محبوبترینها
آیا میشود فیستول را عمل نکرد و به خودی خود خوب میشود؟
مزایای آستر مدول الیاف سرامیکی یا زد بلوک
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1855767785
نگاهی انتقادی به کارکردهای طبقه متوسط در گفت و گو با «ابراهیم فیاض»
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: نگاهی انتقادی به کارکردهای طبقه متوسط در گفت و گو با «ابراهیم فیاض» تهران-ایرنا-«ابراهیم فیاض» انسان شناس و جامعه شناس رویکردی انتقادی به ویژگی ها و کارکردهای طبقه ی متوسط در ایران دارد؛ وی در گفت و گوی تفصیلی با ایرنا، تاکید کرد که طبقه ی متوسط در سال های اخیر به شدت مصرفی شده و این مساله مانع از اثرگذاری مثبت آن در فرایند پیشرفت کشور شده است.
گروه پژوهش های خبری ایرنا برای بررسی اهمیت طبقه ی متوسط در روند توسعه ی ایران و فراز و فرودهای آن با فیاض به گفت و گو نشست.
ابراهیم فیاض استادیار گروه انسان شناسی دانشگاه تهران است و پژوهشگری برجسته در حوزه ی جامعه شناسی و انسان شناسی به شمار می آید. «مردم شناسی دینی توسعه در ایران» و «تعامل دین، فرهنگ و ارتباطات» از جمله کتاب هایی است که به قلم وی به رشته ی تحریر درآمده است.
وی در این گفت و گو به بررسی بسترها و ریشه های پیدایش طبقه ی متوسط، ویژگی ها و تحولات آن در ادوار مختلف، مساله ی سبک زندگی، آسیب شناسی سیاست دولت های گذشته در قبال طبقه متوسط و مساله ی رابطه ی عدالت و آزادی پرداخت.
در ادامه متن کامل گفت و گوی ایرنا با ابراهیم فیاض آمده است.
***ایرنا: به نظر شما پیدایش طبقه ی متوسط ریشه در کجا دارد؟
**فیاض: طبقه ی متوسط ریشه در اقتصاد تجاری دارد. تا قبل از صنعتی شدن، طبقه ی متوسط روستایی نداشتیم و صنعتی شدن باعث شد قشر متوسط روستایی نیز پیدا بشود. بیشتر طبقه ی متوسط، شهری است؛ به دلیل این که طبقه ی متوسط ریشه در بورژوازی (قشر شهرنشین و سرمایه دار) داشته و از اقتصاد تجاری به وجود آمده است. این طبقه در مقابل قشر فئودال، زمینداران بزرگ و قشر پایین و سرف (رعیت وابسته به زمین) قرار دارد. اقتصاد تجاری باعث شده که شهرها در مقابل روستاها قوت بگیرند.
باید بگویم هر چه اقتصاد تجاری قوی تر باشد، قشر طبقه ی متوسط شهری بیشتر خواهد شد و هر چه تجارت کمتر باشد، طبقه ی متوسط هم کمتر خواهد بود؛ به همین دلیل جهانی شدن که امروز تجارت جهانی را پیگیری می کند، قشرمتوسط جهانی شهری را شکل می دهد.
***ایرنا: به نظر شما چه گروه هایی طبقه ی متوسط در ایران را شکل داده اند؟
**فیاض: طبقه ی متوسط شهری در ایران از اقتصاد نفتی به وجود آمد و این اقتصاد نفتی قدرت دولت را نسبت به مالکان افزایش داد. ما شهرنشین داشتیم ولی طبقه ی متوسط شهری نداشتیم. قشر شهری مکمل کشاورزی بودند و با کارهای خدماتی و کشاورزی صنعتی دست به تهیه ی ابزار کشاورزی همچون بیل و کلنگ و... زدند؛ یعنی بازار روستایی بود. ما در واقع طبقه ی متوسط شهری نداشتیم اما موقعی که نفت می آید و ما با نفت وارد اقتصاد جهانی می شویم، این طبقه بعد از مشروطه تبدیل به یک قشر کارمندی می شود سپس در مرحله ی بعدی کارمندی گسترش پیدا می کند و به دانشگاه ها تسری می یابد و کم کم وارد قشر متوسط تجاری پس از انقلاب می شویم که به طور غالب طبقه ی متوسط شهری تجاری ما را شکل می دهد و تحولات بسیار زیادی را در جامعه ایجاد می کند.
***ایرنا: ویژگی های طبقه ی متوسط ایران کدامند؟
**فیاض: طبقه ی متوسط هر جامعه یی باعث پویایی آن جامعه است. قشر متوسط نه قشر پایین است که فقیر باشد و قدرت حرکت نداشته باشد و نه قشر بالای جامعه است که محافظه کار باشد و خواهان آن است که هیچ تغییری صورت نگیرد تا در وضعیت اقتصادی اش باقی بماند. باید بگویم قشربالا محافظه کار و قشر پایین به دلیل نداشتن قدرت اقتصادی و فکری بی تحرک است. قشر متوسط، فقیر و محافظه کار نیست و دارای قدرت تحرک است. همچنین باید بگویم پویایی هر جامعه یی نسبت مستقیم با طبقه ی متوسط دارد.
طبقه ی متوسط غربی طبقه ی تولیدی است ولی طبقه ی متوسط ما مصرفی است؛ مصرف کننده ی کالا و فکر و پویایی اش به سمت مصرفی شدن است. طبقه ی متوسط ما قشری اسراف گر و مصرف گراست. به دلیل مصرف فکری از غرب دانشگاه ها غیر مستقل اند؛ چرا که قدرت تولید تئوری(نظریه) ندارند و به شدت دنبال نظریه های غربی هستند. طبقه ی متوسط کارمندی ما، کالاهای خارجی مصرف می کند و حتی زمانی که پولدارتر شد به سمت خرید ماشین و وسایل تجملی خارجی می رود.
به دلیل این که اقتصاد ما نفتی و تک محصولی است، هنوز به اقتصاد تولیدی نرسیده ایم. مصرف گرایی امروزه به سمت آثار زیباشناختی، رسانه یی، ماهواره و اینترنت رفته است و حتی برخی از مسوولان هم مصرف گرا و دنبال شبکه های اجتماعی و رسانه ها برای مصرف هستند و عقلانیت مصرفی به شدت در این طبقه گسترش پیدا کرده است.
***ایرنا: همان طور که شما بیان کردید، یکی از ایراداتی که به طبقه ی متوسط گرفته می شود مصرف گرایی در این طبقه است. حال با توجه به این مباحث دیدگاه شما درباره ی سبک زندگی طبقه ی متوسط در ایران چیست؟
**فیاض: طبقه ی متوسط پویایی و رشد خودش را در مصرف می بیند؛ برای مثال اگر ماشین خارجی نداشته باشد احساس ضعف می کند. به دلیل مصرف گرایی این طبقه دچار نوعی انفعال شده است و از نظر روحی و روانی تامین نمی شود. همچنین این طبقه نتوانسته خود را تولید و باز تولید کند؛ به قول «کارل مارکس» جامعه شناس آلمانی «انسان در شغل خود، خود را بازتولید می کند»؛ یعنی شخصیت آدم ها با شغل شان باز تولید می شود ولی شخصی که مصرف گراست همیشه حالت انفعال دارد و توان تولید و بازتولید خود را ندارد. حالت انفعال در طبقه ی متوسط باعث افسردگی، اضطراب و بی خلاقیتی می شود. در سبک زندگی این طبقه، نگاه به آینده منفی است؛ مهاجر فرست است و از فرهنگ خود فرار می کند؛ در نتیجه دچار مدگرایی و مصرف گرایی غیر لازم می شود.
***ایرنا: برخی معتقدند که طبقه ی متوسط نقش مهمی در توسعه و پیشرفت دارد. دیدگاه تان در این باره چیست؟
**فیاض: آیا با برنامه های توسعه یی که از زمان رضاخان تا کنون در ایران اجرا شده ما توسعه پیدا کرده ایم؟ توسعه یی که ما پیدا کرده ایم، توسعه یی انفعالی بوده است. توسعه ی ما تقلید از غرب بوده، دانشگاه ها بیشتر ترجمه می کنند تا تولید کننده ی علم باشند. در زمان حاضر 70 تا 80 درصد کتاب های دانشگاهی ما ترجمه اند. ما حتی نتوانسته ایم منابع درسی خودمان را تولید کنیم و دانشگاه های ما وابسته تر شده و عقلانیت مصرفی را دنبال کرده ایم. دانشگاه های ما امروز تبدیل به تولید کننده های مقاله های خارجی (ISI) شده اند؛ یعنی مقالات تولید می کنیم برای خارجی ها تا دانشگاه هایمان در رده بندی های جهانی بایستند.
***ایرنا: با توجه به آن چه بیان کردید به نظر می رسد دیدگاه شما نسبت به توسعه در ایران منفی است و معتقد هستید که ما توسعه یی نداشته ایم. پس این طبقه هم چندان نقشی نمی توانسته ایفا کند؛ این طور نیست؟
**فیاض: ما توسعه را قبول نداریم، پیشرفت را قبول داریم؛ چرا که توسعه دارای شکلی غربی و همراه با نگاه به بیرون است ولی پیشرفت بُعد داخلی دارد؛ همان گونه که رهبر معظم انقلاب الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت را مطرح کردند. اقتصاد مولد طبقه ی متوسط است و «اقتصاد مقاومتی» که رهبر معظم فرمودند درون نگر است و همزمان با نگاه به جهان، بیشتر به درون توجه دارد.
با شکل گیری اقتصاد مقاومتی ما یک طبقه ی متوسط شهری مولد پیدا می کنیم. در دانشگاه ها تولید نرم افزاری علم را پی می گیریم و تولید فکر و اندیشه را مد نظر قرار می دهیم. باید طبقه ی متوسط شهری ما یک قشر مولد فکری و کالایی باشد تا به سمت پیشرفت همه جانبه حرکت کنیم. پیشرفت همه جانبه یی که ما را رو به آینده می برد مبتنی بر اقتصاد مقاومتی است و می بایست در این بین علوم انسانی را جدی بگیریم.
***ایرنا: برخی معتقدند طبقه ی متوسط حاملان علوم انسانی در جامعه و باعث توسعه ی آن است؛ نظر شما در این ارتباط چیست؟
**فیاض: طبقه ی متوسط ما از زمانی که توسعه در ایران شروع می شود؛ فرزندان شان را برای تحصیل در رشته های مهندسی و پزشکی به خارج کشور می فرستند و حتی در زمان «امیرکبیر» بیشتر تحصیلات در زمینه ی پزشکی و مهندسی مطرح است و نام «دارالفنون» خود گویای آن است. تا جایی که علوم انسانی را جزء علوم قدیمه به حساب می آوردند و چندان توجهی به آن نداشتند. این نشان می دهد که علوم انسانی چندان جایگاهی در سیاست گذاری های کلان نداشته است. امروز که نگاه می کنید ما در علوم انسانی به شدت وابسته به غرب و تجربه گرا هستیم، همچنین فکر تولید نمی کنیم. اگر با همین شیوه حرکت کنیم تا 100 سال دیگر هم مشکل داریم. طبقه ی متوسط مان به شدت مصرف کننده ی فکر و کمتر تولید کننده ی فکر هستند.
***ایرنا: نقش طبقه ی متوسط ایران در ادوار مختلف را چگونه ارزیابی می کنید؟
**فیاض: اگر دولت ها بیرون نگر باشند طبقه ی متوسط ما خود به خود مصرفی می شود اما اگر دولت ها درون نگر باشند، طبقه ی متوسط ما سعی می کند به طرف تولید برود. بعد از انقلاب تا پایان جنگ تحمیلی به شدت درون نگر بودیم، پس از جنگ تا انتهای اصلاح طلبی یک نوع برون نگری رخ داد و یک طبقه ی متوسط مصرف کننده شکل گرفت. در دولت اول احمدی نژاد(دولت نهم) طبقه ی متوسط درون نگر شکل گرفت ولی در دولت دوم وی(دولت دهم) طبقه ی متوسط برون نگر و مصرفی درست شد. به نظر می رسد دولت روحانی به دنبال ایجاد طبقه ی متوسط درون نگر باشد اما نمی دانم موفق خواهد شد یا نه.
***ایرنا: نقش طبقه ی متوسط در روی کار آمدن روحانی در انتخابات 92 را چگونه ارزیابی می کنید؟
**فیاض: احمدی نژاد به شدت نگاهش معطوف به بیرون از کشور شده بود و به همین دلیل تحریم ها دولت احمدی نژاد را به زمین زد. این نگاه به بیرون مصرف گرایی را رواج می داد و وی به نوعی از طبقه ی متوسط مولد در دولت اول خود عدول (بازگشت) کرد و به سمت طبقه ی متوسط مصرف گرا در دولت دهم حرکت کرد. به نظرمن دولت روحانی قصد جلو بردن ایران را دارد و طبقه ی متوسط ایران دنبال پیشرفت همه جانبه در ایران است.
***ایرنا: رابطه ی آزادی و عدالت را در چه می بینید؟ برخی معتقدند زمانی که آزادی فربه می شود، عدالت لاغر می شود و زمانی که عدالت فربه می شود آزادی لاغر می شود. دیدگاه تان در این باره چیست؟
**فیاض: این رابطه در سیاست گذاری های کلان نیز مهم است. اگر طبقه ی متوسط آزادی گراست، طبقه ی پایین عدالت طلب است. در مبنای اسلامی ما آزادی بر عدالت بنا می شود؛ یعنی عدالت الزام می کند که همه آزاد و آزاده باشند؛ در نتیجه هم آزادی با عدالت به ابتذال کشیده نمی شود و هم با پیوند آزادی و عدالت طبقه ی متوسط و پایین به هم پیوند می خورند.
پویایی جامعه از بابت عدالت و آزادی، پیشرفت همه جانبه را در پی داشته اما اگر فقط آزادی بدهیم و عدالت مطرح نباشد، پرخاشگری و بحران های اجتماعی بوجود می آورد؛ برای مثال در زمان بازسازی پس از جنگ که روی آزادی تاکید کردیم و عدالت به حاشیه رانده شد، به پرخاشگری و بحران های اجتماعی دامن زده شد.
***ایرنا: با توجه به آن چه بیان داشتید به نظر می رسد عدالت را بر آزادی ترجیح می دهید؟
**فیاض: بله، باید یادآور شوم که یکی از مشکل های تئوریک دولت اعتدال با بحث عدالت است؛ آن هم این است که دولت با اعتدال، عدالت را کنار بزند. در واقع اگر دولت تنها آزادی را دیده و عدالت را نبیند، نوعی آزادی آنارشیستی و رادیکالیسم اجتماعی را در جامعه شکل خواهد داد.
***ایرنا: برخی معتقدند برنامه های اقتصادی آقای هاشمی باعث تضعیف طبقه ی متوسط در ایران شد؛ نظرتان در این باره چیست؟
**فیاض: به دلیل این که آزادی، نوعی آزادی لیبرالیستی و تعدیل اقتصادی یک جور تئوری (نظریه) مکانیکی اقتصاد بود به شدت طبقه ی متوسط را ضعیف کرد و فاصله طبقاتی را گسترش داد. بسیاری از اقشار طبقه ی متوسط اجتماعی مثل کارمندان، معلمان به قشر فقیر تبدیل شدند. در دوران اصلاحات بیشترین انتقادها به هاشمی شد و به نوعی طبقه ی متوسط شهری انتقام خود را از او در دوران اصلاحات گرفت. دولت خاتمی سعی کرد طبقه ی متوسط را به جای خود برگرداند که در این راه موفق هم شد ولی به دلیل اشتباهاتی که در سیاست های خود کردند، زحمات اقتصادی شان را از بین بردند. این افراط گری ها باعث افسردگی و سرخوردگی طبقه ی متوسط شد.
***ایرنا: برخی معتقدند که طبقه ی متوسط در زمان احمدی نژاد ضعیف شد، دیدگاه شما در این باره چیست؟
**فیاض: دولت نهم ادامه اصلاحات در اقتصاد را پی گرفت، بنابراین طبقه ی متوسط شهری قوت داشت ولی در دولت دوم طبقه ی متوسط شهری به شدت ضعیف شد. دولت روحانی سعی دارد تا قشر متوسط را بازسازی کند؛ به ویژه با بحث درمان و سلامت که بسیار عالی کار کرده است. باید بگویم با بازسازی اقتصادی، طبقه ی متوسط شهری دوباره اوج می گیرد.
***ایرنا: نقش طبقه ی متوسط در آموزش و تربیت را چگونه ارزیابی می کنید؟
**فیاض: آموزش و پرورش باید در مقابل مدارس غیرانتفاعی، مدارس دولتی را گسترش دهد. همچنین ما باید دانشگاه ها را تقویت کنیم. پیشنهاد من به دولت این است که دانشگاه ها و مدارس دولتی را تقویت کند تا از سرمایه ی خود معلمان و استادان دانشگاه استفاده بهینه شود. در پایان باید بگویم کاری که ما باید انجام دهیم این است که از تقسیم کارجهانی سهم داشته باشیم؛ چرا که با وابستگی و غربگرایی به جایی نمی رسیم؛ ما باید طبقه ی متوسط مولد درست کنیم تا بتواند جامعه ی ما را به جلو ببرد و گرنه به هیچ جایی نخواهیم رسید. همچنین باید عقلانیت تولیدی را در جامعه بازتولید کنیم.
*گروه پژوهش های خبری
پژوهشم**م.س**2054
05/05/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 43]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها