محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1841923565
آیین های نوروز در میان مردم کردستان
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا:
آیین های نوروز در میان مردم کردستان سنندج - ایرنا- عید نوروز یکی از کهن ترین اعیاد ملی ایرانیان است که از زمان باستان تاکنون هر ساله برگزار می شود و آیین ها و رسوم این عید باستانی نیز هر ساله در میان قوم اصیل کرد باشکوهی بی مانند برگزار می شود.
به گزارش خبرنگار ایرنا، در چگونگی و چرایی به وجود آمدن این عید در کتاب های تاریخی و نیز پژوهش های مردم شناسی، نظرات متفاوت و گاه مغایری ابراز شده که پرداختن به آن در این گفتار نمی گنجد. اما آنچه در فرهنگ شفاهی و اسطوره های قوم کُرد آمده، به داستان ˈکه ی موورسˈ (کیومرث) و جدال اش با اهریمن مربوط می شود.
که ی موورس که از نژاد کُرد بوده از همان ابتدای پادشاهی اش، اهریمن نامی با وی به دشمنی پرداخته و مدعی پادشاهی تاریکی و سیاهی بر دنیا شده است. که ی موورس در کوهستان های ˈرواندزˈ با اهریمن به جنگ می پردازد و در همان آغاز پیکار به سپاهیانش فرمان می دهد که در صورت پیروزی بر لشکر اهریمن، بر ستیغ کوه ها و بالای تپه ها و گردنه ها، برج هایی از آتش برافروزند تا هم نشانی بر اعلام پیروزی باشد و هم فرمانی بر بازگشت سپاه از جبهه ها نزد وی. سرانجام پیکار با اهریمن به پیروزی سپاه که ی موورس پایان می یابد.
آتش ها بر بالای کوه ها زبانه می کشد و تابش شعله ها، پیروزی حق بر باطل و شکست اهریمن را به آگاهی عامه می رساند. روز پیروزی بر اهریمن 10 روز پیش از موقع نوروز کنونی بوده است. پادشاه فرمان می دهد نه تنها آن روز بلکه 9 شبانه روز پس از آن را نیز همراه با افروختن آتش به جشن و سرور بپردازند. به همین دلیل این عید را ˈجه ژنی نو روژˈ (عید نه روز) نامیده اند.
در افسانه ای دیگر، پیروزی کاوه ی آهنگر بر ضحاک و بر تخت نشاندن فریدون مبنای عید نوروز قرار گرفته است. بر طبق این افسانه، سال ها پس از ˈکی مورس، ضحاک نامی از اورشلیم به سوی کردستان روی می آورد و این سرزمین را اشغال می نماید. او که بر دوش خود دو مار حمل می کند، دستور به ظلم و ستم می دهد و مردم کُرد مدت زمانی زیر بار طاقت فرسایی فرامین اهریمنی او شانه خم می کنند تا این که کاوه ی آهنگر با عزمی مردانه و به یاری گروهی از ستمدیگان رادمرد تصمیم به کشتن ضحاک می نمایند. پس از رایزنی ها و اندیشه نمودن ها، شب ˈجه ژنی نو روژˈ (جشن نه روز) را برای این کار مهم برمی گزینند. زیرا بنا بر رسم قدیمی و به جا مانده از ˈکه ی مورسˈ مردم این شب را جشن گرفته و آتش می افروختند و طبعاً ضحاک ماردوش و اطرافیانش در لهو لعب غوطه ورند. در سپیده دم صبح کاوه و یارانش به مرکز ضحاک هجوم می برند و آهنگر کُرد با چکش آهنگری اش بر فرق ضحاک می کوبد و نقش زمین اش می کند. آن گاه ستمدیدگان پیروز، روی به سوی اقامتگاه شاهزاده ای از تبار پاک کُرد آریایی به نام فریدون پسر آبتین می نمایند و او را به پادشاهی برمی گزینند. پس از این واقعه مردم بعد سال ها ظلم و ستم ضحاک، باز رسم دیرین ˈکی موورسˈ را زنده می نمایند و مدت 20 شبانه روز آتش روشن می نمایند و به شادی و سرور می پردازند.
*** رسم ها و آیین های نوروز در کردستان
سمنی (سبزه)
به پیروی از سنت پیشینیان، مردم کردستان تقریباً یک ماه قبل از نوروز، مقدمات تهیه سبزه که در زبان کردی سمنی خوانده می شود می پردازند. گندم، نخود، عدس و کنجد از جمله غلاتی هستند که از آنها سمنی می سازند. این اقلام را در سینی و ظرف های مسی می ریزند و روی آنها را با پارچه ای پوشیده و آب ریخته و جلوی آفتاب می گذارند تا جوانه بزند. گاهی هم مخصوصاً برای سمنی کنجد، پارچه ای را به دور بطری یا کوزه ای سفالی پیچیده و کنجد را روی آن می پاشند و آب می ریزند تا بدین ترتیب بطری یا آب خوری های گلی سمنی داشته باشیم. از این بطری ها و آب خوری های سفالی به جای گلابدان نیز استفاده می شود تا در روز عید مورد استفاده واقع گردند.
غالباً روبان های دو سه سانتیمتری قرمز رنگ به دور ظرف سمنی می پیچند و قطعه های کوچی از همین پارچه را به صورت پولک هایی بریده، وسط آنها را سوراخ کرده و از انتهای برگ های مختلف سبزه می گذرانند. در برخی نقاط دایره ای کوچکی از وسط سینی یا بشقاب سبزه را خالی می گذراند و در موقع تهیه سمنی دانه های خیس شده را در آن محل نمی ریزند. این محل را به گلابدان اختصاص می دهند و در روز عید از آن به دست و روی مهمانان گلاب می ریزند.
*** مقدمات پیش از عید
خرید و خانه تکانی از جمله مقدمات و پیشواز عید است. در شهرها و روستاهای کردستان یک ماه قبل از عید نوروز هر خانواده ای به بازار رفته و برای اهالی خانه پارچه و کفش می خرید. پارچه ها به خیاط داده می شود تا بتواند لباس های نو را تا عید تحویل دهد. تقریباً 10 روز قبل از عید نیز دیگر خرید ها مانند روغن، برنج، گوشت، تخم مرغ برای رنگ کردن، شیرینی، میوه، آجیل و ... خریداری می شود. همچنین در همین ایام است که خانم ها، شروع به خانه تکانی می نمایند و از سرتاپای منزل را تمیز و مرتب می نمایند. لوازم آتش بازی برای ˈکوله چوارشه مهˈ (چهارشنبه سوری) و شب عید نیز در همین روزها تهیه می شود.
*** کوله چوارشه مه (چهارشنبه سوری)
این رسم در سنندج ˈچوارشه مه کولهˈ و در منطقه مکری ˈقوله چوارشه مهˈ نامیده می شود. از مهم ترین و رایج ترین رسم های مربوط به چهارشنبه سوری در کردستان، بیرون رفتن مردم از خانه است. در این روز اگر هوا مساعد باشد مردم دسته دسته، به صوی دشت و صحرا می روند. در روستاها زنان با خود قیچی ای همراه می برند تا چند تار مو از سر بچه های خود قیچی کرده و دور بیاندازند. تا با این کار درد ها و ناراحتی های آنان را در سال جدید دور انداخته باشند. همچنین رسم بر این بوده است که هنگام برگشتن تعدادی سنگریزه (معمولاً چهار عدد) جمع نموده و در حال حرکت آنها را از روی شانه های خود به پشت سر پرتاب نمایند.
در برخی دیگر از روستاها، گروهی از مردم پیش از طلوع آفتاب به کنار جوی های آب روان یا رودخانه ها و چشمه ها می روند و به آب نگاه کرده و آن را به فال نیک می گیرند. آنها کوزه ای سفالی و تازه را که آن آن موقع آبی درون آن نریخته اند را با خود به کنار چشمه می آورند و بعد از آنکه آن را پر آب نمودند سه بار از روی آن می پرند. سپس ناخن ها و چند تار موی سر را قیچی کرده و در آب چشمه یا رودخانه می ریزند. پس از آنجام این کارها زنان اندکی سرمه به چشم کشیده و کوزه های پر آب را به روستا برده تا بین مردم تقسیم نمیاند.
از دیگر رسم ها در این صبح زود، عوض کردن بعض از لباس ها در کنار چشمه و شستن دست و صورت در آن است. در عوض نمودن لباس ها باید یک تکه از لباس های جدید قرمز رنگ باشد.
در سنندج تا چند سال پیش خانم های شهر به دباغ خانه می رفتند و مقداری از آب بدبوی آن را به دست و صورت و گردن خود می مالیدند و حتی مقداری از آب را به خانه آورده و در گوشه و کنار اتاق ها و راهروها می ریختند. اعتقاد بر آن بوده که کثیفی و پلیدی جز با کثیفی و پلیدی نمی رود و به دین ترتیب از ورود ناراحتی ها، پلیدی ها و ناخوشی ها به سال جدید جلوگیری می نمودند.
از دیگر رسم های چهارشنبه سوری افروختن آتش می باشد، در سنندج قدیم، آتش افروختن در این شب رسم نبوده اما در بسیاری از مناطق کردستان، جوانان و کودکان بوته های خار و هیزم را جمع آوری نموده و در پشت بام یا حیاط و کوچه روی هم می ریختند پس از تاریک شدن هوا آتش ها افروخته می شد و مرم از روی آن می پریدند.
در بیجار و روستاهای آن مردم کمی اسپند نیز در آتش ریخته و پا به پای سوختن اسپند، مقداری پیاز، چند جفت جوراب کهنه و ظروف شکسته را از خانه بیرون می اندازند. در سنندج نیز یک جاروی کهنه که در زبان کردی ˈگزکه کوته رهˈ خوانده می شود را آتش زده و داخل کوزه ای سفالی و شکسته می اندازند و مقداری اسپند در آن می ریزند. سپس یک یک افراد خانواده ار روی آن می پرند پس از سوختن جارو و خاموش شدن آن، کوزه را به جلوی درب حیاط برده و جولی خانه به زمین انداخته و می شکنند.
فالگوش نیز از دیگر رسم های چهارشنبه سوری در کردستان است پا به پای تاریک شدن هوا، دختران و پسران، به آرامی و به طوری که دیگران متوجه هدف آنها نشوند به در خانه های همسایه ها می روند و به سخنان آنها گوش می دهند. اگر در میان گفته ها جملات و کلماتی شنیده شده که دال تأیید نیت شنونده ها باشد آن را به فال نیک گرفته و اگر نبود فال بد بوده است. این کار تا سه بار در سه خانه انجام می پذیرد تا آن فرد نتیجه فال خود را بداند.
در سنندج فالگوش بیشتر برای بهبودی بیمار انجام می شود. یکی از آشنایان بیمار به در خانه ی همسایه ها رفته و اگر کلمه یا جمله ای که دلالت بر بهبودی و شفای بیمار باشد را به فال نیک می گیرد.
در کنار تمامی رسم های مربوط به چهارشنبه سوری و نوروز، که تنها بخشی از آنها در اینجا ذکر شد، ˈهه لپه رکیˈ (رقص محلی کردستان) حضور چشم گیری داشته و اقشار مردم در هر سن و جنسی دست در دست یکدیگر به شادی و سور می پردازند.
*** رنگ کردن تخم مرغ
در آخرین روزهای سال کهنه، مردم کردستان شروع به خرید تخم مرغ جهت پختن و رنگ نمودن آن می نمایند. هر خانواده ای بنا به تعداد جمعیت خود و کسانی که قرار است بهشان تخم مرغ داده شود، از یک تغار (30 عدد) تا چند تغار خریداری می شود. پودرهای رنگ های مختلف را در نعلبکی های جداگانه ریخته و مقداری آب بر آن می افزایند. سپس مقداری پنبه را بر چوب کبریت مانند کلاک پیچیده و برای هر رنگ یکی فراهم می شود. پس از پختن تخم مرغ ها با چوپ پنبه ها روی تخم مرغ ها نقش های مختلف زده می شود. همچنین هر کسی برای عزیزی که دارد و یا مناسبتی مثل ازدواج اگر پیش آمده باشد نوشته ای می نویسد. مثل فلانی عزیزم نوروزت مبارک، یا فلانی عزیز پیوندتان در نوروز مبارک. که در ایام دید و بازدید عید به فرد مورد نظر داده می شد. در برخی از خانواده ها به دلیل اینکه ممکن بود این رنگ ها به داخل تخم مرغ نفوذ کند از رنگ های طبیعی استفاده می کردند. به این صورت که تخم مرغ را با مقداری پوست پیاز می جوشاندند تا تخم مرغ های گلی رنگ به دست آید.
گاهی به جای پوست پیاز از مقداری کاه و اندکی زاج استفاده می نمودند که تخم مرغ ها زرد یا نارنجی می شد. یکی دیگر از شیوه های رنگ کردن تخم مرغ ها جوشاندن آن با مقداری برگ خشک مو می باشد که تخم مرغ های قهوه ای رنگ بدست می آید. در برخی از مناطق کردستان برای زینت بیشتر تخم مرغ نوروزی، یک رشته نخ را از وسط یا از جهات مختلف به دور هر یک از تخم مرغ های خام می پیچیدند تا پس از جوشاندند آنها، محل نخ به صورت خصوص سفید رنگ بر روی پوست تخم مرغ باقی بماند.
روش دیگر آن که هر یک از تخم مرغ ها را در قطعه ای کوچکی از یک پارچه منقش و زیبا می پیچیدند و آنها را در آب می جوشاندند. با این کار رنگها و گل های الوان پارچه بر روی تخم مرغ نقش می بندد و آن را جلوه ای خاص می بخشد.
از دیگر مراسمی نوروز که به تخم مرغ مربوط می شود مسابقه ˈهیلکه شکینیˈ (تخم مرغ بازی) است. این بازی از چند روز قبل از عید تا چند روز بعد از عید در میان مردم ادامه دارد. بازی به دو شیوه انجام می شود. یکی آنکه یکی از دو طرف تخم مرغی را جوری در دست می گیرد که انگشتان اش به دور آن حلقه شده و تنها یکی از دو سر آن مشخص باشد. طرف دیگر بازی با تخم مرغ دیگری که در دست دارد به آن ضربه می زند. اگر تخم مرغ اولی بشکند (ترک بردارد) باید آن را به طرف مقابل تقدیم نماید در غیر این صورت قضیه برعکس است.
در روش دیگر دو نفر تعداد مساوی تخم مرغ را در یک ردیف می چینند و هر بار یکی از اول و یکی از آخر بر می دارند و مطابق روش اول به هم می زنند و تخم مرغ های شکسته را کنار می گذارند. در نهایت آن کسی که تخم مرغ هایش دیرتر تمام شده باشد پیروز میدان بوده و تمامی تخم مرغ های شکسته از آن او خواهد شد و پول تمامی تخم مرغ ها را طرف مقابل باید بپردازد.
***روز عرفه (علفه)
روز قبل از عید را در کرستان عرفه می نامند. عرفه یا در واقع علفه، یکی از رسوم باستانی می باشد که در آن مردم به قبرستان ها رفته و یاد درگذشتگان خود را گرامی می دارند. در این روز مردم با طبق های خرما و یا در برخی مناطق با پخت کلوچه های محلی بر سر مزار عزیزان خود می روند تا یاد آنهایی که دیگر در میانشان نیستند را زنده نگاه دارند. این رسم که از جشن باستانی فروردگان (بازگشت فروهرهای مردگان) به یادگار مانده است.
تا چند سال پیش در شهر قروه و روستاهای اطراف آن شکل دیگری از این مراسم وجود داشت. در روستاهای این شهرستان شب آخرین جمعه سال مراسم ویژه ای برگزار می شود. به این ترتیب که هر خانواده برای بعد ازظهر پنج شنبه و شب آخرین جمعه، مقداری نان روغنی تهیه می نماید. بعد از ظهر پنج شنبه، هر مردی به نمایندگی خانواده ی خود مقدار چهار یا پنج عدد از نانهای روغنی را در دستمالی پیچیده و به سوی امامزاده، یا مکان متبرکه و یا گورستان روستا حرکت می نماید. به تدریج مردان روستا گرد می آیند و نان های روغنی را که به خود آورده اند در یک جا جمع آوری می شود. آنگاه دلاکی از میان جمع برخواسته و در حالیکه لنگی به صورت پیش بند بسته است، مقداری از نان ها را در لای پیش بند می ریزد و بین حاضران تقسیم می کند. این کار را چند بار انجام می دهد تا نان های جمع آوری شده پایان پذیرد. سپس افرادی که در این جلسه همگانی حضور یافته اند در محوطه ای مسطح یا در ایوان محل امامزاده، دایره وار می نشینند. در این لحظه بزرگ آبادی با صدای بلند می گوید: ˈفاتحهˈ؛ همگی سوره مبارکه فاتحه را می خوانند سپس انتخاباتی برگزار می شود که در آن چوپان، گاوبان، دشتبان، باغبان، میرآب، حمامی، سلمانی و نجار برای یک سال مشخص می شوند، بعد از فصل جمع آوری محصولات هر خانواده ای موظف است مقداری از محصول خود را به هر یک از این افراد تقدیم نمیاد.
*** طبق کشی
در کردستان رسم بر این است که هنگام عید خوانچه هایی برای عروس های نامزد شده و یا به خانه شوهر رفته فرستاده می شود. معمولا سه تا چهار خوانچه فرستاده می شود هر چند گاهی تعداد این خوانچه ها به 12 تا هم می رسید. محتوای خوانچه ها عبارتند از طلاجات خریداری شده توسط داماد که باید به نامزد خود هدیه دهد، پارچه های گران بهای رنگارنگ و زیبا، جوراب، دستمال های تزئینی، عطر، انواع غذاها و پلو خورشت های متنوع، شربت، ماهی نوروزی، سمنو، شیرینی، آجیل، انواع میوه مخصوصاً سیب سرخ که نشانی از مهر و محبت است، تخم مرغ های رنگ شده و بسیاری از هدایای مختلف. این خوانچه ها بر سر طبق کش های مخصوص در بعد از ظهر آخرین روز سال به خانواده ی عروس یا نامزد برده می شود. این هدایا را در کردستان ˈنوروزانهˈ می نامند.
*** شب عید
تا شب عید، مردم لباس های نو خود را از خیاطی ها گرفته، خانه تکانی نموده و وسایل آتش بازی شب عید را فراهم نموده اند. خوار و بار نوروزی خریداری شده و انواع میوه و خشکبار و آجیل جهت پذیرایی از مهمان فراهم آمده است. مردها و پسربچه ها از سلمانی برگشته اند و خانم ها حنا به دست گرفته اند. تدارکات عید جملگی فراهم شده و مردم کردستان آماده پیشواز از نوروز هستند.
با تاریک شدن هوا، آتش ها روشن می شود و صدای انفجار ترقه و کوزی از هر خانه و کوچه ای به گوش می رسد. از جمله وسایل آتش بازی «نارنجک»، «فیشکه شیته»، «حاجی حه و ته قه»، «شمچه ی ماوزر» و «فیشک» می شود.
در شب عید خانواده هایی که عزادار هستند آتش روشن نمی نمایند. در شهر قروه رسم بر آن است که دیگر همسایه ها به پشت بام خانواده عزادار رفته و آتش روشن می نمایند و در روز عید نیز غذای نهار را که معمولاً پلو خورشت می باشد را به خانه همسایه عزادار می برند.
در دورانی که هنوز روستاها برق کشی نشده بود در برخی از روستاها در شب عید، اهالی، تعدادی فتیله پنبه ای را به روغن آغشته نموده و در گوشه و کنار اتاق و دیگر نقاط خانه آتش زده و روشن می کردند و بدین ترتیب فروغ آتش نوروزی را در درون خانه نیز می تاباندند. بعد ها به جای فتیله پنبه ای از شمع استفاده شد و با ورود برق به این روستاها این رسم نیز فراموش شد.
در گذشته در برخی از روستاها نیز پس از فرو نشستن شعله های آتش، دانه هایی از اخگر نوروزی را از روزنه های طویله، به منظور تبرک و تیمن پایین می اندازند و این کار را در ازدیاد دامها و مصون ماندن آنها از بیماری مؤثر می دانند. همین اخگر ها به داخل راهرو، اتاق و انبار منازل می اندازند و معتقدند که این کار در تحکیم بیش از پیش محبت و صفا و مهربانی در این افراد خانواده نقشی مؤثر دارد.
شام شب عید در اکثر نقاط کردستان حلوا می باشد. همچنان که ایرانیان باستان شروع سال نو را با خوردن شکر و عسل شروع می کردند مردم کردستان نیز با خوردن حلوا، سال جدید را به کام خود شیرین می سازند.
از جمله دیگر رسم های شب عید در روستاهای کردستان آویختن شال از روزنه یا لب بم هاست.
*** شال انداختن
در پایان مراسم آتش بازی، کودکان و جوانان روستایی در یک یا چند دسته به دور هم جمع می شوند، و از هر دسته یک نفر، شالی را که بر لباس کُردی خود دارد را باز نموده و از لب بام یا «روچن» خانه ها پایین می فرستد. در معماری قدیم روستاها، روچن روزنه ای بوده که بر سقف خانه ها تعبیه می شده است. امروزه این رسم بر لب بام خانه ها انجام می پذیرد. کودکان شال لباس کردی را که «پشتوین» نیز می نامند از روزنه ها یا لب بام ها پایین می فرستند و با صدای بلند آواز زیر را می خوانند:
هه لاوه و مه لاوه، کورتان ببی به زاوا، شتیکمان بو بخهنه ناو تاوا
(شال) آویخته و آویزان (است)، پسرتان داماد باد، چیزی برای ما در تابه بیندازید
و یا می گویند:
هه تری و مه ته ری، شتیکمان بو بخه نه بن چه په ری
اعضای خانواده نیز به شنیدن این آواها مقداری خرما، کشمش، سنجد، بادام، گردو و نظایر اینها را در گوشه ای از شال می ریزند و انتهای آن را گره می زنند. آنچه داخل شال گذاشته می شود «ناوشالانه» می نامند. بچه ها هم شال را بالا کشیده و محتویات آن را داخل زنبیل یا کیسه ای ریخته و سراغ خانه ی بعدی می روند. در نهایت نیز هر آنچه را بدست آورده اند بین خود تقسیم می کنند. برخی از کودکان روستایی در شب نوروز، مستقیماً به درب خانه ها می روند و با خواندن جمله های یاد شده هدیه نوروزی می خواهند. در بعضی خانه ها، در جمله «کورتان ببی به زوا» (پسرتان داماد باد) به جای اسم عام «کور» (پسر)، نام خاص پسر صاحب خانه را قرار می دهند و بدین شیوه توجه وی را در زمینه دادن هدیه بیشتر و بهتر جلب می نمایند.
در حومه بیجار غیر از انواع هدیه هایی که بدان ها اشاره شد، گاهی جوراب پشمی که از صنایع دستی محلی است به انتهای شال می بندند و خطاب به صاحبان آن می گویند: «ئه ل کیشه خودا مراگه د به ی» (بالا بکش خدا مرادت بدهد)
از طرف دیگر گروه جوانان روستاها، پس از صرف شام این کار را با شیوه دیگری انجام می دهند. بدین ترتیب که ظرفی بزگ و فلزی را با رشته های طناب طوری می بندند که به مانند کفه ترازو درآید. سپس فانوسی روشن را در وسط ظرف می گذارند و در اطرافش آینه، سرمه دان، شانه و مقداری گندم قرار می دهند. محتویات این ظرف به ویژه چراغ، وجه امتیازی است بین کودکان و جوانان؛ چه صاحبخانه بدین ترتیب متوجه می شود که طالبان هدیه نوروزی از جوانان هستند نه خردسالان؛ بنابراین لازم می داند که در دان هیده ها، مزیتی برای آنان قائل شود. ظرف مذکور به آرامی از لبه بام پایین فرستاده می شود و جمع جوانان ندا سر می دهند که؛
«بیسانی سه وز و ساوا، کورتان ببی به زاوا، شتیکمان بو بخه نه بن تاوا»
بوستانتان سبز و تازه باد، پسرتان داماد باد، چیزی برای ما در تابه بیندازید.
زنان و دختران در صورت تمایل، با شانه ای که در داخل ظرف است یک یا دو بار موی سر را در برابر آینه و در روشنایی فانوس شانه می زنند، و احتمالاً اندکی از سرمه به گوشه چشم یا ابرو می کشند. سپس هدیه نوروزی را که معمولاً مهمتر و بهتر از هدایای کودکان است، بر محتویات ظرف می افزایند. جوانان بلافاصله طناب را بالا کشیده و به سوی پشت بام دیگری می روند.
در برخی از روستاها، به جای یک ظرف، دو ظرف را به چند رشته طناب می بندند و به صورت ترازویی در می آورند. محتویات یکی از کفه های این ترازو همان چیزهایی است که بدان ها اشاره شد. در کفه دیگر، مقداری سبزی، سنجد، نان و نمک می گذارند، سپس آن را به آرامی از لب بامها آویزان می نمایند. در هر خانه، پس از رو به رو شدن با این ترازوی مخصوص، کمی از نان را می خورند و اندکی از نمک را به زبان می زنند. آنگاه ضمن نگاهی به آینه، محتویات یکی از کفه های ترازو را بر وسایل موجود در کفه دیگر می افزایند و در کفه خالی هدیه های نوروزی قرار می دهند.
لازم به ذکر است در مراسم فروهشتن شال، هدیه دهندگان نباید در باره نام صاحبان شال ها و مشخصات اجرا کنندگان این برنامه سوال کنند، یا در شناختن آنان اصرار ورزند. در برخی از نقاط اگر جوانی که دارای نامزد است، از روزنه یا لب بام منزل نامزدش، شال فرو آویزد و شناخته شود، خانواده ی نامزد، پیراهنی به شاول وی می بندند.
***عید نوروز
در کردستان، انداختن سفره هفت سین رسم نیست، مگر در برخی از شهرها مانند سنندج و بیجار. ظاهراً در ایران باستان نیز سفره هفت سین وجود نداشته و بر طبق نوشته های ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه، هفت صنف ار غلات بوده که بر هفت استوانه می کاشتند و از روییدن این غلات، به خوبی و بدی زراعت و حاصل سالیانه حدس می زدند.
به هرحال امروزه در برخی از خانواده ها سفرهی هفت سین از لزومات نوروز می باشد و همچنان که اشاره شد در سنندج نمود بیشتری دارد. در سال های گذشته برای سفره هفت سین ابتدا آیینه ای قدی و تمام سنگ را به دیوار اتاق تکیه می دادند و در دو طرف آینه لعل های بلور که با شمع روشن می شد قرار می دادند. امروزه از آینه های کوچکتر و معمولی استفاده می شود. سفره نسبتاً کوچی روی زمین پهن می شود و بر روی سفره، سینی و بشقاب های سمنی (سبزه) که توارهای قرمز به دور آنها پیچیده شده، تخم مرغ های رنگ شده، تنگ ماهی قرمز، شیرینی، تنگ های بورین شربت و قرآن کریم می گذارند.
امروزه هفت سین را کامل می نمایند و سکه و سرکه و سنجد و سیر و سیب و سماق را نیز بر روی سفره قرار می دهند. در هنگام تحویل سال بزرگ خانواده و دیگر اعضای خانواده دور سفره جمع شده و منتظر تحویل سال می شود. پدر یا بزرگتر خانواده چند آیه ای از قرآن کریم را می خواند و برای اعضای خانواده دعای خیر می نماید. به محض اعلام تحویل سال همه خانواده کف زده و با شادی و شعف دست و صورت پدر و مادر را و بزرگتر ها را می بوسند و عید را تبریک می گویند.
در برخی از نقاط کردستان رسم بر این است که هنگام تحویل سال خانم ها طلاها و جواهراتشان را در دست می گرفتند تا بلکه سال جدید پر از نعمت و فراوانی برایشان باشد. بعد از ورود تلویزیون نیز رسم بر آن شد که هنگام تحویل سال و اعلام آن از تلویزیون، بچه ها اسکناس های عیدی شان را به طرف تلویزیون می انداختند.
در سنندج رسم بر آن بوده است که بچه ها ˈنوروزنامهˈ هایی را که قبلاً آمده کرده بودند را در صبح روز عید به والدین خود می دادند تا عیدی دریافت نمایند. نوروزنامه عبارت است از یک کاغذ تمیز و بزرگ که بر بالای آن اشکال سماور، قلیان، بشقاب های سمنو، ظرف های تخم مرغ، شیرینی و ماهی کشیده می شود. در زیر این موارد ذکر شده چهار ستون خط کشی شده که بالا ی ستون ها هلالی مانند چهار پنجره می کشند و در میان این ستون ها خط کشی می کنند که فاصله آن جای نیم بیت شعر است. اشعار را بچه ها خود می سرایند و کل صفحه را نیز با مداد رنگی رنگ می نمایند.
پس از دادن عیدی ها، دید و بازدید شروع می شد و رسم بر آن است که کوچکتر ها به خانه بزرگ تر ها رفته و عید را تبریک می گویند. خانواده هایی هم که عزادار می باشد در اولویت بوده و مردم به خانه شان رفته و تسلیت می گویند.
اهالی کردستان اغلب در روستاها، در این روز رو رقص و شادی پرداخته و دست در دست یکدیگر همگام با سبز شدن طبیعت، هه لپه رکی می کنند. مردها، زن ها و کودکان لباس ها و کفش های نو خود را پوشیده و سرخوش از طبیعت و هوای بی نظیر کردستان از نوروز باستانی لذت می برند.
غذای روز عید نیز پلو و خورشت می باشد. نوع خورشت در هر خوانده ای متفاوت می باشد و اصراری بر پخت نمودن یک نوع مشخص از آن نیست.
از جمله رسم هایی که در کردستان هنگام نوروز برگزار می شود «کوسه» و «میرمیرین» است که در ادامه به هر کدام از آنها پرداخته می شود.
***کوسه نوروز
در مناطق مختلف از کردستان کوسه یا «کوسه وه وی» (کوسه گردی، کوسه برنشین) دو دو موقع برگزار می شود. در مناطقی مانند بیجار و برخی از جاهای دیگر در اواسط زمستان، و در مناطقی مانند بانه و برخی شهرستان های دیگر در هنگام نوروز. کوسه فردی از اهالی روستاست (معمولاً شبان روستا) که قیافه و هیئتی غیر عادی و در عین حال مضحک به خود می دهد. در هنگام عید کوسه، لباس های زیادی را روی هم پوشیده و پالتوی بلندی را روی آن می اندازد؛ شاخ هایی از چوب یا داس برای خود درست کرده، و ریشی از پنبه یا پشم و سبیل درازی از موی می سازد. برای اجرای مراسم نقش زن کوسه را نیز یکی دیگر از جوانان روستا بر عهده گرفته که او نیز لباس زنانه ی کردی پوشیده و سرخاب سفیداب می نماید. کوسه و زنش به همراه جمع جوانان در داخل روستا شروع به گشت زنی می کنند و در حالات جدی و شوخی با هم به مناظره می پردازند و با بدیه گویی و نکته پردازی های مضحک و حرکات خنده دار موجب شادی و خنده ی مردم می شوند. کوسه به هر خانه ای که وارد می شود به استقبالش شتافته و هدایایی به مناسبت نوروز منند انواع خشکبار و گاهی روغن و کرده و تخم مرغ بهش می دهند.
کودکان روستاها نیز این برنامه را جداگانه ترتیب می دهند. یکی از آنها شلوار کردی مردی چاق و بلند قامت را می شود، به طوری که تا انتهای گردن و زیرچانه اش برسد. آنگاه صورتش را آرد می مالند، و دو جاروی دراز همچون دو شاخ بلند در طرفین سرش قرار داده، با طنابی به دور سرش می پیچند و آنها را سفت و محکم می بندند. کوسه پس از آماده شدن عصایی در دست گرفته و همراه با دیگر بچه ها با شادی و رقص به درخانه های مردم رفته و طلب هدیه نوروزی می نمایند.
***میرمیرین یا میرنوروزی
میرمیرین یکی از رسم های ویژه ی است که از دیرینه دوران، در میان کردها رواج عام داشته است. این رسم بیشتر در زمانی رواج داشت که روستاها به شیوه خان و رعتیتی اداره می شد. امروزه مراسم میرمیرین یا میرنوروزی متأسفانه دیگر برگزار نمی شود «میر» که از میان عامه مردم شهر یا روستا انتخاب می شد، وظایف سنگین و دشواری بر عهده داشته است. مهمتر از همه با شروع حکومت اش حق هر گونه خندیدن یا تبسم از وی سلب می شد. چه وظیفه همگان این رود که در صورت مشاهده کمترین خنده با تبسم از «میر»، وی را از این مقام خلع کرده، و با خشونت تمام از مسند میرنوروزی طرد می نمودند. میر نوروزی معمولاً از میان افرادی انتخاب می شد که بسیار خونسرد، شوخ طبع، نکته پرداز، بدیه گویی و در عین حال جدی و مصصم بودند. بزرگان شهر یا روستا امکانات لازم را برای حکومت میر فراهم می نمودند و لباس های گوناگون و شمشیر و خنجر و دیگر وسایل را برای وی و یارانش فراهم می نمودند. اعضای حکومت میر عبارتند بودند از:
وزیر دست راست که اجرای اوامر عادی و معمولی را برعهده داشت.
وزیر دست چپ که مأمور اجرای دستورهای غیرعادی و مضحک بود.
میرزا که سمت منشی گری میر را داشت.
مرد گوپال زیوین که همواره کوپالی سیمین در دست داشته و فرمانهای امیر را به دیگران ابلاغ می کرده است.
وشکه رِن که لباسی از پوست پشمی حیوانات می پوشیده و زنگوله های متعدد به آن می بسته است. این شخص با طنزها و شوخی های گوناگون موجبات خنده دیگران را فراهم می ساخته، و جز «میر» همه را به باد شوخی و مسخره می گرفته است.
خدمتگزاران و خنجر زنان که لباس مخصوص و قرمزی می پوشیده اند.
همچنین نوازندگان و رامشگران محلی نیز در دستگاه میرنوروزی حضور داشته اند.
میر و یارانش طی روز های حکومت خود، همراه نگهبانان و دسته های مختلف مردم در کوچه و بازار و اماکن عمومی شهرها به گردش می پرداخته و فرمان های گوناگون صادر می کردند و باعث خنده و سرگرم شدن اهالی شهر را فراهم می آوردند. مردم هم سعی می کردن میر را به خنده بیاندازند تا از مسند قدرت پایین اش کشند.
معمولاً میر در اواخر حکومت خود اگر هنوز نخندیده باشد، بدون اطلاع دیگران فرار کرده و خود را در گوشه ای قایم می نماید و یا به خانه یکی از بزرگان شهر پناه برده و از دست افرادی که در این مورد مورد شوخی و استهزاء قرار داده پنهان می شود.
***سیزده بدر
در کردستان نیز به مانند دیگر نقاط ایران، مردم از صبح زود روز سیزده به دشت و کوه تفرجگاه ها می روند. در کردستان مردم از روز دوازدهم برنامه بیرون رفتن خود را تنظیم نموده و تهیه خوارکی و دیگر وسایل را به انجام رسانده اند. صبح روز سیزده، خانواده های فامیل به صورت جمعی یا هر خانواده جداگانه راهی باغ ها، کوه پایه ها و به طور کلی به آغوش سرسبز طبیعت کردستان می روند. در برخی از نقاط رامشگران مردم را همراهی کرده و مجلس هه لپرکی برپا می شود و یا آنکه خود خانواده ها دستگاه پخشی با خود برده و با صدای موسیقی اصیل کردی دست به اجرای رقص زیبای کردی می زنند.
غذایی که بیشترین طرفدار را در روز سیزده دارد گوشت کبابی است. گوشت ها را که از روز قبل در پیاز و آبلیمو ادویه جات خوابنده اند و ذغالی که همراه آورده اند آماده ی کباب می نمایند.
گره زدن گیاه و شاخه درختان بوسیله دختران دم بخت هر چند قبلاً در کردستان رسم نبوده، اما امروزه روز انجام می گیرد. تفریج و رقص و شادی مردم تا هنگام غروب ادامه یافته و پس از جمع نمودن وسایل و راهی شدن به سوی خانه، زنان و دختران خانواده سبزه هایی را که پیش از نوروز در ظرف های گوناگون تهیه کرده اند، را به دامن چمن زار و یا کنار جوی ها و کوه پایه ها می اندازند ور یا اگر کنار رودخانه باشد آن را به آب می سپارند. همچنین هر فردی سیزده عدد سنگریزه را جمع نموده و در حالیکه رو به سوی شهر یا روستا دارد آن را از روی شانه های خود به پشت سر پرتاب کرده و معتقدند که بدین ترتیب طومار نحوست روز سیزده را درهم پیچند.
کردستان به دلیل تنوع فرهنگی بسیار زیادی که در آن وجود دارد و تیره ها و طایفه های گوناگون کرد در آن سکونت گزیده اند، از لحاظ آیین ها و رسم های مختلف دارای تنوع غنای چشم گیری می باشد. در این نوشتار کوتاه تنها به اختصار به برخی از آنها اشاره شد زیرا برای شرح تمامی رسم ها و آیین های نوروزی در همه کردستان، احتیاج کتاب گفتار مفصلی است که در این مقال نمی گنجد. لازم به ذکر است عید نوروز در تاریخ 27/12/86 با شماره ثبت یک در لیست آثار معنوی کشور به ثبت ملی رسیده و هم چنین نوروز به نام ایران و چند کشور همسایه از طرف سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد با عنوان میراث معنوی جهانی در سال 2009 به شماره ثبت 00282 به ثبت جهانی رسیده است.ک/4
7346/533
انتهای پیام /*
: ارتباط با سردبير
[email protected]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 124]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها