار است. اما آنکارا افزون بر نفوذ فرهنگی، امنیت انرژیِ خود را نیز در آسیای میانه جست و جو می کند. با این حال، نه ترکیه و نه اروپا، بی آنکه تکلیف مالکیت منابع دریای خزر تعیین شود، نخواهند توانست با کشورهای حوزه خزر وارد معامله پایدار نفتی و گازی شوند. همچنین پس از برخورد روسیه در اوکراین، احتمال ورود به حوزه انرژی خزر کمرنگ تر شده است.
حتی بدون در نظر گرفتن عملکرد روسیه نیز درباره میزان نفوذ ترکیه در کشورهای آسیای میانه بحث بود. روابط ترکیه با قزاقستان، قرقیزستان و ترکمنستان رشد داشته است، اما روابط آنکارا با تاجیکستان و ازبکستان از چنان رشدی برخوردار نیست. تاجیک ها اصولا پیوندهای ترکی با آنکارا ندارند. مناسبات ترکیه با ازبکستان نیز به ویژه پس از حمایت آنکارا از قطعنامه محکومیت تاشکند به خاطر برخوردِ "حقوق بشری" در "اندیجان" در سال 2005 به شدت پرتنش شد. هرچند پس از یک دهه تنش، "احمد داوود اوغلو" وزیر خارجه وقت ترکیه، ماه ژوئیه (تیر 93) در سفر به ازبکستان کوشید روابط دوجانبه را بهبود بخشد. اما روابط تاجیکستان با حزب حاکم ترکیه ( حزب عدالت و توسعه )، برای ثبات در افغانستان و برخی کمک های اقتصادی آنکارا به تاجیکستان محدود است.
ترکیه در سال 2009 نیز یکی از پایه های تشکیل "شورای همکاری کشورهای ترک زبان" بود. با این حال، آنکارا یارای رقابت اقتصادی با خطوط لوله و سرمایه گذاری های زیرساختی چین در آسیای میانه که زیر عنوان "طرح جاده ابریشم" در جریان است را ندارد. ترک ها همچنین توان رقابت سیاسی و امنیتی با روسیه را در این منطقه نخواهد داشت. ترک ها با قزاقستان و قرقیزستان روابط نظامی و امنیتی دارند. قراردادی 44 میلیون دلاری که سال 2012 میان "آسل سان" بزرگترین شرکت دفاعی ترکیه و همتای قزاقش بسته شد، به تولید مشترک سلاح های نظامی از سال 2013 به بعد انجامید. آنکارا 13 میلیون دلار کمک نظامی هم به قرقیزستان داده است.
با این حال، به نظر نمی رسد روس ها علاقه داشته باشند برقراری امنیت در آسیای میانه را با کشوری دیگر، به ویژه کشوری که عضو ناتو است، شریک شوند.
به بیان دیگر، در حالی که روابط ترکیه با آسیای میانه رو به رشد بوده است، اما این روابط با هدف های اولیه اش فاصله ای بسیار دارد. "بشیک باشیموف" سیاستمدار پیشین قرقیزستان و کارشناس مسایل سیاسی آسیای میانه، می گوید: این روابط واقعا عملی نیست. نفوذ ترکیه در آسیای میانه در قیاس با بازیگران بزرگ، بسیار اندک بوده است. ترک ها نه توانایی رقابت نظامی با روسیه را دارند و نه یارای رقابت بازرگانی و اقتصادی با چین را.
بشیموف تاکید می کند: روابط ترکیه با آسیای میانه، بیشتر شکل نمادین دارد و مرا یاد اسطوره داستانیِ اتحاد ترک ها می اندازد.
رسانام5**9163**1446
08/09/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 10]