واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا:
روز شیخ اجل؛ انسان کامل در تفکرات سعدی - علی عین علیلو تهران - ایرنا- انسان کامل اصطلاحی است که در حیطه های «هستی شناسی»، «انسان شناسی» و «جهان شناسی» مصداق دارد و انسان کامل کسی است که به عالی ترین مقامات معنوی رسیده و جامع جمیع اسماء و صفات الهی شده است. بنابراین اهلیت خلیفگی بر روی زمین را دارد.
سعدی متفکر برجسته ای است که در تمام زوایای فکری انسان قلم فرسایی کرده و در هیبت کسی است که می خواهد انسان کامل را بشناسد و خود را به آن حیطه نزدیک سازد در آثارش نمایان است. او همچنین می خواهد خصوصیات انسان کامل را به دیگران بشناساند بنابراین در آثار خود بدون ذکر نام چهار چوب فکری انسان کامل را مشخص کرده است. بنابراین در در چندین جای از «گلستان»، «بوستان» و «غزلیات»، سعدی خدای خود را بالاتر از وهم و گمان معرفی کرده است و با صدای بلند گفته: «این مدعی یان در طلبش بی خبرانند/ کان را که خبر شد خبری باز نیامد».
با تاملی کوتاه درمی یابیم که چقدر مشابهت دارد کلام سعدی به سخن مولای متقیان که فرموده اند: «هر آنچه که شما خدا فرض می کنید ساخته ذهن خود شما است و مصنوعی بیش نیست.»
ما در ذات خداوند از دو بعد الوهیت و ربوبیت وارد می شویم. الوهیت صفت خالقیت اوست و ربوبیت صفت پرورش لحظه به لحظه موجودات است. کسانی که خدای خود را بهتر شناخته اند او را با اسم «رب الارباب» صدا می کنند و با وجود او در درگاه کسی اظهار نیاز نمی کنند و چه خوب گفته سعدی: «ادیم زمین سفره عام اوست/ چه دشمن بر این خوان یغما چه دوست/ چنان پهن خوان کرم گسترد/ که سیمرغ در غاف قسمت خورد» آری خدای سعدی قادر مطلق است. فعال لمایرید است که بی علم و اراده او برگی بر درخت نمی جنبد.
انسان کامل به درجات قرب رسیده است نقص او بعد از درک کمال امکان ندارد. چرا که به مرتبه لقاء رسیده است و سعدی در این باره نیز می گوید: «اگر طالبی این زمین طی کنی/ نخست اسب باز امدن پی کنی/تامل در آیینه دل کنی/ صفایی به تدریج حاصل کنی/ مگر بویی از عشق مسستت کند/ طلبکار عهد الستت کند.»
انسان طلبکار عهد الست از حاکمیت نفس بر وجود خود رسته است. آدمی متخلق به اخلاق صفات خداوندی است و می خواهد خدای گونه باشد. چنین انسانی در مقابل هم نوع خود کُرنش نمی کند. سعدی می گوید:«مبر طاعت نفس شهوت پرست/ که هر ساحتی قبله دیگر است». حضرت علی فرموده اند به هر کسی نیاز پیدا کنی نسبت به او احساس ذلت خواهی کرد. آری کسی که شعاع ظلمت جانان بر جانش نتابیده فردی بدون اعتماد به نفس است. فاقد عمل و در حقیقت یک بیمار روانی است. «مرو از پی هر چه دل خواهدت/ که تمکین تن نور جان کاهدت/ کند مرد را نفس اماره خار/ اگر هوشمندی عزیزش مدار».
پس به این نتیجه می رسیم که رسیدن به قرب الهی با سیر الی الله شروع می شود. سیر الی الله چیزی نیست جز نیست شدن از خود و هست شدن به او. چنین انسان به کمال رسیده ای دارای اقوال نیک، اعمال نیک، اخلاق نیک و معارف است. خالی از حسن نیست یادآور شویم که حکمت عملی در عفت، شجاعت و عدالت خلاصه شده است و تمام حسات زیرمجموعه این سه می باشد. اما عدالت در این میان نقش ارزنده ای دارد چرا که حدود فضائل دیگر را عدالت تعیین می کند. بر همین اساس است که سعدی باب اول بوستان را در فضیلت عدل نگاشته است. «نخواهی که باشد دلت دردمند / دل دردمندان برآرو زه بند».
سعدی بر اساس آموخته های کمال گرایانه خود بر جهان عشق می ورزد و انسان کامل جز با عشق زنده نیست. عشق از اول خلقت در آب و گل او سرشته شده است. «پیش از آب و گل من در دل من مهر تو بود/ با خود آوردم از آنجا نه به خود بر بستم» این نگاه عشق ورزانه سعدی باعث شده که جهان را خرم از او ببیند بنابراین به همه مهر می ورزد.
او بدبینی و کج نگری ندارد و با ذره، ذره جهان در صلح است. «جهان بر سماء است و مستی و شور/ ولیکن چه بیند در آیینه کور» سعدی هیچ زشتی در خلقت نمی بیند. خلقتی که او دیده خلقت احسن است. «محقق همان بیند اندر ابل/ که در خوب رویان چین و چگل» اگر معشوق زمینی دارد و محو زیبایی او شده نظر او به دور از هر آلایشی است چرا که «چشم کوته نظران بر ورق صورت خوبان/ خط همی بیند و عارف قلم صنع خدا را» آخر سخن اینکه «هرکسی را نتوان گفت که صاحب نظر است/ عشق بازی دگر و نفس پرستی دگر است».
دکتر عیلن علیلو - پژوهشگر و استاد دانشگاه
فراهنگ**9246**
انتهای پیام /*
Contact the editor:
[email protected]
31/01/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 71]