واضح آرشیو وب فارسی:ایسنا: شنبه ۱۹ مهر ۱۳۹۳ - ۱۳:۲۱
خراسانیها اسمش را گذاشتهاند «موسیقی سرزمین». بیراه هم نیست، کمتر نوایی همپای موسیقی «نوایی» این همه نشان از خراسان دارد و این همه بر زبان مردم جاری است. شعرش را البته به نام «طبیب اصفهانی» نوشتهاند؛ هرچند که در اجراهای مختلف شعر کم و زیادهایی داشته است و تقریباً هیچ اجرایی نیست که کاملاً منطبق بر شعری که در دیوان طبیب است اجرا شده باشد. اصل شعر طبیب اصفهانی این است: غمش در نهانخانه دل نشیند / به نازی که لیلی به محمل نشیند به دنبال محمل چنان زار گریم / که از گریهام ناقه در گل نشیند خلد گر به پا خاری، آسان برآرم / چه سازم به خاری که در دل نشیند؟ پی ناقهاش رفتم آهسته، ترسم / غباری به دامان محمل نشیند مرنجان دلم را که این مرغ وحشی / ز بامی که برخاست، مشکل نشیند عجب نیست خندد اگر گل به سروی / که در این چمن پای در گل نشیند بهنازم به بزم محبّت که آنجا / گدایی به شاهی مقابل نشیند طبیب، از طلب در دو گیتی میاسا / کسی چون میان دو منزل، نشیند؟ اما در اجراهای مختلف شعر متناسب با موسیقی تغییرهایی کرده است؛ از جمله تغییرات این است که در ابتدای شعر طبیب دو مصرع اضافه شده است: نوایی نوایی، نوایی نوایی / همه با وفایند تو گل بیوفایی و در اجرای مشهوری مثل اجرای ابراهیم شریفزاده، برخی تغییرهای کوچک در شعر ایجاد شده از جمله این که بیت آخر تغییر کرده است: طبیبا میاسا میان دو گیتی / کسی چون میان دو منزل نشیند؟ در اجرای بخشیها، نامی که برای دوتار نوازان و خوانندگان موسیقی سنتی شمال و جنوب خراسان به کار میبرند هم شعر با تغییرات دیگری خوانده میشود. دو مصرع «نوایی نوایی، نوایی نوایی / الهی نماند نشان از جدایی» به صورت ترجیعبند در این نوا اجرا میشود و در بند آخر هم چند مصرع اضافه شده است: نوایی نوایی، نوایی نوایی / الهی نماندنشان از جدایی همه باوفایند تو گل بی وفایی / جوانی بگذرد تو قدرش ندانی خوشا کاروانی که شب را طی کرد / دم صبح اول به منزل نشیند بخشیها، نوازندههای دوتاری هستند که علاوه بر ساختن دوتار خودشان، شعر مناسب با آن موسیقی را هم میسرایند. روایت تاریخی آن مقام را که سینه به سینه به آنها رسیده، موقع خواندن گوشهها تعریف میکنند موسیقیشان روایتی و حکایتی است. بخشیها حاملان سنتها و رسمها و آئینهای شفاهی خود هستند، که در قالب داستانهای منظوم و منثور و روایت و حکایت، این سنتها را حفظ میکنند. میگویند بخشی کسی است که از جانب خدا به او بخشش و کرامت خاص اعطا شده است و موسیقی و شاعری نیز لطیف و بخششی است از طرف خداوند. اکثر اشعار و آهنگهای اجرا شده توسط بخشیها، اشعار توحیدیه است. هرچند که کاربرد این اشعار در بین سایر نوارندگان به هنگام اجرا مرسوم است. مشهورترین اجرای نوایی، متعلق به «بیژن بیژنی» است که برخی منتقدان گفتهاند صدایش اگر آنقدرها رسا نیست، اما گرم است و او بیشتر به خوشنویسی شهره است تا خواندن. موسیقی این اجرا را البته از همان موسیقی قدیمی و محلی تربت جام برداشتهاند اما باز تنظیم را کامبیز روشنروان انجام داده است که تحصیلات مفصلی در حوزه موسیقی در ایران و آمریکا را پشت سر گذاشته و در ایران علاوه بر تدریس در گروه موسیقی دانشگاه تهران و عضویت هیأت علمی دانشکده صدا و سیما سابقه 33 سال همکاری و آموزش در هنرستانهای موسیقی و دانشگاههای مختلف را دارد. اجرای قطعه «نوایی» با صدای بیژن بیژنی:
نوایی را عموماً در دستگاه نوا اجرا کردهاند که اسمش ربطی به دستگاهش ندارد و هرچند برخی معتقدند که نمیتواند دستگاه مستقلی در موسیقی کلاسیک ایرانی باشد، اما خیلیها هم آن را جدا از دستگاه شور دانستهاند؛ از جمله مجید کیانی در این مورد نوشته است: «"نوا" سرانجام نیایش زندگی و انسان است. سرانجام آهنگ روشنایی روز که به تاریکی و نیستی میرسد، فقر و فناست، نوید شبی تازه را میدهد که سرانجام تولدی است تازه و آن تکرار مدار که همان ابتدای آن "شور" است.» نوایی را گاهی هم در ماهور خواندهاند. دستگاه ماهور به علت حالت و ملودی روانی که دارد اغلب به صورت موسیقی شاد در جشنها و اعیاد نواخته میشود اما نوا را به خاطر اینکه غمانگیزتر از ماهور است، ترجیح دادهاند. از محبوبترین اجراهای نوایی، همان است که استاد غلامعلی پورعطایی نوازنده دوتار خوانده است. وی که شنبه هفته گذشته در گذشته است، در اوایل دهه 40 با شهرتی که در اجرای دوتار داشت، به تهران آمد و در بسیاری مجامع هنری حاضر شد، در برخی فیلمهای سینمایی موسیقی اجرا کرد، در شاهنامهخوانیها همکاری کرد و آوازه موسیقی خراسانی را به مغربزمین هم رساند. اجرای قطعه «نوایی» با صدای مرحوم پورعطایی:
«نوایی»، البته نام یکی از مقامهای موسیقی خراسانی هم هست که در شمال و جنوب خراسان به دو شکل مختلف توسط بخشیها اجرا میشود. یکی از مشهورترین بخشیهایی که نوایی را اجرا کرده، حاج قربان سلیمانی است، که علاوه بر دوتار نوازی، به فارسی، ترکی و عربی هم خوانده است. حاج قربان که بین سالهای 45 تا اوائل دهه 60 موسیقی را به توصیه برخی متشرعین کنار گذاشته بود در این زمان دوباره دوتارنوازی را از سر گرفت و کنسرتهایی در ایران و خارج از کشور برگزار و یک آلبوم هم منتشر کرد. مقام اول جشنواره موسیقی لیون فرانسه و مقام ستاره جشنواره اوینیون فرانسه، مقامهای برتر جشنواره موسیقی فجر ایران بین سالهای 69 تا 71 و دوازده دوره متوالی داور ثابت جشنوارههای موسیقی مقامی از جمله رتبههایی است که او در فعالیتهایش در عرصه موسیقی مقامی کسب کرده است. اجرای قطعه «نوایی» با صدای حاج قربان:
موسیقی مقامی و اجرایی آهنگ نوایی، آنقدر شهرت و محبوبت دارد که نسل به نسل بچرخد و زمزمه لبها باشد، همین است که میگوید همیشه باید منتظر اجرایهای بینظیر تازه از این نوای سنتی محلی بود. ایسنا - فاطمه کریمخان انتهای پیام
کد خبرنگار:
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایسنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 36]