محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1846270363
پیشنهاد طرح‌واره‌ای بومی برای فلسفه تاریخ
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
پیشنهاد طرح‌واره‌ای بومی برای فلسفه تاریخ
مقاله حاضر پس از مروری بر اهم مباحث دو شاخه اصلی فلسفه تاریخ، یعنی فلسفه نظری تاریخ و فلسفه انتقادی تاریخ، کاستی‌های تقسیم‌بندی موجود را مورد توجه قرار داده است.
بخش اول چکیده فلسفه تاریخ گرچه همانند بیشینه دانش‌های بشری شواهد و حتی ریشه‌هایی در دانش‌های سنتی شرق مسلمان دارد، ولی به‌عنوان یک شاخه معرفتی مستقل در غرب سامان یافته و سپس وارد سرزمین‌های شرقی شده است. وضعیت کنونی دانش در ایران، اسلامی به‌ویژه با توجه به ضرورت‌ها و زمینه‌های تحول در علوم انسانی، مجالی برای در انداختن طرحی نو در زمینه فلسفه تاریخ را فراهم آورده است. مقاله حاضر پس از مروری بر اهم مباحث دو شاخه اصلی فلسفه تاریخ، یعنی فلسفه نظری تاریخ و فلسفه انتقادی تاریخ، کاستی‌های تقسیم‌بندی موجود را مورد توجه قرار داده و سپس پیشنهاد مستدل خود را برای بومی‌سازی مباحث فلسفه تاریخ متأثر از آموزه‌های دینی در پنج محور اصلی بدین شرح مطرح ساخته است: فلسفه فرا تاریخ، فلسفه مجموعه رویدادهای تاریخی، فلسفه رویداد تاریخی، فلسفه علم تاریخ و فلسفه گزارش‌های تاریخی. طرح مسئله دانش‌پژوهان تاریخ گاه از پژوهش‌های متعارف تاریخی فاصله می‌گیرند و با نگاهی بیرونی به تأملاتی نظری پیرامون تاریخ و تاریخ‌نگاری می‌پردازند. اصطلاحاتی چون فلسفه تاریخ، فلسفه نظری تاریخ، فلسفه تحلیلی تاریخ، فلسفه انتقادی تاریخ و فلسفه علم تاریخ و حتی با اندکی مسامحه، تاریخی‌گری، تاریخ‌گرایی، تاریخ‌مندی و تاریخ‌باوری (1) هم برای یاد کرد این نوع از تأملات به‌کار می‌رود. بی‌تردید ترکیب اضافی «فلسفه تاریخ»، عام‌ترین و درعین‌حال رایج‌ترین عنوان از بین این عناوین است که به‌گونه‌هایی چند، فهم شده است. دو تلقی رایج از فلسفه تاریخ با وجود ابهام‌هایی که درباره فلسفه تاریخ وجود دارد و یا می‌تواند وجود داشته باشد، دو تلقی از فلسفه تاریخ رواج بیشتری دارد. با مروری بر منابعی که با این نام منتشر شده‌اند، می‌توان دریافت که فلسفه تاریخ گاه به‌معنای فلسفه (چیستی و چرایی) رویدادهایی است که در گذشته زندگی بشر اتفاق افتاده، و گاه به‌معنای فلسفه (چیستی و چرایی) گزارش این رویدادهاست. فلسفه تاریخ را شاید بتوان در مقایسه با دیگر شاخه‌های دانشی که در آنها کلمه فلسفه به‌کار رفته است، از این منظر منحصر به‌فرد دانست که مضاف‌الیه آن یک واژه، یعنی «تاریخ» است، ولی این واژه حداقل به دو معنای متمایز ـ گرچه مرتبط ـ به‌کار رفته است؛ گاه به‌مثابه یک امر یا موضوع خارجی موردنظر قرار گرفته است و گاه به‌مثابه یک دانش؛ گاه به‌مثابه رویداد و گاه به‌مثابه گزارش رویداد؛ گاه به‌مثابه رویدادهای گذشته و گاه به‌مثابه آگاهی ما از رویدادهای گذشته و یا علمی که از رویدادهای گذشته سخن می‌گوید. اندیشمندان علاقه‌مند به این موضوع نیز در مقام کاربرد، برای تمییز این‌دو از هم راه‌حل‌هایی را تدبیر کرده‌اند. برخی از آنها از روش پیش‌افتاده و ابتدایی شماره‌گذاری استفاده کرده و فلسفه تاریخ ناظر به رویدادها را «فلسفه تاریخ 1»، و فلسفه تاریخ ناظر به گزارش رویدادها را «فلسفه تاریخ 2» نامیده‌اند. (2) نام‌گذاری دیگری که رواج بیشتری یافته است، نامیدن فلسفه معطوف به رویدادها به فلسفه جوهری یا فلسفه نظری تاریخ، و فلسفه معطوف به گزارش رویدادها به فلسفه انتقادی یا فلسفه تحلیلی تاریخ و یا فلسفه علم تاریخ است؛ (3) فلسفه علم تاریخ را این‌گونه نیز تعریف کرده‌اند که علمی است که توضیح می‌دهد چگونه می‌توان وصف‌ها، تفسیرها و تبیین‌های مورخان را به‌صورتی عقلانی سنجید و ارزیابی کرد. (4) در چند دهه اخیر، مسائل هر دو شاخه فلسفه تاریخ همواره رو به تکثر و پیچیدگی بوده است. قرن هجدهم که آن را «قرن گسترش اندیشه تاریخ» دانسته‌اند، (5) شاهد پیدایش اندیشمندانی چون بوسوئه، ویکو، مونتسکیو، ولتر، کندورسه، لسینگ و هر در بود که مقایسه مباحث مطرح‌شده از سوی آنها (6) با مباحثی که امروزه مطرح است، می‌تواند این پیچیدگی را نشان دهد. برخی بر این باورند که تا سال‌های میانی سده بیستم، معمولاً معنای نخست از فلسفه تاریخ مدنظر بود، ولی پس از آن معنای دوم معمول شد. (7) والش در نیمه قرن بیستم مسائل اصلی فلسفه نظری تاریخ را تنها دو چیز می‌دانست: طرح و قد و قواره توجیه‌کننده منطق تاریخ و مسیر تاریخ. همو مهم‌ترین فلسفه انتقادی تاریخ را هم در چهار محور به‌این‌صورت گزارش کرده است: تاریخ و انواع دیگر دانش، واقعیت و حقیقت در تاریخ (جایگاه شواهد و مدارک)، عینیت تاریخی (بی‌طرفی، تعصب و مانند آن) و سرانجام، تبیین تاریخی. (8) ولی دامنه مسائلی که امروزه در قلمرو این دو تلقی از فلسفه تاریخ مورد بررسی قرار می‌گیرد، بسی فراتر از محورهای مورد اشاره والش است. صرف‌نظر از تأملاتی که درباره این تقسیم‌بندی ثنایی وجود دارد ـ که در ادامه مقاله به آن خواهیم پرداخت ـ و با مبنا قرار دادن آن به‌عنوان یک تقسیم‌بندی پذیرفته‌شده و متعارف، مهم‌ترین مسائل هر یک از این دو شاخه از فلسفه تاریخ را می‌توان به‌صورت زیر گزارش کرد. (9) البته روشن است که میزان توجه به این مسائل یکسان نیست. مهم‌ترین مسائل فلسفه نظری تاریخ 1. تحول تاریخ اگر تاریخ دارای سرشتی مستقل و زنده باشد، این پرسش رخ می‌نماید که آیا این موجود زنده، حرکت و تحول هم دارد یا خیر؟ آیا تاریخ به‌مثابه یک موجود زنده از طوری به طور دیگر و از حالی به حال دیگر تبدیل می‌شود یا خیر؟ بر این‌اساس روشن است که اگر صاحب‌نظرانی از تحول تاریخ سخن به‌میان آورند، باید در پیش‌فرض‌های خود معتقد به هویت مستقل تاریخ و حیات آن باشند؛ هرچند به‌صورت مستقل از آن سخن نگفته باشند. 2. عامل تحول تاریخ مسئله دیگر در مباحث فلسفه نظری تاریخ، عامل یا عوامل محرک تاریخ است. این محور، پاسخ این پرسش را پی می‌گیرد که تاریخ تحت تأثیر چه عواملی حرکت می‌کند و تغییر می‌یابد؟ اراده خدا، اراده انسان‌ها، ابزار تولید اقتصادی، قهرمانان، یا ترکیبی از دو یا چند عامل از این عوامل، و یا عوامل دیگر؟ مسئله جبرگرایی تاریخی (10) هم که حجمی قابل ملاحظه از مباحث فلسفه نظری تاریخ را به خود اختصاص داده است، در همین محور مورد توجه قرار می‌گیرد. گاه نظریه‌های تحول در تاریخ همسان با نظریه‌های فلسفه تاریخ انگاشته و از آن با همین عنوان اخیر یاد می‌شود. 3. مسیر حرکت تاریخ از دیگر مباحث مهم فلسفه نظری تاریخ، مسیر حرکت تاریخ است که باز هم به‌نوبه‌خود مبتنی‌بر محورهای پیشین است. اگر تحول تاریخ پذیرفته شود، این پرسش مطرح می‌شود که این تحول در چه مسیری تحقق می‌یابد؟ آیا مسیر مشخصی برای حرکت تاریخ وجود دارد، یا تاریخ مانند موجودی سرگردان، هر آن ممکن است به مسیری برود؟ آیا مسیر حرکت تاریخ از پیش تعیین‌شده و لذا قابل پیش‌بینی است، یا تاریخ تابع اراده انسان‌ها می‌تواند هر آن، مسیری را برای حرکت خود برگزیند؟ آیا تاریخ همانند قطار در ریل مشخصی حرکت می‌کند و امکان جابه‌جایی مسیر آن براساس اراده لوکوموتیوران وجود ندارد، و یا در مقام تشبیه همانند اتومبیلی است که راننده آن امکان تغییر مسیر و حرکت در مسیرهای مختلف را دارد؟ آیا تاریخ در مسیر خطی حرکت می‌کند، و یا در مسیری ادواری؟ 4. سرانجام تاریخ یکی دیگر از مسائلی که فیلسوفان تاریخ به آن علاقه‌مندی نشان داده‌اند، تلاش برای یافتن پاسخ این پرسش است که تاریخ به کدامین سو در حال حرکت است؟ آخرین منزل‌گاه آن کجاست و ویژگی‌های جامعه‌ای که آخرین بُرِش تاریخ به‌شمار می‌رود، چیست؟ 5. قانونمندی تاریخ یکی دیگر از پرسش‌ها در حیطه فلسفه نظری تاریخ این است که آیا رویدادهای تاریخی تابع شرایط و ضوابط خاصی رخ می‌دهد یا این رویدادها را باید رویدادهای تصادفی دانست؟ آیا می‌توان قوانین و قاعده‌هایی برای رویدادهای تاریخی به‌دست آورد، یا رویدادهای تاریخی تن به چنین ضوابطی نمی‌دهند؟ پاسخ این پرسش مبتنی‌بر مبادی و پیش‌فرض‌هایی است که در ادامه مقاله به آن اشاره خواهد شد. 6. علیت در تاریخ علیت در تاریخ از این منظر که آیا رویدادهای تاریخ دارای علت هستند و یا تصادفی‌اند، پرسشی از جنس پرسش‌های فلسفه نظری تاریخ و در پیوند نزدیک با موضوع قانونمندی تاریخ است که از سویی به موضوع عوامل محرک تاریخ هم پیوند می‌خورد. وجه دیگر علیت در تاریخ که مبتنی‌بر پذیرش اصل علیت است اینکه، چگونه می‌توان علت رویدادهای تاریخی را کشف کرد؟ روشن است که وجه دوم علیت در تاریخ از جنس پرسش‌های فلسفه انتقادی تاریخ است. 7. پیش‌بینی در تاریخ موضوع دیگری که در برخی منابع مربوط به فلسفه تاریخ به آن پرداخته شده، این است که آیا می‌توان رویدادهای تاریخی را پیش‌بینی کرد یا خیر؟ این بحث نیز با بحث‌های علیت و قانونمندی در تاریخ در هم تنیده و تابع نتایجی است که از آن مباحث گرفته می‌شود. همچنین این بحث ازجمله مباحثی است که از وجهی دیگر در مسائل فلسفه انتقادی تاریخ هم محل بررسی است. مهم‌ترین مسائل فلسفه انتقادی تاریخ (11) 1. علمیت تاریخ این مسئله که ارسطو در تقسیم‌بندی خود از علوم، تاریخ را به‌حساب نیاورده است، سرمنشأ بحث‌هایی درباره علمیت تاریخ شده است (12) و هنوز هم از مباحث مطرح و رایج در فلسفه انتقادی تاریخ به‌حساب می‌آید. پرسش این است که آیا تاریخ را می‌توان یک علم نامید؟ علم بودن تاریخ با کدام‌یک از تعاریف سنتی و جدید از علم سازگار است؟ چه عواملی موجب تردید در علم بودن تاریخ شده است و این عوامل تردید زا را چگونه می‌توان پاسخ گفت؟ 2. جایگاه علم تاریخ در منظومه علوم اگر تاریخ یک علم شمرده شود، آنگاه باید به این پرسش پاسخ داده که جایگاه این علم در منظومه علوم کجاست؟ آیا می‌توان تاریخ را در شمار علوم طبیعی و تجربی قرار داد، و یا تاریخ ناگزیر باید جزو علوم انسانی قرار گیرد. ادله‌ای برای قرار ندادن تاریخ در علوم تجربی اقامه شده و پاسخ‌هایی هم به آن داده شده است. (13) پرسش دیگر این است که پیامدهای معرفت‌شناختی و روش‌شناختی قرار گرفتن تاریخ ذیل هر یک از این شاخه‌های اصلی معرفت بشری چیست؟ صرف‌نظر از اینکه تاریخ در زمره کدام دسته از علوم قرار می‌گیرد، این پرسش مهم نیز جایگاهی ویژه در منابع فلسفه انتقادی تاریخ یافته است که تاریخ به‌عنوان یک علم چه تعاملاتی با دیگر علوم دارد و یا می‌تواند داشته باشد؟ به‌ویژه اینکه، رابطه تاریخ با علوم اجتماعی مانند جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی هم در همین‌جا می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. 3. امکان شناخت تاریخی آیا شناخت در تاریخ ممکن است؟ کالینگوود از اینکه آکسفورد، تاریخ را چونان نوعی شناخت نادیده می‌گیرد، شکایت داشت. (14) پرسش از امکان شناخت تاریخی ازجمله بنیادی‌ترین پرسش‌هایی است که همواره در برابر مورخان وجود داشته است. در دوران جدید هم تأثیرات پست‌مدرنیسم بر فلسفه علم تاریخ به‌صورت عمده در حوزه معرفت‌شناسی و معطوف به امکان و اعتبار شناخت تاریخی بوده است. (15) منتقدین امکان شناخت تاریخی تا ده دلیل برای ادعای خود ذکر کرده‌اند. (16) 4. واقعیت در تاریخ این عنوان روی دیگر سکه اعتبار شناخت تاریخی است و به این مسئله اختصاص دارد که آیا با روش تاریخی می‌توان به شناخت یک واقعیت دست یافت؟ از دست رفته بودن واقعیت تاریخی و موجود نبودن آن برای مشاهده مستقیم، مهم‌ترین عامل پیدایش این پرسش بوده است. اینکه تاریخ برخلاف دانش‌هایی چون زمین‌شناسی و زیست‌شناسی به‌جای چگونه هست، با چگونه بود سروکار دارد، (17) سبب شده است که این پرسش رخ بنماید که واقعیت تاریخی چیست و مورخ به‌راستی به‌دنبال چه می‌گردد؟ 5. عینیت تاریخی با فرض امکان دسترسی به واقعیت تاریخی با روش‌های متداول تاریخ پژوهی، این پرسش مطرح است که گزارش‌های مورخان تا چه اندازه تحت‌تأثیر پیش‌فرض‌های ذهنی و باورها و ارزش‌های مورد قبول آنهاست، و تا چه اندازه با واقعیت، عینیت و یکسانی دارد. 6. علیت در تاریخ پیش از این به علیت به‌عنوان یکی از مسائل فلسفه نظری تاریخ اشاره کردیم. اگر پذیرفته شود که رویدادهای تاریخی تصادفی نیستند و از قاعده علی ـ معلولی تبعیت می‌کنند، آنگاه باید از روش تشخیص علت وقوع یک رویداد تاریخی سخن به‌میان آورد. این موضوع در فلسفه انتقادی تاریخ مورد توجه قرار گرفته است. 7. تجربه‌پذیری تاریخ موضوع تجربه‌پذیری تاریخ از یک سو در پیوند با مسائلی مانند علمیت تاریخ، علیت در تاریخ و قانونمندی تاریخ مطرح می‌شود که از این منظر در زمره مسائل مربوط به فلسفه نظری تاریخ قرار می‌گیرد؛ ولی وجه دیگر این موضوع، امکان بازآفرینی رویدادهای گذشته در یک محیط آزمایشگاهی برای کشف زوایای پنهان آن می‌باشد. به‌عنوان مثال، آزمودن روش‌های مختلف حمل قطعات سنگ برای ساختن چیزی مانند اهرام مصر، برای پی بردن به روشی که در مصر باستان برای روی هم قرار دادن این قطعه‌سنگ‌های بزرگ مورد استفاده قرار گرفته است. این وجه تجربه‌پذیری تاریخ در زمره مباحث فلسفه انتقادی تاریخ است. 8. پیش‌بینی در تاریخ پیش از این و در شمار مباحث فلسفه نظری تاریخ، از پیش‌بینی سخن گفتیم. با فرض پیش‌بینی‌پذیر بودن رویداد تاریخ، روش‌ها و سازوکارهای پیش‌بینی در فلسفه انتقادی تاریخ مورد بررسی قرار می‌گیرد. پیش‌بینی در تاریخ، منحصر در آینده‌نگری به مفهوم متعارف آن نیست؛ بلکه مراد امکان پیش‌بینی وقوع یک حادثه پیش از وقوع آن در گذشته است. به‌عنوان مثال، آیا با بررسی تاریخ زندگی پیامبر(ص) در مکه می‌توان هجرت ایشان به مدینه را پیش‌بینی کرد یا خیر؟ سودمندی و یا ناسودمندی این‌گونه پیش‌بینی، و همراهی و یا ناهمراهی آن با پیش‌بینی معطوف به آینده، ازجمله مباحث فرعی مربوط به این محور است. 9. نظریه و تاریخ از دیگر مسائلی که در فلسفه انتقادی تاریخ مورد توجه قرار گرفته است، مسئله امکان و چگونگی استفاده از نظریه‌های علوم اجتماعی در فهم و تفسیر تاریخ است. بخش‌هایی از این بحث به‌صورت ریشه‌ای در پیوند با مسئله رابطه تاریخ با دیگر علوم است؛ ولی اهمیت آن بدان پایه است که مستقلاً هم می‌توان به آن پرداخت. در همین ارتباط و البته با اندکی مسامحه، مسئله پارادایم‌ها و تاریخ‌نگاری، و حتی مسئله الگو و ساختار در درک تاریخ و تاریخ‌نگاری را می‌توان مورد توجه قرار داد. 10. تفسیر و تبیین تاریخی اگر تفسیر تاریخی را گامی فراتر از نقل تاریخ و کوشش برای فهم رویداد بدانیم، تبیین تاریخی نیز گامی فراتر از تفسیر و کوشش برای فهم روابط بین پدیده‌های مؤثر در پیدایش یک رویداد و پیامدهای آن است. امروزه حجم قابل توجهی از منابع مربوط به فلسفه انتقادی تاریخ به این مسئله اختصاص یافته است. تفاوت‌های تفسیر و تبیین تاریخی با تبیین در علوم اجتماعی و نیز انواع تبیین تاریخی که امروزه تنوعی قابل توجه یافته است نیز در همین‌جا مورد توجه قرار می‌گیرد. 11. چیستی سند تاریخی از دیگر مباحث مورد توجه در فلسفه انتقادی تاریخ، چیستی سند تاریخی و انواع آن در دو بخش کلی اسناد مکتوب و اسناد غیر مکتوب است که دامنه‌ای فراخ از مسائل را در بر می‌گیرد. 12. عنصر گزینش در تاریخ از دیگر مباحث فلسفه انتقادی تاریخ، مسئله گزینش در تاریخ است؛ یعنی پرداختن به این موضوع که مورخان در گزینش داده‌های تاریخی برای استناد، تابع کدام نظم و منطق هستند؛ همچنین اینکه اصولاً فرایند گزینش داده‌ها چگونه اتفاق می‌افتد و از چه مراحلی تشکیل شده است؟ 13. روش‌شناسی پژوهش تاریخی مسئله محوری این عنوان، پرداختن به انواع روش‌هایی است که در یک پژوهش تاریخی با اتکا بر آنها می‌توان به حقیقت تاریخی دست یافت. دامنه این روش‌ها نیز امروزه گسترش قابل توجهی یافته است و دیگر نمی‌توان تنها به‌صورت بسیط و کلی از یک روش به‌نام روش تحقیق تاریخی نام برد. 14. ابزارهای پژوهش از دیگر مباحثی که امروزه در فلسفه انتقادی تاریخ مورد توجه قرار گرفته است، مسئله ابزارهای پژوهش تاریخی است که در پیوند با روش تحقیق در تاریخ و متناسب با آن، وظیفه مشخص ساختن و سنجش توانمندی‌ها و قابلیت‌های ابزارهای سودمند برای پژوهش‌های تاریخی را برعهده دارد. 15. علوم کمکی تاریخ هرگاه که داده‌های مستقیم تاریخی در اختیار مورخ قرار نداشته باشد، ناگزیر باید به‌سراغ دانش‌هایی برود که یافته‌های آنها می‌تواند برای مورخ به‌عنوان یک سند مورد استفاده قرار گیرد؛ دانش‌هایی مانند باستان‌شناسی، کتیبه‌شناسی، سکه‌شناسی، نسخه‌شناسی و مانند آن، ازجمله این دانش‌ها هستند که گرچه به‌عنوان یک دانش تاریخی پایه‌گذاری نشده‌اند، ولی به‌عنوان علوم کمکی، سودمندی زیادی برای دانش تاریخ دارند. گستره و انواع این دانش‌ها و سازوکار بهره‌گیری از آنها در این مبحث مورد توجه قرار می‌گیرد. 16. مسئله معنا در تاریخ از دیگر مباحث نو پدید در فلسفه انتقادی تاریخ، مسئله معناست که به مسائلی مانند شیوه‌های خوانش متن و کشف و بیان معنای متعارف متن تاریخی در گذشته و حال، متناسب با چرخش‌های زبانی و یکدستی معنا، و بسترهای متن و معنا و نیات پدیدآورنده متن تاریخی و نیز معنای کنش‌ها و رویدادها در تاریخ، چه برای افراد نقش‌آفرین در آن و چه برای تماشاگران مستقیم و غیرمستقیم آن می‌پردازد. 17. روایت تحولات فلسفه تحلیلی و دانش زبان‌شناسی و دامن گستراندن آن به مسئله روایت، مطالعات بیرونی تاریخی را نیز تحت‌تأثیر خود قرار داده است. ناگزیر بودن مورخ در استفاده از استعاره و امکان صدق و کذب گزاره‌های استعاری، موجب بروز تردیدهایی جدید و جدی درباره قلمرو کارآمدی این گزاره‌ها و توان حقیقت‌نمایی آنها شده است. (18) همچنین مسائلی مانند ساختار روایت، مرزهای تاریخ روایی و تاریخ تحلیلی و تاریخ تبیینی، رمان تاریخی و انواع روایت تاریخی در این محور مورد توجه قرار می‌گیرند. 18. مکتب‌ها و جریان‌های تاریخ‌نگاری از دیگر مباحثی که در پاره‌ای منابع مربوط به فلسفه انتقادی تاریخ مورد توجه قرار گرفته، جریان‌های مختلف تاریخ‌نگاری است. تاریخ‌نگاری مبتنی‌بر نظام‌های مختلف فلسفی مانند تاریخ‌نگاری مارکسیستی، و یا مبتنی‌بر درک‌های مختلف از تاریخ مانند تاریخ‌نگاری آنالیست‌ها، و یا متناسب با رویکردهای مختلف در تاریخ‌نگاری مانند تاریخ‌نگاری فمینیستی، و نیز تاریخ‌نگاری متناسب با گفتمان‌های غالب مانند تاریخ‌نگاری مدرن و پست‌مدرن یا تاریخ‌نگاری امپریالیستی و یا تاریخ‌نگاری فراخاورشناختی، (19) در این بخش از مطالعات مورد توجه قرار می‌گیرد. مباحثی پراکنده مانند مفهوم و سودمندی تاریخ هم کم‌وبیش در منابع مربوط به هر دو شاخه از فلسفه تاریخ به چشم می‌خورد. پی نوشت: . احمدی، رساله تاریخ، جستاری در هرمنوتیک تاریخ، ص 106. برای بحثی درباره درک‌های مختلف از تاریخی‌گری بنگرید به: نوذری، فلسفه تاریخ؛ روش‌شناسی و تاریخ‌نگاری، ص 524 ـ 479. 2. استنفورد، درآمدی بر فلسفه تاریخ، ص 22. 3. اتکینسون، «فلسفه تاریخ، نگاهی به دیدگاه‌های رایج در فلسفه معاصر تاریخ»، در: فلسفه تاریخ، روش‌شناسی و تاریخ‌نگاری، ص 24. 4. مکالا، بنیادهای علم تاریخ؛ چیستی و اعتبار شناخت تاریخی، ص 13. 5. کاپلستون، تاریخ فلسفه، ج 6، ص 183. 6. همان، ص 200 ـ 189. 7. استنفورد، درآمدی بر فلسفه تاریخ، ص 11. 8. والش، مقدمه‌ای بر فلسفه تاریخ، ص 30 ـ 18. 9. این مباحث در بیشتر کتاب‌های مرتبط با این موضوع به‌صورت یکجا یا پراکنده مورد توجه و بررسی قرار گرفته است و معرفی منابع برای آن به‌مثابه تدوین کتاب‌شناسی این محورها، و لذا بیرون از حیطه این مقاله است. 10. Determinism 11. شایان ذکر است 95 مقاله درباره مسائل مختلف بررسی انتقادی تاریخ‌نگاری که در محدوده سال‌های 1874 تا 2004م نوشته شده، از سوی روبرت م. برنس (Robert M. Burns) در 21 فصل و در پنج جلد با عنوان «Historiography; Critical Concepts in Historical Studies» گردآوری شده است که بخش‌های قابل توجهی از محورهای فلسفه انتقادی تاریخ را پوشش می‌دهد. 12. برنز، فلسفه و تاریخ http://omomi.mihanblag.com/post/3455 (13/1/1389) 13. استنفورد، درآمدی بر فلسفه تاریخ، ص 25 ـ 24؛ احمدی، رساله تاریخ، جستاری در هرمنوتیک تاریخ، ص 99؛ کلباسی اشتری، «درباره فلسفه تاریخ» در: فلسفه‌های مضاف، ص 454 و 456. 14. کالینگوود، مفهوم کلی تاریخ، ص 59. 15. استنفورد، درآمدی بر فلسفه تاریخ، ص 35 ـ 34. 16. مکالا، بنیادهای علم تاریخ؛ چیستی و اعتبار شناخت تاریخی، ص 23 ـ 22. کتاب مکالا در زمره بهترین منابع در نقد آرای پست‌مدرن‌ها درباره شناخت تاریخی است. 17. استنفورد، درآمدی بر تاریخ‌‌پژوهی، ص 25 ـ 24. 18. احمدی، رساله تاریخ، جستاری در هرمنوتیک تاریخ، ص 99 و 121. 19. Post-Orientalism Historiography محسن الویری: استادیار دانشگاه باقرالعلوم(علیه السلام). فصلنامه پژوهشی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی 6 ادامه دارد./
93/08/27 - 00:45
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 114]
-
گوناگون
پربازدیدترینها