واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: تزکیه و سلوک در اسلام تهران- ایرنا - مرور نظری به مسأله تزکیه و سلوک در اسلام و تحولات و منازلی که یک سالک راه حق برای رسیدن به مقام شهود و فناءفی الله پشت سر می نهد همواره مدّنظر آثار اهل معرفت بوده است.
آیت الله سید محمد شجاعی در مجموعه مقالاتی،به طور مبسوط به تبیین و توضیح این احوال و منازل پرداخته است.
به گزارش گروه اندیشه ایرنا ، جلد اول مجموعه سه جلدی مقالات آیت الله محمد شجاعی ، با عنوان "چه بوده ایم، چه گشته ایم، چه می توانیم باشیم " به بررسی مسائل سه گانه ی اساسی که سالک برای پیمودن و طی طریق و روش عملی تزکیه به آن نیاز دارد، می پردازد.
در واقع جلد اول مقالات مرور نظری به مساله تزکیه و سلوک است که برای مقام عمل مفید می باشد و مقدمه ای برای بیان راه و روش عملی تزکیه و نفس است. برای سالک الی الله و همه کسانی می خواهند که به تزکیه نفس بپردازند لازم است که چهره اصلی و منزلت اولیه و قبل از تنزل خود را تا حدودی بشناسند و چگونگی تنزل خویش و منزلتی را که بعد از تنزل به حیات دنیوی و بعد از محجوب گشتن با حجاب ها دارند، را اجمالاً بداند.
در مرحله بعد تحولات و منازلی را که در مقام برگشت و تزکیه نفس و سیر الی الله پیش می آید و منتهی به منزلت اولیه و شهود و فناء فی وجه الله می گردد، را بدانند. در واقع برای سیر در امر مهم تزکیه سالکان باید بدانند که چه بوده اند؟ و چه گشته اند؟ و چه می توانند باشند؟ تا در نتیجه و در مقام عمل و در مقام سلوک الی الله در اینکه باید چه بکنند؟ و چگونه به عبودیت و سلوک بپردازند؟ تا از بصیرت لازم برخوردار شده و با معرفت ، به طریق الی الله قدم بگذارند.
حقیقت اصلی انسان و صورت اولیه او، تنزل انسان از صورت اولیه و چهره اصلی خویش، خروج از حجب ظلمانی، اضافات، اشراقات و اشارات ربوبی، ظهور و تجلیات انوار، مکاشفات و مشاهدات، تجلیات، شهود و فناء، از موضوعات جلد اول کتاب است.
طریقه عملی تزکیه نفس و چگونگی توبه و شرایط آن :
در مجلد های دوم و سوم این اثر آمده است که سالک در طی طریق و سلوک الی الله بعد از مرحله اول یعنی توبه و بازگشت، در قدم دوم باید در میدان طلب قدم بگذارد و تا رسیدن به مقصود دست از طلب برندارد.
او باید با تضرع این امر مهم را از خدا بخواهد و طالب جدی باشد. و برای حفظ طلب، بقای آن را نیز از خدا بخواهد. و همیشه شکر نعمت طلب را به جای آورد.
طالب در این میدان از همان اول برای رسیدن به مطلوب باید از خود چشم بپوشد و آماده کنار گذاشتن خود و لوازم خودی باشد. در واقع طلب، با هجرت از خود آغاز می شود و با مرگ خود به آخر می رسد. سالک در میدان طلب باید به مجاهدت بپردازد و مجاهدت وی باید مجاهدت یک طالب دردمند باشد. هر چه سالک در منازل سلوک و مراحل آن جلوتر رود مجاهدتش یا همان مراقبه اش کامل تر و دقیق تر خواهد بود، تا جایی که سالک به توفیق الهی مراحل را پشت سر گذارد و به بقای بعد از فنای کامل برسد و تدبیر خدا جایگزین تدبیر بنده گردد.
راه سلوک و مداومت بر ده امر اولیه:
در مرحله بعدی یعنی مرتبه اول مراقبه سالک باید با مداومت ده امر را رعایت و جانب حضرت معبود را در خصوص آن مراقبت کند. عمل به واجبات و ترک معاصی و محرمات، مداومت بر نافله شب، و شفع و وتر که نماز روز و نماز شب است، مداومت بر تسبیح حضرت زهرا (س) بعد از نمازهای واجب، مداومت بر دعای "صباح " حضرت امیر المومنین بعد از نماز صبح، طهارت دایم، خواندن دعای کمیل در شب های جمعه و شب های نیمه شعبان، تلاوت قرآن در شب و روز، اظهار مودت و محبت نسبت به حضرت ولی عصر(عج) و مداومت بر روزه سه روز از ماه به ترتیب اولین پنجشنبه ماه، چهارشنبه وسط ماه و آخرین پنجشنبه ماه از کارهایی که سالک باید در این مرحله عمل کند.
بعد از اینکه سالک به وظایف مرتبه اول عمل کرد و بر اثر مجاهدت نورانیت و صفایی در دل وی پیدا می شود و تحولی در باطن وی به وجود می آید و آمادگی قدم بالاتر را پیدا می کند و وارد مرحله بعدی یعنی مرتبه دوم مراقبه می شود که علاوه بر التزام به امور دهگانه مرحله اول، ده امر دیگر در این مرحله به وظایفش اضافه می شود.
ارتقاء سالک و مداومت بر ده امر ثانویه :
سعی در ترک هواهای نفسانی، مراعات آداب محضر حق در همه حرکات و سکنات، مسارعت و مراقبت جانب معبود در شتاب به سوی او، سعی در انجام نوافل و مستحبات، مداومت بر سجده های طولانی، فکر و مراقبت معبود در خصوص فکر راهگشا به سوی حضرت او، ذکر و مراقبت جانب معبود در اینکه از یاد او غافل نیست و همیشه او را یاد می کند، وِرد و مراقبت جانب معبود در اینکه نام او و یاد او وِرد زبان باشد.
سَهَر و مراقبت جانب معبود در بیداری شب یا دل شب که میقات بین جناب او و دردمندان طالب جوار اوست و توبه و استغفار و مراقبت جانب معبود در بازگشت و اعتذار از خطاها و طلب مغفرت برای آنها مراحل ده گانه مرتبه دوم مراقبه است که سالک باید آن را رعایت کند و بداند که هر مرتبه ای توبه و استغفار دارد.
* بازنشرهای متعددی از این مجموعه توسط انتشارات سروش در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است. در حال حاضر چاپ یازدهم مجلد سوم این مجموعه مقالات با عنوان طریق عملی تزکیه (2) وانه بازار نشر شده است.
24/06/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 26]