واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: شهيد مطهري و جريان روشنفكري
روز دوازدهم ارديبهشت سالروز شهادت استاد مطهري رضوانالله تعالي عليه است. شهيد مطهري يكي از متفكران، انديشهپردازان و اصلاحگران اسلامي معاصر است كه آرا و انديشههاي او تأثير عميق و گستردهاي بر حركتها، نهضتها و خصوصاً انقلاب اسلامي داشته است. از اين روي شهيد مطهري را ميتوان معلم انقلاب اسلامي دانست و به حق سالروز شهادت ايشان روز معلم نامگذاري شده است. مطهري را ميتوان اسلامشناسي كامل و دقيق دانست كه با اقتضائات زمان خود به خوبي آشنا بود و بر اساس نياز زمان، از منظر دين اسلام سخن ميگفت يا مينوشت. اين واقعيت را خود شهيد مطهري در سال 1352 و در كتاب عدل الهي اينچنين نگارش ميكند: «اين بنده از حدود 20 سال پيش كه قلم به دست گرفته، مقاله يا كتاب نوشتهام، تنها چيزي كه در همه نوشتههايم آن را هدف قرار دادهام، حل مشكلات و پاسخگويي به سؤالاتي است كه در زمينه مسائل اسلامي در عصر ما مطرح است.» بنابر اين تمامي آثار شهيد مطهري را ميتوان پاسخي به نيازها در حوزه مسائل ديني و انديشهاي دانست. به همين دليل حضرت امام خميني (ره) بر استفاده مردم و خصوصاً دانشگاهيان و نسل جوان از آثار شهيد مطهري تأكيد داشته و در قسمتي از پيام امام (ره) به مناسبت اولين سالگرد شهادت ايشان آمده است: «من به دانشجويان و طبقه روشنفكر متعهد توصيه ميكنم كه كتابهاي اين استاد عزيز را نگذارند با دسيسههاي غيراسلامي فراموش شود.» بخش اعظم آثار شهيد مطهري در قلمرو نقد و بررسي انديشههاي رايج و پاسخگويي به سؤالات، ابهامات فكري و آفتزدايي از فرهنگ ديني است. اگر جريان روشنفكري را يكي از جريانهاي فعال در تاريخ معاصر ايران بدانيم، ميتوان به دنبال طرح اين سؤالات و پاسخ آنها از ديدگاه شهيد مطهري بود كه: «شهيد مطهري به جريان روشنفكري چگونه مينگريست؟»، «شهيد مطهري چه رابطهاي با روشنفكران زمان خويش داشت؟» و «اگر شهيد مطهري زنده بود، اكنون در قبال برخي از جريانهاي فعال روشنفكري در كشور چه موضعي اتخاذ ميكرد؟» پاسخ به اين سؤالات از ديدگاه شهيد مطهري در شرايط كنوني، از اهميت بالايي برخوردار است. در سالهاي اخير برخي از روشنفكران و نظريهپردازان مدعي اصلاحطلبي، براي ترويج انديشههاي خود، شهيد مطهري را در رديف افرادي چون دكتر علي شريعتي و مهندس بازرگان قرار داده و با ارتباط دادن ديدگاههاي خود به انديشههاي شهيد مطهري، تلاش ميكنند تا افكارشان را اسلامي جلوه دهند. اين قبيل روشنفكران غربگرا سعي ميكنند شهيد مطهري را نيز به عنوان يك روشنفكر و اسلامشناس نوانديش معرفي كنند. آيا شهيد مطهري يك روشنفكر بود؟ پاسخ اين سؤال به اعتبار نوع تعريف از روشنفكر در اصطلاح متفاوت خواهد بود. با يك تعريف اصطلاحي از روشنفكر، شهيد مطهري روشنفكر و با تعريف ديگر، ايشان در مقابل روشنفكران و جريان روشنفكري قرار دارد. روشنفكر يعني چه و روشنفكران چه كساني هستند؟ اصطلاح روشنفكري از زمان مشروطه وارد ايران شد. واژه Intellectual در ايران به «منورالفكر» ترجمه شد و در اوايل دهه 1320 فرهنگستان ادب، واژه «روشنفكر» را جايگزين «منورالفكر» نمود. روشنفكر در اصل به لحاظ لغوي به كسي گويند كه داراي فكر باز و انديشهاي روشن نسبت به امور است. مفهوم متضاد اين واژه «تاريك فكر» و معادل كلمه «متحجر» است. بنابر اين، روشنفكر در اصل داراي بار مثبت بوده و در مقابل جهالت و ناداني قرار دارد. لكن در اصطلاح، در تاريخ ايران به كساني روشنفكر اطلاق گرديد كه داراي ويژگيهاي فكري متفاوت و بعضاً متضاد بودند. بر همين اساس روشنفكران را ميتوان حداقل به چهار شاخه يا چهار جريان روشنفكري شامل: 1- جريان روشنفكري صحيح ديني 2- جريان روشنفكري التقاطي ديني 3- جريان روشنفكري سكولار 4- جريان روشنفكري الحادي تقسيم كرد. بدون ترديد شهيد مطهري را ميتوان از يك طرف پايهگذار جريان روشنفكري صحيح ديني و از طرف ديگر مخالف جدي جريانهاي روشنفكر التقاطي ديني، سكولار و الحادي دانست. رهبر معظم انقلاب اسلامي در اين خصوص، در ديدار اعضاي همايش حكمت مطهر در تاريخ 18/12/1382 ميفرمايند: «شهيد مطهري با ايمان، علم و اعتماد به نفس والاي خود و همچنين ادب و انصاف علمي در آن سالها، شجاعانه وارد ميدان شد و با يك مواجهه صحيح و علمي در مقابل تفكرات ماركسيستي و ليبراليستي، توانست چهره روشن و نابي را از تفكرات اسلامي ارائه دهد و جريان روشنفكري اسلامي صحيحي را پايهگذاري نمايد كه در واقع بخش عمدهاي از جريان فكري انقلاب اسلامي شد.» شهيد مطهري مواضعي صريح و شفاف در قبال جريانهاي انحرافي تحت هر عنوان و از جمله تحت عنوان «روشنفكر» داشت. روشنفكران منحرف را شهيد مطهري در كتاب پيرامون انقلاب اسلامي، اينگونه معرفي ميكند: «در مملكت ما گروه به اصطلاح روشنفكران خودباخته - كه تعدادشان هم كم نيست- دو دستهاند؛ يك دسته ميگويند ما بايد مكتب غربيها را از كشورهاي آزاد بگيريم؛ «ليبراليسم» و عدهاي ديگر ميگويند ما بايد مكتب را از بلوكهاي ديگر غربي بگيريم؛ «كمونيسم». در سالهاي اخير، بدبختانه گروه سومي هم پيدا شدهاند كه به يك مكتب التقاطي معتقد شدهاند. اينها قسمتي از ريش كمونيسم را گرفته با چند تار مويي از سبيل اگزيستانسياليسم تركيب كرده و بعد هم به صورت اسلام چسباندهاند، آن وقت ميگويند مكتب اصيل و ناب اسلام اين است و جز اين نيست.» شهيد مطهري از جامعيت اسلام دفاع كرده و گستره دين را دربرگيرنده سياست و تمامي امور اجتماعي ميداند. اين نوع نگاه استاد مطهري به اسلام، ايشان را از روشنكفران غربگراي ليبرال و سكولار جدا ميسازد. شهيد مطهري در حالي كه روشنفكران سكولار و التقاطي ديني، به دنبال جداسازي قلمرو دين از قلمرو سياست بوده و معتقدند اسلام فاقد نظامهاي سياسي، حقوقي و اقتصادي است، بر تلازم و عينيت دين و سياست تأكيد داشته و در كتاب امامت و رهبري، تصريح مينمايد، اولين ضربتي كه بر پيكر اسلام وارد شد، جداسازي سياست از ديانت بود. شهيد مطهري بر خلاف برخي از روشنفكراني كه به دنبال اسلام منهاي روحانيت بوده و هستند،بر نقش محوري روحانيت تأكيد كرده و نسبت به عواقب خطرناك نظريه اسلام منهاي روحانيت هشدارهاي جدي ميدهد. استاد مطهري در سخنرانياي با موضوع «روحانيت و انقلاب اسلامي» كه در كتاب «پيرامون انقلاب اسلامي» آمده، چنين ميگويد: «انقلاب ايران اگر در آينده بخواهد به نتيجه برسد و همچنان پيروزمندانه به پيش برود،بايد باز هم روي دوش روحانيون و روحانيت قرار داشته باشد. اگر اين پرچمداري از دست روحانيت گرفته شود و به دست به اصطلاح روشنفكر بيفتد، يك قرن كه هيچ يك نسل كه بگذرد، اسلام به كلي مسخ ميشود. زيرا حامل فرهنگ اصيل اسلامي، در نهايت باز همين گروه روحانيون متعهد هستند.» بنابراين ميتوان گفت شهيد مطهري يك متفكر مسلمان، يك روحاني روشنبين و آگاه به مسائل و اقتضائات زمان است كه با شناخت دقيق و عميق نسبت به اسلام، به تمامي نيازهاي زمان در حوزه فكر و انديشه از منظر دين پاسخ داده است. شهيد مطهري، همانطور كه متحجران ديني و سنتي را نقد ميكند، روشنفكران و متجددان افراطي غربزده را نيز نقد و نفي كرده و از اسلام ناب و راستين با منطق و استدلال قوي دفاع ميكند. مبارزه جدي فكري و فرهنگي استاد مطهري با جريانهاي التقاطي و منحرف در نهايت سبب گرديد ايشان به دست گروهك التقاطي و منحرف فرقان به شهادت برسد و خود و آثارش جاودانه تاريخ شود.
نویسنده : دكتر يدالله جواني
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: 10 ارديبهشت 1393 - 21:43
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 27]