واضح آرشیو وب فارسی:الف: برگزاری مراسم عاشورا از چه زمانی و با شیوه ای شروع شد؟
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۱۵ آبان ۱۳۹۳ ساعت ۱۳:۴۴
برگرفته از کتاب «تاریخ تشیع در ایران» نوشته دکتر رسول جعفریانعید اعلام کردن عاشورا توسط بنی امیه و اندوه شیعیان در این روزمراسم عاشورا از جمله مراسمی است که سابقه بسیار طولانی در میان شیعه دارد. نخستین تعزیت رسمی را توابین بر سر مرقد امام حسین(ع) برپا کردند. زمانی که در آغاز سال ۶۵ هجری برای جنگ با سپاه شام، عازم بودند، نخست به کربلا آمده و چندی بر سر قبر حسین بن علی (ع) به گریه و زاری پرداخته و پس از آن تک تک با قبر، خداحافظی کرده و رفتند. بعدها نیز مراسم تعزیت، به وسیله شعر و محافل شعرخوانی، که توسط ائمه اطهار برپا می شد، توسعه یافت. کم کم به موازات شکل گیری سنت های رسمی، شیعه روز عاشورا را روز تعزیت اعلام کرد. این مساله وقتی گسترش یافت که بنی امیه در این روز به شادی و سرور پرداخته و آن را عید اعلام کردند. سنتی که برای دشمنان علنی اهل بیت باقی ماند و امروزه ناخودآگاه روز عاشورا را به عنوان روز عید تلقی می کنند.زمانی نیز که بنی ایوب بر سر کار آمدند، این سنت را گسترش دادند. ابوریحان بیرونی درباره عاشورا می نویسد: امویان در این روز لباس نو پوشیده، زینت کرده، سرمه مالیده و عید می گیرند. آنها در این روز، ولیمه داده، مهمانی کرده و شیرینی می دهند. این رسم در طول حکومت آنها و حتی در بین آنان، بعد از زوال حکومتشان باقی ماند اما شیعیان در روز عاشورا به خاطر قتل سیدالشهداء نوحه خوانی کرده و گریه می کنند.قزوینی نوشته است: آنها، عاشورا را عید گرفته در آن روز زینت کرده و مهمانی می کنند. در حالی که شیعه، عاشورا را روز عزا گرفته در آن روز نوحه خوانده و از زینت کردن پرهیز دارد.چنین حرکتی از سوی بنی امیه، دقیقا برای خدشه دار کردن احساسات شیعیان پی ریزی شده بود که این روز برای آنها حزن انگیز بود. اعتقاد ابن تیمیه نیز این بود که: «...اظهار خوشحالی و سرور در این روز و ولخرجی در آن از بدعت هایی است که برای مقابله با رافضه ایجاد شده است.»در زیارت عاشورا نیز تصریح بر این نکته شده که امویان این روز را روز سرور و شادی گرفته اند.اولین عزاداری با رسوم محلی در شهر بغدادبه هر روی، اهمیت این روز برای شیعیان، سبب گسترش مراسم عزاداری گردید. در این میان گاه و بیگاه، رسومات محلی عزاداری نیز در این عزاداری داخل شده است. به مرور زمان به شکل های گوناگونی این عزاداری صورت می گرفته است. بنا به آنچه تواریخ درباره این قبیل مراسم در تاریخ شهر بغداد نوشته اند، گویا این مراسم برای نخستین بار در سال ۳۵۲ در این شهر برپا گردید. این زمان آل بویه بر عراق حکمرانی می کردند.محله کرخ بغداد که جزو مراکز شیعی مهم بود، در طول قرن چهارم و به خصوص با به قدرت رسیدن آل بویه، این روز را بسیار مفصل برگزار می کرد و از آنجا که حنبلی ها در راستای اموی گری و حنبلی گری خود قوی تر از سایر فرق اهل تسنن بودند، در برابر شیعه مقاومت کرده و با آنها درگیر می شدند. پیش از آن چندین سال متوالی بود که میان شیعه و سنی در ماه های مختلف درگیری می شد. پیش آمدن درگیری میان شیعه و سنی در ایام محرم خود می توانسته تلفاتی در برداشته و بر شدت عزاداری از سوی شیعیان بیفزاید. در یکی از همین درگیری ها بود که به منزل ابوجعفر شیخ الطائفه (شیخ طوسی) نیز حمله شد و پس از غارت اموال منزل وی، کتابخانه اش به آتش کشیده شد.عزاداری در ایراندر ایران نیز مراکز شیعی، روز عاشورا را بزرگ می داشتند. مفصل ترین گزارش در این زمینه از عبدالجلیل نویسنده کتاب نقض است. او از قول مولف فضائح آورده است که: این طایفه، روز عاشورا اظهار جزع و فزع کنند و رسم تعزیت را اقامت کنند و مصیبت شهدای کربلا، تازه گردانند بر منبرها و قصه گویند و علما سر برهنه کنند و عوام، جامه چاک کنند و زنان، روی خراشند و مویه کنند. عبدالجلیل قزوینی در پاسخ، به مرثیه خوانی شافعی و اصحاب بوحنیفه اشاره کرده و می نویسد: و مراثی شهدای کربلا که اصحاب بوحنیفه و شافعی را هست، بی عدد و بی نهایت است.از گزارش عبدالجلیل، چنین به دست می آید که حنیفیان و شافعیان نیز در بر پا داشتن این مراسم در قرن ششم، همانند شیعیان رفتار می کردند و گاه برای ایجاد تعادل! به مقتل خوانی برای عثمان و علی می پرداخته آن را بعد از نوحه سرایی برای امام حسین می خوانده اند.مقتل خوانی در ایران پیش از عصر صفوی کاملا رایج بوده است. کاشفی در مقدمه روضه الشهداء به این مطلب اشاره کرده است. در ایران، این مراسم، نه تنها توسط شیعیان بلکه توسط سنیان نیز انجام می گرفته است. اما در بغداد سنیان حنبلی در برابر شیعه ها مقاومت می کرده اند. در بغداد متعصبان سنی مراسم عزاداری برای معصب بن زبیر برپا کرده و هیجدهم محرم را به این کار اختصاص دادند. آنها به طور گروهی به مسکن رفته قبر او را زیارت می کردند و برای او گریه و زاری سر می دادند.ابن عماد حنبلی و دیگران به تفضیل در این باره سخن گفته اند. این اقدام کاملا مسخره به نظر می رسد چون مصعب، هیچ ویژگی قابل قبولی ندارد.از جمله روزهای دیگری که در برابر عاشورا مطرح شد، «یوم الجمل» بود. ابن کثیر نوشته است: در سال ۳۶۳ و در روز عاشورا روافض بدعت های خود را آشکار کردند و فتنه عظیمی در بغداد بین اهل تسنن و شیعیان رخ داد. هردو کم عقل بوده یا اصلا فاقد آن بودند...شرح آن این که: اهل سنت، زنی را سوار بر شتر کرده، او را عایشه نامیدند؛ یکی را طلحه و دیگری را زبیر کردند و گفتند «نقاتل اصحاب علی» و بدین شکل، عده ای از دو طرف کشته شدند.آیا ممکن است این نخستین شبیه سازی باشد که پس از آن در میان شیعیان نیز به صورت تعزیه خوانی باب شده است؟ این نکته افزودنی است که در سال ۳۸۶ قبری کهنه در بصره یافت شد که مردم آن را قبر زبیر نامیده و بنایی و مسجدی و قنادیلی برای آن فراهم کرده، خدام و موقوفاتی برایش قرار دادند. این هم می توانست در برابر مزار امام حسین و سایر امامان مدفون در عراق باشد.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: الف]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 27]