محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1832495163
آسیب شناسی پدیده حاشینه نشینی در کلان شهرهای ایران
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: طهمورث شیری کارشناس مسایل اجتماعی در گفت و گو با ایرنا: آسیب شناسی پدیده حاشینه نشینی در کلان شهرهای ایران تهران -ایرنا-"طهمورث شیری"در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا تاکید کرد که با ایجاد مراکز فرهنگی و تفریحی در مناطق حاشیه شهری و برندسازی (نما نام سازی )محله ها می توان حس افتخار کردن افراد را به منطقه سکونتشان زنده کرد.
بحث حاشیه نشینی و زاغه نشینی در کلان شهرها یکی از مشکلات شهرهای بزرگ صنعتی امروز است که از آن به بیماری مرموز کلان شهرها یاد می شود. شناخت و تعریف این مشکل و بررسی علل و عوامل ایجاد آن در شهرهای بزرگ یک ضرورت محسوب می شود.
از دیدگاه صاحب نظران، به دلیل نبود نظارت کافی بر این این سکونتگاه های غیر رسمی، امروزه حاشیه نشینی به زادگاه و پایگاه بسیاری از ناسازگاری ها و بدهنجاری ها در جامعه تبدیل شده است. شناخت بیشتر این آسیب اجتماعی و بررسی علل آن، پژوهشگران ایرنا را بر آن داشت تا در جستجوی راهکارهای مناسب با هدف رفع این پدیده اجتماعی به کمک کارشناسان باشند. از این رو به سراغ «طهمورث شیری» رفتیم و با او گفت وگو کردیم.
وی عضو هییت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز و همچنین عضو انجمن جامعه شناسی ایران و دانش آموخته دانشگاه تهران در زمینه علوم اجتماعی است. او دارای کتاب ها و مقالات پژوهشی متعددی در حوزه ی جامعه شناسی و آسیب های اجتماعی است.
طهمورث شیری در گفت و گوی اختصاصی با پژوهشگر ایرنا حاشیه نشینی در ایران را با تعریف علمی آن در غرب متفاوت دانست و گفت: «حاشیه نشینی در تاریخ ایران بیشتر با نام کولی ها و دوره گرد هایی که در اطراف شهرها زندگی می کردند عجین شده که صد البته این موضوع با تعریف علمی حاشیه نشینی و زاغه نشینی به ویژه در غرب متفاوت است».
این استاد دانشگاه، سابقه حاشیه نشینی بر پایه تعریف علمی آن در ایران را بیش از یکصد سال ندانسته و انقلاب مشروطه و تحولات به وجود آمده که موجب اهمیت یافتن کلان شهرها و مهاجرت مردم به شهرهای بزرگتر شده را نقطه ی آغاز حاشیه نشینی در ایران تلقی می کند.
عضو انجمن جامعه شناسی ایران همچنین صنعتی شدن در کشورهای پیشرفته را ذات آن جوامع دانسته و حاشیه نشینی در ایران را پدیده وارداتی مانند فرهنگ آپارتمان نشینی در ایران به شمار می آورد. این استاد دانشگاه معتقد است تفکیک اجتماعی و فاصله طبقاتی در جامعه ایران در قدیم خیلی وجود نداشت اما امروزه این شکاف به طور کامل محسوس است.
وی حاشیه نشینان شهرها را انسان های شریف و زحمت کشی می داند که به دلیل نبود نظارت کافی در مناطق سکونی شان، شاهد بسیاری از جرایم سازمان نیافته در سکونتگاه های غیر رسمی خود هستند. در عین حال این استاد دانشگاه منتقد سیاست مدارانی است که برای جلب برگه های انتخاباتی خود هر چند سال یک بار به حاشیه های شهرها رفته و با زبان محلی این مهاجران سعی در جلب آرای آن ها برای انتخابات دارند.
طهمورث شیری معتقد است که حاشیه نشینی مانند دیگر مشکلات اجتماعی از جمله طلاق و جنگ از بین نمی رود ولی تعدیل و کم رنگ می شود. وی 2 راهکار برای کم رنگ کردن مشکل حاشیه نشینی ارایه می دهد؛ یک راهکار تقویت فرهنگ رسمی و دیگری فرهنگ غیر رسمی است. راهکارهای رسمی همان راهکارهای نظارتی، قهری و قانونی است و راهکار دیگر ایجاد مراکز فرهنگی و تفریحی در مناطق حاشیه نشینی شهر برای کاهش فاصله طبقاتی است.
وی همچنین برند سازی منطقه ها و محله ها و حس افتخار به محله زندگی خود را یکی از راهکارهای فرهنگی مفید در این زمینه می داند و استفاده از مدل ایرانی را راهکار حل مشکل حاشیه نشینی یا همان ایرانیزه کردن تجربیات کشورهای غربی تلقی می کند.
در ادامه متن گفت و گوی پژوهشگر ایرنا با طهمورث شیری آمده است:
*** ایرنا: حاشیه نشینی به چه لفظی اطلاق می شود و تعریف حاشیه نشینی از دیدگاه جامعه شناسی چیست؟
** شیری: حاشیه نشینی معادل کلمه لاتین ( Marginalization) یکی از پدیده های اجتماعی است که به سبب توسعه کلان شهرها به وجود می آید. در واقع پس از انقلاب صنعتی به شهرهای صنعتی و فرا صنعتی تبدیل شده اند و این تغییر و تحول در شهر ها باعث ازدیاد جمعیت و تقسیم کار بیشتر بین افراد گردید. از این رو جمعیت متمرکز شهری پدید آمد که بسیاری از افراد به دلیل بی کاری، انحرافات اجتماعی و مسایل دیگر از جمله جاذبه های شهری و توسعه شهرها به سمت کلان شهر ها مهاجرت کردند.
در بین مهاجران تنها عده ی کمی گرفتار شهر و قوانین آن شده و بیشتر شان به حاشیه رفته و آن جا سکنی گزیدند.
افراد مهاجر به لحاظ بافت فرهنگی و قومیتی نیز بسیار متنوع هستند. این افراد را می توان گستره ای از جوانان جویای کار دانست که همین عامل گاهی موجب نزاع و درگیری بین آن ها می شود.
اگر بنده بخواهم تعریفی از حاشیه نشینی داشته باشم در ابتدا این موضوع را پدیده ای اجتماعی می دانم که به واسطه توسعه کلان شهرها شکل گرفته و این که حاشیه نشینی فرایند شکل گیری، تثبیت کانون ها و گروه های اجتماعی از جوانان و افراد مختلف است که در حاشیه شهر ها مستقر شدند و این افراد ارتباط متقابل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی با مرکز شهر دارند؛ ارتباطی به معنای بده و بستان، بدین معنا که نیروی کار کلان شهر را تامین می کنند و در عوض، مدرن شدن و به روز شدن را از شهر وام می گیرند.
حاشیه نشینی تعریفی گسترده دارد و ارایه ی تعریف مشخصی از آن بسیار دشوار است. در دنیا این پدیده اجتماعی به صورت تخصصی از طرف مکتب جامعه شناسی شیکاگو و افرادی مانند "بوگارد، پارک و برگس" پیگیری شده است.
***ایرنا: حاشیه نشینی در ایران چه زمانی شکل گرفت و آیا می توان تاریخ دقیقی برای آغاز این پدیده در کشورمان ذکر کرد؟
** شیری: حاشیه نشینی به معنای آن چیزی که در اروپا شکل گرفته در ایران شکل نگرفت و دلیل آن روشن بود چرا که تقسیم کار اجتماعی پیشرفته در جامعه ایرانی وجود نداشت و جالب اینکه هنوز هم می توان گفت وجود ندارد. به عنوان نمونه در اروپا زمانی که حاشیه نشینی شکل گرفت از مرکز یک سری تمهیدات، سیاست گذاری ها و قانون ها وضع شد که رابطه بین حاشیه و مرکز را تسهیل، قانونمند و به روز کند.
اگر بخواهیم مبنایی برای تاریخ حاشیه نشینی در ایران به صورت علمی مطرح نماییم باید به یک صد سال گذشته اشاره کنیم. چرا که در ایران حاشیه نشینان و کولی ها از قدیم وجود داشتند و شاعران و جهانگردان نیز در کتاب هایشان به وجود این افراد اشاره کرده اند. در واقع این افراد کسانی بودند که در حاشیه شهر ها زندگی و برای کسب و کار و معامله به شهر می آمدند. اما از لحاظ تعریف علمی این پدیده که پس از انقلاب صنعتی در جهان مطرح شد؛ در ایران پس از جنبش مشروطه پدید آمد. زمانی که کشور ما نگاهی جهانی پیدا کرد و پایتخت و شهرهای بزرگ معنا پیدا کردند.
بنابراین در یک جمله می توان گفت که پس از انقلاب مشروطه و پس از دوران مدرنیسم(نو گرایی) یا شبه مدرنیسم ایرانی که در دوران پهلوی اول طی شد، ایران شاهد صنعتی شدن شهرها و به تبع آن حاشیه نشینی شد.
پدیده حاشیه نشینی در یکصد سال گذشته در ایران فراز و نشیب بسیاری داشته است و به تبع پیشرفت علم و ارتباط بیشتر شهر با حاشیه، شکلی مانند گذشته ی خود را ندارد و به نوعی می توان گفت این شکاف ها تعدیل شده است.
*** ایرنا: بنابراین شما عامل اصلی حاشیه نشینی در شهرها را صنعتی شدن شهرها می دانید؟
** شیری: طبیعتا همین است. در واقع صنعتی شدن محور و پایه اصلی توسعه شهر ها بود و به تبع آن نیروی کار در اطراف و حاشیه شهر مستقر می شدند. ما چندین شیوه تولید در دوره های مختلف تاریخی داشتیم. به عنوان نمونه در دوران شیوه تولید کشاورزی، حاشیه نشینی به آن معنای خاص خود وجود نداشت. شاید گروه هایی مانند کولی ها بودند که به روستا ها سر می زدند اما حاشیه نشین با تعریف علمی امروز نبود.
در واقع حاشیه نشینی امروز معلول صنعتی شدن شهرها و تغییر در شیوه تولید اجتماعی است. یعنی شیوه تولید ما از حالت سنتی به حالت صنعتی تبدیل شد و این تغییراتی در کانون پدید آورد که همین تغییرات باعث تفکیک بین گروه های اجتماعی گردید. تفکیک بین حوزه ها و گروه های درون شهری و حوزه ها و گروه های برون شهری مرز بندی ها را به مرور نشان می دهد.
در قدیم کمتر تفکیک اجتماعی مشاهده می کردیم که نشان دهد جامعه به سمت طبقاتی شدن و مرزبندی شدن می رود اما امروز این لایه ها به وضوح قابل رویت است. از نظر من مهمترین عامل حاشیه نشینی همان صنعتی شدن است. البته باید این نکته را هم اضافه کنم که صنعتی شدن در کشورهای پیشرفته حاشیه نشینی را به همراه داشت اما چون در جامعه ایرانی شبه صنعتی شدن و شبه مدرنیسم اتفاق افتاد بنابراین با گونه ای جدید از حاشیه نشینی مواجه هستیم که می توان به آن واژه شبه حاشیه نشینی گفت.
*** ایرنا: به نظر شما چه تفاوتی بین حاشیه نشینی در ایران و کشورهای پیشرفته وجود دارد و آیا می توان حاشیه نشینی در ایران را یک پدیده وارداتی دانست ؟
** شیری: چون صنعتی شدن در کشورهای پیشرفته ذات جامعه بوده یعنی پیشرفت علم برآیند و تولید مردم آن جامعه خاص بود بنابراین حاشیه نشینی در آنجا نیز ویژگی خاص خود را داشت. در ایران نیز چون صنعتی شدن ذات جامعه نبوده و بیشتر حالت وارداتی داشته بنابراین حاشیه نشینی ما به طور مسلم تفاوت دارد.
یک تفاوت اصلی بین حاشیه نشینی در ایران و کشورهای صنعتی این است که در جوامع پیشرفته حکومت تسلط خود را بر حاشیه نشینان به صورت کامل دارد. بافت فرهنگی، بافت اجتماعی و ساختار سیاسی آن ها نیز با ما کاملا متفاوت است. به عنوان مثال در ایران فردی نامزد انتخابات می شود و این فرد می تواند از حاشیه نشینان یک بهره برداری ویژه ای کند. مثلا این فرد از قومیتی خاص است به حاشیه شهر تهران رفته و در میان هم قومی ها و هم زبان های حاشیه نشین خود سرمایه گذاری مناسبی انجام می دهد. این شیوه جلب آرا یا سرمایه گذاری های اجتماعی را ما در کشورهای پیشرفته نداریم از این رو بافت و ساختار جوامع مدرن با جوامع در حال توسعه با هم متفاوت است.
***ایرنا: به غیر از صنعتی شدن، عوامل دیگر بروز این پدیده از نظر شما چیست ؟
** شیری: فاصله طبقاتی بین افراد جامعه و فقر مادی یکی از دلایل می تواند باشد. فاصله طبقاتی بدین معنا که من چون توانایی یا استطاعت مالی زندگی در مرکز شهر را ندارم به حاشیه شهر می روم.
یکی دیگر از عوامل این پدیده فاصله ی فرهنگی است بدین صورت که فرد از روستا و یا شهر کوچکتر وارد کلان شهر شده و با ورود خود به شهر دچار یک شوک فرهنگی می شود. این شوک فرهنگی بسیاری را پس می زند. به زبان ساده تر اگر همین فرد از لحاظ مالی نیز توانایی زندگی در مرکز شهر را داشته باشد به دلیل تفاوت فرهنگی ترجیح می دهد به حاشیه و اطراف شهر نقل مکان کند چرا که در آن محیط افرادی با دیدگاه و شیوه رفتار وی زندگی می کنند.
کلان شهر ها مسایل و شیوه زندگی خاص خود را دارد و هضم این شیوه برای این فرد آسان نیست. از طرفی یک سری نیروهای پنهان مثل افراد مجرم و باند های قاچاق مواد مخدر سرمایه گذاری ویژه ای بر روی حاشیه شهر ها دارند. به عنوان مثال برای انتقال مواد مخدر از افراد حاشیه نشین شهر استفاده می کنند.
بحث دیگری که حاشیه نشینی را تقویت می کند بحث سیاست های حکومتی است. ما طی 50 سال گذشته بحث حاشیه نشینی را کلا منکر شدیم. مردم ما انقلاب کردند زیرا خواهان عدالت و آزادی بودند و همین عامل مرز بین حاشیه نشینی و مرکز را از بین برد.
پس از انقلاب و وقوع جنگ تحمیلی نیز بحث حاشیه و مرکز وجود نداشت و مرزبندی بین حاشیه و مرکز شهر ها به واسطه 2 رویداد جنگ و انقلاب از بین رفت و یا لااقل کمتر شد. اما امروز که ما این دوره ها را سپری کردیم و در دوران ثبات نظام بسر می بریم این فاصله ها دوباره قوت گرفته است.
*** ایرنا: آیا حاشیه نشینی را می توان ازبین برد ؟
** شیری: این پدیده از بین رفتنی نیست. شما می توانید آن را کمرنگ کنید اما از بین نمی رود مثلا بحث فحشا را در نظر بگیرید این قضیه هیچ گاه از بین نمی رود. یک سری پدیده های اجتماعی هستند که اگر در مورد از بین رفتن آن ها صحبت کنیم در علم جامعه شناسی به آن از مدینه فاضله ای یاد می شود که امکان ندارد اتفاق بیفتد. جنگ، حاشیه نشینی، طلاق و ... از بین نمی رود. اما چه کنیم که حاشیه نشینی کمرنگ شود؟ اصلا دلیلی دارد که کمرنگ شود؟ مگر این پدیده ها مضر است؟ نگاه اولی که مردم و کارشناسان به حاشیه نشینی دارند این است که این مناطق را پر از مسایل و مشکلات اجتماعی می بینند. به عنوان نمونه وقتی به فلان منطقه حاشیه تهران اشاره می کنیم بسیاری می گویند این منطقه پر از خلاف، فقر و فحشا است.
***ایرنا: یعنی شما منکر این حرف مردم و کارشناسان هستید که حاشیه نشینان مشکلات فراوانی برای جامعه دارند؟
** شیری: ما در انحرافات اجتماعی مفهومی به نام "لیبل" یا همان "برچسب" داریم. وقتی برچسبی به شما زده می شود که مثلا خلاف کارید و در آماج بمباران فکری در این زمینه قرار می گیرید به صورت ناخودآگاه و خود به خود زمینه خلاف در شما ایجاد می شود. وقتی به شما گفته می شود که حاشیه شهرها انسان های خلافکار و منحرفی زندگی می کنند حتی اگر بخشی از آن منطقه سالم باشد و چه بسا انسان های شریفی هم زندگی کنند به دلیل این بمباران فکری که صورت می گیرد این افراد به سمت و سوی خلاف کشیده می شوند.
حاشیه نشینان حامل بسیاری از مسایل و مشکلات هستند این اصل را می پذیریم ولی آیا همه این افراد این مشکلات را دارند؟ در جامعه شناسی بحثی جالب به نام "یقه سفیدها" و "یقه آبی ها" و آدم های معمولی وجود دارد. یکی از جامعه شناسان مکتب فرانکفورت جرایم را اینگونه دسته بندی می کند که ما جرایم سازمان یافته در شهرها داریم، در حاشیه شهر ها جرایم سازمان نیافته و محفلی داریم. جرم جرم است. به زبان ساده اگر بگویم هم قالپاق دزد داریم هم شخصی که میلیاردها تومان به جیب می زند اما با لباسی آراسته و متشخص حرکت می کند دقیقا مثل ماجرای "ژان وال ژان".
مضر بودن حاشیه نشینی به چه قیمتی است در جایی که حاشیه نشینان همواره محکوم به جرم و جنایت هستند و مستعد خلاف هستند. اگر شما تحلیل محتوایی در این زمینه در شهر تهران انجام دهید به این نتیجه می رسید که خلافکاران و مجرمان به سمت حاشیه شهر کشیده می شوند و دلیل این موضوع بسیار ساده است چرا که این مناطق ناشناس و گم هستند و فرد مجرم به راحتی در آن جا محو می شود.
پس هم به صورت ایجابی و هم سلبی حاشیه نشینی به خودی خود حاوی یک سری مسایل اجتماعی و فرهنگی است. طبیعتا این حاشیه مانند دیواری دور شهر کشیده شده و اگر شهر نیز بخواهد پاک و تمیز شود این دیوار مانع بزرگ این قضیه می شود. به صورت انتزاعی در نظر بگیرید که اگر بخواهیم مرکز شهر را به سمت قانونمندی سوق دهیم و از مرکز به اطراف آن را منتشر کنیم چون حاشیه و اطراف مثل دیواری محکم در برابر این موضوع مقاومت می کند نتیجه ای جز بازخورد به سمت مرکز ندارد.
*** ایرنا: خوب از نظر شما علت ناتوانی در تسری قانون مداری به حاشیه شهرهای ایران چیست ؟
** شیری: این قضیه در یک روند تاریخی شکل گرفته و حاشیه نشینی با این تعبیر وجود دارد. بنابراین هر اقدامی برای مقابله با آن بسیار دشوار است زیرا این شبه حاشیه نشینی با بی برنامگی و بدون ضابطه توسعه یافته است. در کشورهای توسعه یافته "شهرک های اقماری" داریم که همان نظارتی که پلیس بر مرکز شهر دارد بر این شهرک ها نیز دارد. منظورم این نیست که آن جا خبری از جرم و جنایت نیست اما پلیس آگاهی کامل از آن جا دارد. به عنوان نمونه محله خاک سفید تا زمانی که به شهر تهران مانند امروز متصل نبود پر از جرم و جنایت بود اما امروز به دلیل اتصال به تهران نظارت بیشتری بر روی این نقطه است و آمار جرم و جنایت آن به شدت کاهش یافته است. حالا در نظربگیرید که اگر این منطقه بیست کیلومتر با تهران فاصله داشت چه اتفاقی می افتاد.
*** ایرنا: راهکار عملی شما در مورد حل این بحران چیست؟ ما چطور می توانیم از تجربیات دنیا در مورد کلان شهرهایمان مانند تبریز، تهران و اصفهان استفاده کنیم؟
** شیری: همان گونه که گفته شد ما 2 راهکار کلی برای این امر داریم. یک راهکار فرهنگ رسمی و دیگری راهکار فرهنگ غیر رسمی. راهکارهای رسمی که همان راهکارهای نظارتی، قهری، پلیسی و قانونی است که از صبح ماموران نظارتی و پلیس ها در حاشیه شهرها حضور داشته باشند و یا اماکن اسقرار پلیس در محله بیشتر شود.
از طرف دیگر حاشیه شهرها تشکیل شده از نیروی انسانی که به دلیل درآمد پایین در حاشیه شهرها زندگی می کنند و در واقع نیروی کار مرکز شهر از همین نیروی انسانی حاشیه شهر تامین می شود. به نظر من راهکاری برای ازبین بردن حاشیه نه در ایران بلکه در جهان وجود ندارد اما امکان تعدیل این پدیده وجود دارد.
راهکارها در چند قسمت قابل بررسی است: راهکارهای فرهنگی که در واقع منظور ما از این راهکار کم کردن فاصله فرهنگی بین مرکز شهر و حاشیه شهر است. پیشنهاد من در این مورد این است که کلیه فعالیت های فرهنگی که در سطح شهر و مرکز شهر انجام می شود به حاشیه شهر نیز کشیده شود. مستحضر هستید که ایجاد فرهنگ جدید و اصولا کار فرهنگی زمان بر و تغییر و تحول فرهنگی حرکتی لاک پشتی دارد. احداث سینما، سالن تئاتر و فرهنگ سرا ها در این امر مفید است. البته به لطف شبکه های اجتماعی فاصله فرهنگی کم تر شده است.
از طرف دیگر رسانه ها و ماهواره ها باعث همگرایی فکری بین مردم مرکز شهر و حاشیه شهر برای ارتقای کیفیت سطح زندگی شده است با این تفاوت که شما با فردی که در حاشیه شهر زندگی می کند از نظر استاندارد زندگی خود و مقایسه با آن چیزی که رسانه تبلیغ می کند فاصله کمتری مشاهده می کنید. اما برای شخص حاشیه نشین این خلا شکافی عمیق تر دارد.
راهکار دیگر فرهنگی افزایش تولیدات فرهنگی و افزایش مشارکت های اجتماعی و استفاده از سرمایه های اجتماعی از قبیل شورایاری ها می تواند باشد که در بهبود این وضع بسیار موثر است.
احداث مکان های تفریحی و فرهنگی یکی از راهکارهای موثر برای تبادل فرهنگ و شناخت بیشتر حاشیه شهرها است. به عنوان نمونه در شهر تهران گسترش پارک چیتگر و ایجاد جاده های سلامتی و پیست های دوچرخه سواری یکی از نمونه های موفق است که این محیط با استقرار باجه های پلیس و نظارت آن مفیدتر شده است. قوت گرفتن این پارک باعث رونق و پیشرفت منطقه 22 شهرداری تهران نیز شد. در حوزه اقتصادی ایجاد کارگاه ها و کارخانه های تولیدی با توجه به نیروی انسانی فعال جوان که در حاشیه شهرساکن هستند بسیار موثر است.
یک راهکار دیگر در این بخش می تواند بحث کار آفرینی باشد. مناطق حاشیه های شهر پر از افراد مستعد و توانمندی است که با ناآگاهی استعدادشان هرز می رود نمونه بارز این قضیه در ورزشکاران تراز اول کشورمان است که بیشتر متعلق به حاشیه شهر ها هستند. سرمایه گذاری در جوانان این مناطق بسیار سودمند هم برای این اشخاص خواهد بود و هم برای جامعه. البته این سرمایه گذاری باید با مشارکت اجتماعی این افراد همراه باشد.
در حوزه سیاسی نیز سیاست گذاران ما باید عملکرد بهتری در زمینه نگاه به این مناطق داشته باشند. انقلاب اسلامی مگر جزاین بود که انقلاب مستضعفین و ستمدیدگان است. این افراد نیز بیشتر در حاشیه شهر ها زندگی می کردند و نقش اساسی چه در انقلاب و چه در جنگ داشتند و برای کشور زحمت کشیدند. اما ما چگونه باید مشکل این افراد را حل کنیم ؟ تجربه اثبات کرده که دادن پول دستی و وجه نقد به آن ها وضعیت را وخیم تر می کند.
سیاست گذاری ها باید به سمتی برود که فاصله ها از نظر فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و اقلیمی تعدیل شود. ایجاد مراکز تفریحی مثل پارک آبی که در حاشیه شهر ها احداث می شود یکی از این راهکارها است. اگر من فردی باشم که در حاشیه شهر زندگی می کنم و خانه من در کنار این پارک آبی است می توانم به راحتی به شما آدرس را بدهم یا به آن نماد که در منطقه زندگی من است افتخار کنم.
*** ایرنا: یعنی شما بحث برندسازی آن محله و حاشیه را مطرح می کنید؟
** شیری: دقیقا. اما نه به این صورت که نگاه از بالا به پایین باشد یعنی ما تعیین کنیم که آن ها چه کنند بلکه با دادن فضا به آن ها قابلیت مردم این نواحی را بسنجیم. اولین گام در این راه فعال کردن شورا یاری ها و آسیب شناسی این شوراها است. واقعا این شوراها تا به امروز برای محله و منطقه خود چه کرده اند. آیا وظیفه شوراها مگر چیزی جز جلب مشارکت مردم بود. واقعا در این امر چقدر موفق بودند و اگر موفق نبودند آسیب شناسی شود که چرا موفقیتی در این زمینه نداشتند؟ پس گام اول آسیب شناسی است.
گام دوم این است که در سیاست گذاری کلان خود تعریف مشخصی از این پدیده داشته باشیم. گام سوم استفاده بهینه از ظرفیت (پتانسیل) آن ها داشته باشیم وایجاد فضاهای مناسب برای بروز استعدادشان فراهم کنیم. جوانی که در مرکز شهر است امکاناتی از قبیل پارک و فضای ورزشی و سینما دارد اما واقعا جوانی که در حاشیه شهر است چه فضا و امکاناتی دارد.
به زبان ساده تر باید کاری کنیم که مردم حاشیه شهر مناطق زندگی خود را جدی بگیرند و به قول شما یک برندی برای آن ها ایجاد کنیم. یکی از مشکلات در این حوزه این است که ما متاسفانه از بردن نام محله نیز ابا داریم و با محدودیت هایی در این زمینه مواجه ایم چرا که در این زمینه به کار بردن نام هر مکانی یک سری مدعی پیدا می شوند که شما به محله ما توهین کردید. شما اگر مکتب شیکاگو را مطالعه کنید حتی نام محله را هم ذکر می کنند به عنوان مثال محله "هارلم" از جرم خیزترین مناطق حتی کشور آمریکا است.
***ایرنا: از تجربیات کشورهای توسعه یافته در این موضوع چگونه می توان بهره برد؟
** شیری: در کشورهای توسعه یافته مانند ایتالیا، انگلیس و فرانسه در ابتدای فرایند شکل گیری حاشیه نشینی این موضوع توسط حکومت هایشان رصد و مهار شد، بنابراین فضای آن ها با ما کاملا متفاوت است. زیرا همانطور که گفتم حاشیه نشینی در ایران به صورت قانونمند و ضابطه مند شکل نگرفت. به نظر من فقط می توان از تجارب آن ها در زمینه این که چه امکانات و فضاهایی اقتصادی، اجتماعی را در حاشیه شهر هایشان ایجاد کردند استفاده کرد. مانند شهرک های اقماری که ایجاد کردند و یا آپارتمان و فرهنگ آپارتمان نشینی که همه این موارد از پدیده های وارداتی هستند.
*** ایرنا: پس از نظر شما اختلاف فرهنگی که بین ما و کشورهای پیشرفته وجود دارد مانع استفاده ما از نسخه آن ها می شود و تنها در بحث ایجاد شهرک می توان از تجربه آن ها استفاده کرد؟
** شیری: استفاده از نسخه آن ها برای جامعه ما به دلیل تفاوت فرهنگی بین ما و کشورهای غربی ممکن نیست و اعتراض ها را در پی خواهد داشت چرا که به اعتقاد تفاوت قایل شدن بین افراد ثروتمند و فقیر دامن می زند. بنابراین نگاه ما به حاشیه شهر ها باید یک نگاه محتاطانه و توام با آرامش باشد تا مراحل تغییر و تحول طی شود.
*** ایرنا:یعنی شما ایرانیزه کردن این نسخه معتقدید؟
** شیری: دقیقا، ما باید یک سری الگوهای ارتباطی درون زا مانند کشور مالزی ایجاد کنیم. مالزی نیز حاشیه نشین دارد اما امروز به یک قطب صنعتی تبدیل شده است. مالزی روندی که 40 سال پیش آغاز کرد این بود که نه تنها برای کوالالامپور که بلکه برای حاشیه این شهر نیزبرنامه ریزی کرد. یعنی نگاهی جدید و صنعتی مطابق با فرهنگ خودشان طراحی کردند.
*** ایرنا: شما به برنامه ریزی در مالزی اشاره کردید دقیقا چه برنامه ریزی توسط آن ها انجام شد؟
** شیری: ببینید ما در حل مساله حاشیه نشینی و روستاها دو مقوله داریم یکی (resource oriented) یا منبع محوری یعنی ما چه منابعی داریم که بر روی آن کار کنیم و یک ( problem oriented) یا مساله محوری یعنی چه مشکلی داریم که حل کنیم.
مالزی تلفیقی از هر دو برنامه را پیاده کرد. مدل فرهنگی و اقتصادی که در مالزی اتفاق افتاد درون زا بود و در عین استفاده از تجارب کشورهای پیشرفته وارداتی نیز نبود. منابع را شناسایی کردند و مشکلات خود را شناختند. البته بنده اعتقاد دارم اگر امروز مالزی شروع به حرکت 40 سال پیش خود می کرد هرگز موفق نمی شد چرا که ارتباطات در آن زمان به اندازه امروز وسیع نبود. حرکت درست کشورهای مالزی و چین زمانی آغاز شد که نگاه به داخل داشتند و نه بیرون و این موضوع به رشد آن ها کمک کرد.
برعکس این قضیه در ژاپن اتفاق افتاد. این کشور از لحاظ علمی رشد کرد اما نتوانست فرهنگ خود را حفظ کرده و امروز با بحران گرایش به غرب مواجه است. در زمینه ایران نیز باید بگویم برنامه ریزی های ما بیشتر بودجه ریزی است، در سیاست گذاری هایمان و اهدافمان یک سری واژه های زیبا می نویسیم اما نگاه ما برنامه محور نیست. طبیعتا در این بین بسیاری از مسایل گم می شود از جمله حاشیه نشینی.
گفت و گو از : مهدی مقدر
*گروه نظرسنجی
پژوهشم **م.م** 1755
01/09/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 26]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها