محبوبترینها
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
بهترین سایتهای خرید تیک آبی رسمی اینستاگرام در ایران
کدام رنگ کاغذ دیواری مناسب فضای شماست؟
چه چیزهایی دیگر در دکوراسیون مد نیست؟!
بررسی قیمت تیرچه + قیمت تیرچه کرومیت + قیمت یونولیت
خرید و قیمت ورق در مشاوران آهن + [مشاوره رایگان]
تی‌وی وال: ایده‌ای نوین برای دکوراسیون داخلی
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1812658675
تاریخ مصائب مسلمانان روسیه برای تشرّف به حج
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: تاریخ مصائب مسلمانان روسیه برای تشرّف به حج تهران - ایرنا، امپراتوری روسیه در داخل مرزهایش، جایگاهی محفوظ ولی متزلزل برای اسلام فراهم کرد؛ تلاش های پراکنده ای که برای تغییر اجباری مذهب مسلمانان به مذهب معمول صورت می گرفت، در سال 1773 با فرمان کاترین دوم مبنی بر تساهل مذهبی به پایان رسید.
آنچه در پی می آید منتخب بخش هایی از مقاله ی دنیل براور Daniel Brower با عنوان : مسیرهای روسیه به مکه (تساهل مذهبی و حج گزاری مسلمانان ساکن در امپراتوری روسیه) است که ترجمه آن توسط فرج الله احمدی و محیا شعیبی صورت گرفته است.
* فرمان کاترین دوم، رسماً وجود جامعة مسلمانان را می پذیرفت و به آنان اجازه می داد که مراسم مذهبی خود را آزادانه برگزار کنند. زیارت مکه (حج) یکی از مقدس ترین این مناسک بود. مقاومت در برابر عملی شدن این فرمان تا زمان سقوط امپراتوری ادامه یافت. زیارت مکه به صورت حقّی باقی ماند که بر سر آن مناقشات زیادی وجود داشت، چنین مطلبی در گزارش های رسمی آمده است و این نظریه را مطرح می کند که زیارت ممکن است منجر به برافتادن امپراتوری شود و همة اینها نشانگر تناقضاتی است که در رفتار دولت نسبت به تبعة مسلمان خود مشهود است.
زیارت مکه در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در سراسر جهان اسلام گسترش یافت تا جایی که به یک حرکت جمعی سالیانه مبدل شد. شیوه های جدید حمل ونقل به مناطق دوردست، هم چون کشتی های بخار و قطارها ابزار نسبتاً ارزان و مطمئنی را برای سفر دریایی و زمینی به عربستان فراهم کردند.
جهان اسلام درست در همان زمانی که استقلال سیاسی خود را از امپراتوری های غربی از دست می داد، ارتباطات مذهبی را در میان جوامع مسلمانی که از یکدیگر دور افتاده بودند تقویت می کرد. موفقیت بانیان امپراتوری اروپا در کاستن بی نظمی ها و افتتاح خطوط ریلی و کشتی های بخار در داخل و اطراف قلمروی خود تا حد زیادی سفر حج را آسان کرد. این شرایط جدید برای مسلمانان روسیه و نیز برای مسلمانانی که در دیگر امپراتوری های غربی سکونت داشتند، تأثیرگذار بودند.
فتح ترکستان که درپی جنگ های کریمه و قفقاز اتفاق افتاد، مذاکرات مجددی را درباره ی سیاست کاترین نسبت به تساهل مذهبی، بر محافل حکومتی تحمیل کرد. اعمال و آموزه های اسلامی عمیقاً در میان جمعیت شهری و روستاییِ واحه های آسیای مرکزی ریشه داشتند. گسترش مرزهای دولت تزاری در اطراف بخش وسیعی از قلمرو آنها و نیز استقرار کشورهای تحت الحمایه در خیوه و بخارا، بیش از پنج میلیون مسلمان را تحت حاکمیت مستقیم یا غیرمستقیم دولت روسیه قرار داد.
فرقه های صوفیه، که انجمن نقشبندیه بانفوذترین آنان بودند، چاشنی کاملاً مردم گرایانه ای را به اعمال دینی بخشیدند. مشایخ و مریدان این فرقه ها به استمرار حیات پرشور دینی در این ناحیه کمک کرده و نیز ارتباطات نزدیک خود را با نهادهای اسلامی در امپراتوری عثمانی ادامه دادند. اسلام در ترکستان یک قدرت بارز و یک منبع بالقوه مقاومت در برابر حکومت روسیه بود.
کافمن مدافع سرسخت این عقیده بود که رهبران مسلمان باید از ایفای هرگونه نقشی در حیات عمومی این منطقه محروم شوند. او این گونه استدلال می کرد که اگر حمایت و اعتبار عمومی از مقامات دینی سلب شود، اسلام الزاماً نفوذ خود را بر مردم از دست خواهدداد. (او اصطلاح «نادیده گرفتن» را ترجیح می داد که به معنای بی اعتنایی به اسلام بود).
او مقام شیخ الاسلام را که بالاترین شخصیت در جامعة دینی ترکستان بود، منسوخ اعلام کرد و جلوی هرگونه اعمال قدرتی را از جانب مفتی نهاد مذهبی اورنبورگ گرفت.
در مقابل، متعاقباً او خود را حامی اعمال مذهبی مسلمانان نشان داده بود. این اعمال متعلق به حیطة خصوصی افراد بودند و بنا به تعریف خود نمی توانستند منجر به فعالیت سیاسی براندازانه شوند. در این میان او به حج جایگاه خاص و حتی نمادینی اختصاص داد.
یکی از نخستین فرامین وی در رابطه با فعالیت های اسلامی، به تمامی مسلمانان ترکستان حق سفر به مکان های مقدس اسلامی را در داخل و خارج امپراتوری اعطا کرد. فرمانی که در سال 1870 صادر شد، تصریح می کرد که «هیچ گونه محدودیتی» در زمینة تقاضای شهروندان برای دریافت گذرنامه زیارت مکه وجود ندارد.
در آن سال ها امپراتوری های غربی به صورت فزاینده ای مراقب و متوجه حرکت مسلمانان از سرزمین های مستعمراتی خود به سمت مکه بودند.
علی رغم اطلاعات اندکی که در این زمینه وجود دارد، می توان دریافت که حکومت روسیه عمیقاً نگران سفر رعایای روسی خود به امپراتوری عثمانی و عربستان و بازگشت از این مناطق بوده است. جنگ هایی که در داخل و اطراف نواحی با جمعیت متراکم مسلمان، همچون کریمه و قفقاز، اتفاق می افتاد، شایعه هایی را تقویت می کرد، مبنی بر این که کارگزاران دولت عثمانی و رهبران مسلمان در استانبول از مسیرهای حج برای انتشار افکار براندازانه در داخل امپراتوری استفاده می کنند.
در سال 1885 اخبار واصله از دمشق تخمین می زدند که سالیانه 10000 مسلمان روسی به قصد مکان های مقدس عربستان از قفقاز خارج شده اند؛ گزارش ها حاکی از آن است که 500 گذرنامة سفر به عربستان به زائرانی که قلمرو روسیه را ترک می کنند داده شده است. شواهد مشابهی در سال های پایانی این قرن در گزارش های کنسول عربستان اشاره می کند که علی رغم ممنوعیت صدور گذرنامه برای سفر به امپراتوری عثمانی، که از سه سال قبل در جریان بوده است، تعداد زائرانی که در سال 1899 از امپراتوری روسیه به عربستان آمده اند به همان میزانِ زائرانِ سال 1896 است. بدین صورت، آشکار شد که حرکت زائران فراتر از محدودیت های مسافرتی حکومت تزاری و نظارت آنها بر مرزها، به حوزة تلاش های جمعی آنان تعلق دارد.
نادیده گرفتن قوانین تزاری از همان لحظة عزیمت آغاز می گشت. گرفتن گذرنامه به معنای مواجهه با حکومت محلی روسیه بود که در بهترین شرایط نیز تجربه ناخوشایندی تلقی می شد. بعضی از مسلمانان که می توانستند ادعا کنند فعالیت های بازرگانی انجام می دهند، در پی گذرنامه های تجاری بودند که گرفتن آنها آسان تر بود و تحت تأثیر قواعد و محدودیت های بی ثبات و متغیر قرار نداشت. ولی به طور کلی، بیشتر زائران بدون هیچ گونه گذرنامه ای سفر می کردند.
در اوایل دهة 1890 کنسول جده شاهد بودکه «تعداد زیادی از زائران بدون هیچ گونه مدرکی سفر می کنند.» آنان اغلب از سرزمین های خود تنها با به همراه داشتن نامه ی ریش سفیدان روستا و دعای خیر امام جماعت عازم سفر می شدند. زائران ساکن قفقاز مسیرهای دریای سیاه یا دریای خزر را طی می کردند. تا پیش از این که خطوط ریلی روسیه به آسیای مرکزی برسد، زائران اهل ترکستان «مسیرهای محرمانه ای» را که برای حرکت کاروان ها در سراسر مرزهای امپراتوری بود، به سمت افغانستان طی کرده و از آنجا به هند می رفتند. وسایل حمل ونقل مدرن در پیشاور در انتظار آنان بود. آنها از پیشاور سوار بر قطار به بمبئی و پس از آن سوار بر کشتی های بخار به عربستان می رفتند. دیگر زائران که در بخش های مرکزی امپراتوری سکونت داشتند، راه های دریایی را از طریق استانبول برمی گزیدند.
اخبار واصله حاکی از آن است که تمامی این گروه های زیارتی توسط راهنمایانی از خاورمیانه رهبری می شدند؛ چنان که از همة گزارش ها برمی آید این سفر سفری بسیار سخت و دشوار بود که خطر غارت و بیماری که در طول مسیر وجود داشت، آن را دشوارتر نیز می کرد. با این اوصاف نداشتن گذرنامه می باید کم ترین دغدغه زائران بوده باشد.
توجه مقامات رسمی به سفرهای حج، ریشه در نگرانی های عملی و سیاسی داشت. مقامات روسی (با ذکر دلایل محکم) از ناتوانی خود در نظارت بر چنین میزان وسیعی از تبعة دارای فرهنگ و اعتقادات متفاوت ابراز تأسف کردند. مسافرت های فراوان و بدون نظارت به مکه ادعای آنان نسبت به حکومت کردن بر یک دولت منظم را تضعیف می کرد. ولی دغدغه بلافصل نمایندگان روسیه، که به سرزمین هایی در امتداد راه های زیارتی فرستاده شده بودند، از احساس مسئولیت آنان برای ارائة کمک به تبعة تحت فشار این کشور برمی خاست. وزارت امور داخلی به گونه ای نسبتاً متهورانه از سفرای روسیه درخواست کرد که نه فقط از زائران اهل ترکستان بلکه از تمامی زائران ساکن در کشورهای تحت الحمایة روسیه در آسیای مرکزی حمایت کنند.
در سال 1896، یکی از مقامات مسئول در امور مسلمانان به این نکته اشاره کرد که سفر حج برای زائران، اقتداری استثنایی در جوامعشان به همراه آورده است.
حقیقت اساسی این موضوع همان بود که یکی از مقامات وزارت خانه آن را استنتاج کرده بود که زیارت مکه به علت ماهیت آن، قابل محو شدن نیست.
اعطای این امتیاز قابل توجه به مسلمانان، به میزان زیادی به علت فشارهای دول اروپایی بر رژیم تزاری تحمیل شد. حج گزاری مسلمانان به یک مسألة بین المللی تبدیل شده بود.
واقع بینانه است اگر فرض کنیم که دولت های غربی به شدت تلاش می کردند تا سیاست روسیه در موضوع زائران مسلمان را با سیاست های خود هماهنگ کنند.
سرانجام حکومت روسیه با دیگر دولت های غربی، در اتخاذ برنامه ای منسجم برای بهداشت و نظم سفر تبعة مسلمان خود به مکان های مقدس اسلامی متحد شد. اما درعوض از زائران (جدی تر ازگذشته) خواسته می شد که اثبات کنند بودجة کافی برای بازگشت دارند. بنادر مجاز در دریای خزر و دریای سیاه دروازه های رسمی برای سفر از ایران و امپراتوری عثمانی و بازگشت به این مناطق بودند. در این بندرها زائران تحت بازرسی های اجباری بهداشتی قرار می گرفتند.
گزارشی در سال 1902 که به مسأله ی آیین نامه های جدید می پرداخت، به طور خاص چنین پیشنهاد کرد که «سازماندهی زیارت ها، با امکان ارائه ی کمک های داوطلبانه، به خودِ مسلمانان واگذار شود.» مقامات تزاری آمادة دریافت کمک های خارجی بودند. در ترکستان، سرانجام این کمک توسط یک کارآفرین تاشکندی ارائه شد. سید غنی سید عظیم اوف تمامی نشانه های یک میانجی موفق میان مقامات روسیه و تبعة مسلمان آنها را داشت.
نتایج اولین سال فعالیت او در 1908 نشان داد که دولت تزاری در رفع اختلافات خود با زیارت گروه های مسلمان تا چه حد موفق بوده است. همچنین آشکار شد که تنظیم برنامه ای مبسوط برای یک سفر زیارتی سازمان یافته تا چه میزان دشوار است.
حجم فراوان سفرهای حج و نظارت آشفتة دولت تزاری بر ازدحام سالیانة این مسافران سخت گیر تا سال 1914 ادامه یافت. پس از آن جنگ، انقلاب، و روی کار آمدن رژیمی مطلقاً سکولار زیارت عربستان را عملاً در طول هفت سال آینده متوقف کرد.
در مقایسه با دورة حکومت شوروی، عصر تزارها عصری نسبتاً خوب برای مسلمانان بوده است. این سخاوت مندی حکومت از روح عمومی حسن نیت دولتی نسبت به اسلام ناشی نشده است. حتی پس از صدور فرمان 1905 که متضمن آزادی دینی در درون امپراتوری بود؛ سوءظن و دشمنی نسبت به مسلمانان در میان صاحب منصبان تزاری به قوت خود باقی ماند.
نکتة شگفت این داستان در اینجاست که هر زمان سیاست های تجددطلبانه به اجرا درآمد ، نه تنها هیچ کاهشی رخ نداد بلکه مناسک دینی مسلمانان شور و حرارت بیشتری یافت و به میزان فزاینده ای به یک فعالیت عمومی تبدیل شد.
در گردهمایی رهبران مسلمان در سن پترزبورگ در سال 1914 یک نمایندة مسلمان پارلمان روسیه از حزب یوفا اذعان کرد که طرح های کافمن برای غلبه سکولاریسم در میان مسلمانان روسیه با شکست مواجه شده است. اگر حکومت در این عقیدة خود راسخ است که سیاست او در بی اعتنایی نسبت به نیازهای دینی مسلمانان منجر به زوال تدریجی اعتقاد اسلامی خواهد شد، می توان نتیجه گرفت که حکومت کاملاً به یک امر واهی اعتقاد دارد؛ ولی سیاست تساهل، علی رغم ناتوانی آشکار در تضعیف تقوای اسلامی، تأثیر خاص خود را داشت. رژیم تزاری، نه توانست درخواست های غربیان برای نظارت بر زائران را نادیده بگیرد و نه جناح دارای قدرت و ثروت در رده های بالای حکومت، سیاست کاترین را ترک کردند. در نهایت، تساهل مسیرهای روسیه به سمت مکه را ایجاد کرد.
* گروه اندیشه
26/06/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 40]
-
گوناگون
پربازدیدترینها