واضح آرشیو وب فارسی:سیری در ایران: شهر طَبَس (تبس)، مرکز شهرستان طبس (وسیعترین شهرستان ایران) و شهری کویری است در غرب خراسان جنوبی ایران. این شهر پیشتر جزئی از استان یزد بود که در سال 1391 به استان خراسان جنوبی ملحق شد.
این شهر در مدار ۳۳ درجه و ۳۵ دقیقه شمالی و نصفالنهار ۵۶ درجه و ۵۵ دقیقه شرقی، در منطقهای با آب و هوای بیابانی واقع شدهاست. ارتفاع شهر طبس از سطح دریا حدود ۶۹۰ متر است. در شرق شهر طبس رشتهکوه بلندی به نام رشته کوه شتری قرار گرفته که ضلع شرقی چاله بزرگ طبس را تشکیل میدهد. معادن غنی ذغال سنگ این شهرستان حاکی از وجود جنگلهای انبوه و دریاچههای بزرگ در گذشتههای دور در این منطقه میباشد. این معادن، طبس را در ردیف یکی از غنیترین مناطق کشور به لحاظ ثروت ملی قرار دادهاست. علت نام بعضی گفتهاند نام آنجا تب بس بوده است تب در فارسی به معنی حرارت و داغی است. یعنی بسی داغ . عده ای نیز نام آن را به زبان های سلوکیان مرتبط دانستهاند.ناصر خسرو در سفر نامه این شهر را طبس گیلکی خوانده است. طبس در زمینلرزه شهریور ۱۳۵۷ به طور کامل نابود شد و بعد از آن بازسازیهایی در آن انجام شد. آب طبس از یکپارچه شدن چشمههای پرشماری که از راه یک قنات به این شهر آورده میشوند و در جایی به نام «فرهونگ» از زیر زمین بیرون میآیند تأمین میشود. این آب در راه خود به خاطر شیب طبیعی زمین چند آسیاب را نیز به راه میاندازد. این آب در قدیم پس از آبیاری و گذر از باغ گلشن، وارد شهر شده و باغهای و محلهها را آبیاری میکند و آبانبارها را پر از آب مینماید. دور بودن شهر طبس از شهرهای حاصلخیز و سختی راه کویر، جابهجایی هرگونه کالای فاسدشدنی به طبس را ناممکن مینمود و بنابر این مردم طبس میوه و سبزی خود را در محل تولید میکردند. فراوردههای صادراتی این شهر را نیز فراوردههای خشک و فاسدنشدنی مانند گندم و غله بودهاست. در برخی نقاط پیرامون طبس حتی برنج نیز به عمل میآید و برنجزارهایی در آنجا وجود دارد. طبس در ۲۹ تا ۳۰ قمری بهدست عربها اشغال شد و تاریخنگاران سدههای آغازین اسلامی همواره از آن به عنوان جایی که درختان نخل و مرکبات دارد یاد کردهاند. بر اساس مستنداتی که هرودوت تاریخ نویس، ارائه نموده و به نقل از جلد اول کتاب سرزمین خورشید ترجمه استاد ذبیح الله منصوری، میت ری داتس از جمله موبدان زرتشیتی بوده که در طبس می زیسته و به عنوان ناپدری کورش کبیر وی را در همین منطقه تا سن شانزده سالگی تربیت و بزرگ نمود.طبس(تببس)در دوره نهضت اسماعیلیان یکی از مراکز مهم اسماعیلیان خراسان بود. از نوشتههای سفرنامهنویسان اینگونه برمیآید که باغهای طبس به جز قلعهباغ و باغ کلج قدمتی بیش از دوره افشاریان ندارند. خیابان گلشن در پایان دورهٔ زندیان و هنگامی که لطفعلی خان زند به طبس میآید و به پیشنهاد او تأسیس شد. زمینلرزه طبس در شهریور سال ۱۳۵۷، زمینلرزهای به شدت ۷٫۸ ریشتر طبس و روستاهای مجاور آن را ویران کرد. این زمینلرزه که یکی از بزرگترین زمینلرزههای سدهٔ اخیر در ایران بودهاست، حدود ۱۵٬۰۰۰ کشته به جای گذاشت. طبس تا قبل از زمین لرزه سال 1357 جزئ مناطق با خطر نسبی متوسط پهنه بندی شده بود. تحقیقات و پژوهش های ریخت زمین شناسی و نو زمین ساختی نشان می دهد که طبس به دلیل وضعیت خاص زمین شناسی مستعد زلزله های با قدرت بالا بوده ولی ابزارهای موجود در گذشته توان شناسیایی این پتانسیل را نداشته است. دکتر محمد آریامنش زلزله شناس و استاد دانشگاه، که خود از بازماندگان همین زمین لرزه می باشد معتقد است که تا قبل از زلزله سال پنجاه و هفت حد اقل سه زمین لرزه بزرگ در این منطقه روی داده است .وی طی سالیان متوالی پژوهش های مختلفی را در زمینه وضعیت لرزه خیزی و زلزله شناسی و چشمه های لرزه زا در طبس ارائه داده است. اماکن دیدنی باغ گلشن
ارگ طبس (کهندژ)
امامزاده حسین بن موسی الکاظم
روستای ییلاقی خرو
آب گرم مرتضی علی
طاق شاه عباس
سد کریت (قدیمیترین و بزرگترین سد قوسی جهان)
روستای اصفهک
روستای ازمیغان(شالی کاری و نخیلات)
قلعه و مزار روستای پیرحاجات (قرن ۴ هجری)
کرانههای زیبای کویر
روستای دیدنی و تاریخی نایبند
روستای جوخواه و کاروانسراهای شاه عباسی متعلق به دوره صفویه در ۱۸کیلومتری طبس.
کال جنی و خانهٔ شریف گرگی در شمال جاده طوفان.
روستای جنت آباد در شرق طبس از جاده جوخاه (خور بیابانک)
روستای فهالنج
کویر طبس(محل سقوط هلیکوپتر های آمریکا)
دیهشک(نخلستانها و مزارع سبزی و آرامگاه منشی باشی ) جدایی از یزد و بازگشت به خراسان طبس که پیشتر شهری در استان خراسان بود، در سال ۱۳۸۰ و قبل از تقسیم استان خراسان بزرگ، به استان یزد ملحق شد؛ ولی چند سال پس از تقسیم استان خراسان، در زمستان سال ۱۳۹۱، به استان خراسان جنوبی ملحق شد.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سیری در ایران]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 114]