تور لحظه آخری
امروز : سه شنبه ، 20 شهریور 1403    احادیث و روایات:  امام صادق (ع):كسى كه بهره‏اى از دانش ندارد معنا ندارد كه ديگران او را سعادتمند بدانند.
سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون شرکت ها




آمار وبسایت

 تعداد کل بازدیدها : 1814719266




هواشناسی

نرخ طلا سکه و  ارز

قیمت خودرو

فال حافظ

تعبیر خواب

فال انبیاء

متن قرآن



اضافه به علاقمنديها ارسال اين مطلب به دوستان آرشيو تمام مطالب
 refresh

جنگل های شمال همچنان در انتظار اجرای طرح خروج دام


واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا:

جنگل های شمال همچنان در انتظار اجرای طرح خروج دام نوشهر - ایرنا - خروج دام از جنگل و ساماندهی جنگل نشینان از مهم ترین طرح های حفظ جنگل های هیرکانی در شمال کشور است که با گذشت حدود ربع قرن از اجرای آن نه تنها هنوز به سرانجام نرسیده که حتی بخش اندکی از اهداف تعریف شده اش نیز محقق نشده است.


اجرای این طرح که از سال 1368 آغاز شد ، در حالی وارد بیست و پنجمین سالش می شود که ارزیابی های کارشناسی حاکی از ناموفق بودن آن است.
کندی اجرای طرح خروج دام از جنگل و ساماندهی جنگل نشینان منجر به ادامه تخریب جنگل بر اثر نابودی نهال ها و همچنین ادامه نابسامانی های اقتصادی و اجتماعی جنگل نشینان در تنها جنگل تولیدی کشور شده است.
آمار پایه مربوط به سال 1364 نشان می دهد که در جنگل های شمال چهار میلیون و 370 هزار واحد دامی و 78 هزار و 390 خانوار جنگل نشین وجود داشت که از این تعداد در حدود 13 هزار خانوار مشمول طرح خروج دام و سامان دهی جنگل نشینان شدند.
تاکنون حدود یک میلیون و 300 هزار واحد دامی از جنگل خارج و حدود چهار هزار خانوار جنگل نشین نیز سامان دهی و تغییر مکان داده شدند.
همچنین از 28 هزار و 500 دامسرای موجود ، حدود 10 هزار واحد در شمول اجرای این طرح قرار گرفت و تخریب شد که در نتیجه حدود 11 هزار هکتار از جنگل ها آزاد و سپس جنگل کاری و احیا شد.
خرج بیش از دخل
.......................
اگر هر واحد دامی روزانه دستکم یک نهال را بخورد و نابود کند با توجه به مدت 9 ماه توقف دام در جنگل های شمال ، نهال های از بین رفته به حدود یک میلیارد و 180 میلیون اصله می رسد.
یک حساب سرانگشتی نشان می دهد که اگر هزینه تولید و غرس هر اصله نهال را 300 تومان در نظر بگیریم ، خسارت وارده 354 میلیارد تومان در سال خواهد بود.
به اعتقاد کارشناسان ؛ دام های موجود در شمال کشور سه تا چهار درصد کل دام های ایران را شامل می شود و شیر و گوشت تولیدی آنها نیز همین نسبت از سهم تولید کشور را دارد و با توجه به زیانی که به جنگل ها و مراتع شمال وارد می کنند و سهم اندکی که در تولیدات دامی کشور دارند، بهتر است دامداری سنتی به طور کامل در شمال منسوخ و دام از جنگل خارج شود.
میانگین تراکم دام در جنگل های شمال بر اساس آمارهای موجود 3/2 واحد دامی در هکتار است.
خسارات وارده به جنگل بر اثر حضور دام تنها به از بین رفتن نهال های تازه روییده خلاصه نمی شود. مصرف حدود 8/2 میلیون متر مکعب چوب هیزمی برای پخت و پز و تامین گرما و فراوری مواد لبنی ، 170 هزار متر مکعب چوب صنعتی به منظور احداث و مرمت واحدهای مسکونی و اصطبل ها و همچنین قطع یکسره درختان بیش از 57 هزار هکتار برای ساخت دامسرا آن هم در بهترین رویشگاه های جنگلی بخش دیگری از خساراتی است که از این ناحیه به جنگل وارد می شود.
خسارت ناشی از چرای نهال های جدید و نورَس را هم نباید تنها در ارزش ریالی آن خلاصه کرد زیرا خورده شدن یا از بین رفتن این نهال زادآوری طبیعی جنگل ها را مختل می کند.
استفاده از سرشاخه های درختان برای علوفه دام که منجر به چنگالی و بدشکلی درختان و در نهایت کاهش رویش جنگل و کیفیت چوب می شود نیز دیگر خسارتی است که باید در نظر گرفته شود.
یک بیماری و چند نسخه
...............................
یک مدرس مجتمع منابع طبیعی کلارآباد در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: قبل از هر چیز باید به این نکته توجه داشت که جایگاه دام در مرتع است نه جنگل.
ˈ مصطفی عبدالله پور ˈ افزود : جنگل نیز محل رویش درخت و تولید چوب است نه چراگاه و با اینکه از جنگل و مرتع علاوه بر چوب و علوفه ، محصولات دیگری هم به دست می آید ، ولی کاربرد اصلی آنها نباید فراموش شود.
وی ادامه داد : تا پیش از ظهور سرمایه داری صنعتی و تولیدی ، در کشورهای صنعتی و پیشرفته نیز که امروزه صاحب جنگل هستند، حضور دام در جنگل و جمعیت جنگل نشین و تغییر کاربری، به جنگل خسارت جدی وارد می کرد ، ولی پس از صنعتی شدن و پیشرفت در زمینه صنعت و کشاورزی و دامپروری و خدمات، خود به خود مشکل حضور دام در جنگل در این کشورها حل شد.
عبدالله پور گفت : نه تنها دام، بلکه تعداد جانوران طبیعی جنگل نیز باید در حالت تعادل باشد و در کشورهای پیشرفته در هر ‎ 10هکتار جنگل فقط یک راس گوزن وجود دارد که برخی معتقدند همین تعداد نیز باید کمتر شود.
وی افزود : در دهه 1340 برخی متخصصان جنگل پیشنهاد کردند جنگل های جلگه ای شمال به جنگل نشینان داده و جنگل های کوهستانی از وجود دام و دامدار خالی شود.
مدرس مجتمع منابع طبیعی کلارآباد اظهار داشت : در آن زمان، دامداران شش ماه از سال را در جنگل های جلگه ای ، سه ماه را در جنگل های کوهستانی و سه ماه را هم در مراتع سپری می کردند.
وی یادآور شد : به علت واگذاری جنگل های جلگه ای به اشخاص غیر مرتبط ، نه تنها مشکل حل نشد، بلکه به دلیل کاهش سطح چراگاه در جلگه، مدت حضور دام در جنگل های کوهستانی و شیب دار از شش ماه به 9 ماه افزایش یافت.
عبدالله پور گفت : یکی از راه حل های خروج دام از جنگل اختصاص چراگاه دام در محدوده طرح های جنگل داری بود که این طرح را کارشناسان کشور رومانی پیشنهاد دادند و حتی در طرح جنگل داری نکاچوب قسمتی از جنگل های مخروبه را به این کار اختصاص دادند تا با تبدیل آن به مرتع برای استفاده دام در نظر گرفته شود ، ولی این طرح در عمل اجرا نشد.
وی اضافه کرد : یکی دیگر از اقدامات در این زمینه تلاش کارشناسان سازمان خوارو بار و کشاورزی ملل متحد ˈ فائو ˈ برای تبدیل دامداری محلی به دامپروری صنعتی در شرکت
ˈ فَریم ˈ و ترویج دام های دورگه و اصیل بود.
عبدالله پور گفت : در شرکت چُوکای گیلان (شَفارود فعلی) که با همکاری کارشناسان کانادایی طرح آن تدوین شد، مطالعاتی برای خروج دام صورت گرفته بود.
شروع از نقطه صفر با آزمون و خطا
.............................................
مدرس مجتمع منابع طبیعی کلارآباد اظهار داشت : بعد از انقلاب، طرح کنونی خروج دام از جنگل های شمال تهیه شد که در ابتدا بسیاری از کارشناسان و مسوولان با آن مخالف بودند زیرا برای آنها ناشناخته بود و پشتوانه قانونی محکمی نداشت که در نتیجه به صورت آزمون و خطا اجرا شد.
وی درباره کاستی های این طرح گفت : در طراحی و اجرا، به سابقه تاریخی این کار کمتر توجه شد و طراحان و تصمیم گیرندگان طرح، توجه چندانی به ایراداتی که استادان دانشگاه مطرح می کردند نداشتند.
عبدالله پور ادامه داد: اعتقاد این است که از نظر تاریخی، دامدارانِ متحرک و رَمه گردانانی که اِسکان پیدا می کنند، پس از اِسکان، دامداری را به تدریج رها می کنند و به کشاورزی روی می آورند، زیرا خوب می دانند که با دامِ بومی نمی توان دامداری ساکن راه انداخت.
وی افزود: دامدار رمه گردان نمی تواند دامپرور شود زیرا دامپروری، صنعت است و از دید تحول تاریخی، پس از کشت صنعتی قرار دارد.
عبدالله پور با بیان این که در طرح خروج دام از جنگل مقرر شد به دامداران جنگلی، زمین واگذار شود تا در آن دامداریِ بسته دایر کنند گفت: این برنامه با شکست مواجه شد زیرا دامدار جنگل نشین که رمه گردان است با دامپروری صنعتی آشنا نیست.
وی افزود : دلیل دیگر، نبود زمین به اندازه کافی برای واگذاری بود که در نتیجه، طراحان و مجریان طرح تصمیم گرفتند که امکانات زیربنایی را برای دامپروری تاسیس کنند تا دامداران رمه گردانِ جنگلی، جذب این مکان ها شوند که این برنامه ریزی نیز موفق نبود.
مدرس مجتمع منابع طبیعی کلارآباد یادآور شد: پس از برنامه های مکرر، بالاخره با پیشنهاد یکی از استادان دانشگاه قرار شد به تناسب تمایل دامدار، در ازای خروج از جنگل به وی پول یا زمین یا شغل جدید داده شود.
وی ادامه داد: در ابتدا، واگذاری زمین، غیر قطعی و مشروط بود که همین باعث استقبال کم دامداران شده بود که بعد از مدتی، واگذاری قطعی شد و سرعت اجرای طرح بالا رفت.
به گفته عبدالله پور، سرعت گرفتن اجرای طرح باعث شده برخی از مسوولانِ مخالف، از طرح حمایت کنند و به تدریج در قانون برنامه و بودجه، مصوب شد و اعتبارات آن افزایش یافت.
وی افزود: اما پس از چندی، به دلیل افزایش شدید قیمت زمین در شمال، دامدارانِ خارج شده از جنگل، زمین های گرفته شده خود را فروختند و صاحب ثروت شدند.
به گفته وی این موضوع موجب واکنش منفی در محیط زندگی این قبیل اشخاص شد و برخی، بدون توجه به دستاوردهای طرح خروج دام، ثروتمند شدن ناگهانی دامداران دیروز را از نظر اجتماعی مضر دانستند.
تبعیض و توقف
..................
به گفته عبدالله پور به دلیل این واکنش منفی، بنا شد مساحت زمین واگذاری را متناسب با قیمت روز تعیین کنند و بدین ترتیب دامداران باقیمانده در جنگل، خود را در مقایسه با دامدارانی که در سابق، از جنگل خارج شده بودند، مغبون می دیدند زیرا زمین کمتری به آن ها داده می شد.
این مدرس منابع طبیعی افزود: به همین دلیل، اجرای این طرح به ویژه در حوزه منابع طبیعی غرب مازندران (نوشهر) که قیمت زمین بسیار بالاست کند شد.
عبدالله پور نقص قانون را یکی از مشکلات فرارو دانست و گفت: قانون، خروج دامدار از جنگل را به صورت توافق با سازمان جنگل ها تعیین کرده ولی روشن نکرده است که اگر دامدار حاضر به خارج شدن از جنگل نشد، چه باید کرد.
وی اضافه کرد: اجرای طرح خرید مستثنیات داخل جنگل به دلیل راحت بودن، اعتبارات و امکانات اداری را به سمت خود جذب کرد در حالی که نسبت به طرح خروج دام از جنگل اولویت ندارد و این هم مشکلی دیگر محسوب می شود.
به گفته وی در بعضی از مناطق مانند استان گلستان، برخی دامداران حاضرند به جای زمین یا پول، به آنها مقداری زمین و در عوض، تسهیلات بانکی و حواله دام اصیل داده شود تا دامپروری صنعتی تاسیس کنند زیرا چنین زمینه ای در آنجا فراهم تر است.
کارشناسان می گویند: خورده شدن جوانه انتهایی ساقه نهال ها بر اثر چرای دام، اگر هم موجب نابودی نهال نشود، آن را از رشد طولی باز می دارد و باعث چنگالی شدن نهال و سپس به وجود آمدن درختی کج و معوج می شود که خود عیب بزرگی است.
در حدود 30 تا 40 درصد هزینه جنگل کاری مربوط به محصور کردن از جمله کشیدن سیم خاردار در اطراف محوطه ˈنهال کاری شدهˈ است و اگر دام در جنگل نباشد این هزینه حذف می شود.
آمارها نشان می دهد حوزه های آبخیز جنگل های شمال کشور دارای چهار هزار و 316 آبادی است و شمار آبادی های داخل جنگل نیز به سه هزار و 401 می رسد که بیش از 68 درصد آنها کمتر از 20 خانوار جمعیت دارند.
بر طبق آمار رسمی، 48 درصد کل آبادی ها در جنگل های شمال کشور در پایین بند و 28 درصد در میان بند و 16درصد در بالابند و 8 درصد درجنگل های جلگه ای واقع شده است.
همچنین از مجموع واحدهای دامداری، 34 درصد متحرک و 33 درصد نیمه متحرک و 33 درصد نیز ساکن هستند. از مجموع واحدهای دامی نیز 5/46 درصد متحرک و 1/24 درصد نیمه متحرک و 4/29 درصد ساکن هستند.
بر اساس این آمار، 4/56 درصد واحدهای دامداری 30 تا 100 واحد دامی و 28 درصد 100 تا 200 واحد دامی و 6/15 درصد بالای 200 واحد دامی دام دارند و دامهای موجود شامل 47 درصد گاو و 47 درصد گوسفند و 6 درصد بز است.
مسوول خروج دام و سامان دهی جنگل نشینان معاونت مناطق مرطوب و نیمه مرطوب سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: تا پایان سال 1391 تعداد یک میلیون و 391 هزار و 933 واحد دامی از جنگل های شمال خارج شد.
ˈمیربهاءالدین شفاییˈ در گفت و گو با ایرنا افزود: از این تعداد، 299 هزار و 95 واحد دامی متعلق به استان گلستان و 336 هزار و 418 واحد دامی مربوط به حوزه منابع طبیعی شرق مازندران بوده است.
وی تعداد واحد دامی خارج شده از جنگل های غرب مازندران را 346 هزار و 589 دام ذکر کرد و اظهار داشت: در جتگل های استان گیلان تاکنون 409 هزار و 831 دام از این عرصه ها خارج شده است.
شفایی تاکید کرد: هم اکنون دو میلیون و 978 هزار و 67 واحد دامی در جنگل های شمال وجود دارد که طبق برنامه مدون، مشمول طرح سامان دهی دام و جنگل نشینان قرار می گیرند.
وی به مقدار اعتبارات مورد نیاز برای طرح خروج دام و اقدامات و طرح های در دست تهیه در این رابطه مطلب بیشتری اشاره نکرد.
مسوول خروج دام و سامان دهی جنگل نشینان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران ـ نوشهر گفت: تعداد واحدهای دامی و خانوارهای جنگل نشین در غرب مازندران بر طبق آمار سال 1364 به میزان 747 هزار و 310 واحد دامی و 420 خانوار بود.
ˈ محمد خزاعی ˈ افزود : تا کنون تعداد 366 هزار و 859 واحد دامی از جنگل خارج شده و 317خانوار جنگل نشین نیز سامان دهی شده است.
وی اظهار داشت: طبق آمار، پنج هزار و 838 دامسرا در غرب مازندران وجود داشت که تا کنون دو هزار و 785 دامسرا تخریب شده است.
وی درباره این که مهم ترین عوامل مخرب حضور دام و جنگل نشین در جنگل کدام است، تصریح کرد: حضور دام و دامدار عامل شاخه زنی، کَت زنی (کندن حلقه ای از پوست و چوب درخت)، قطع درختان برای افزایش سطح مرتع و آسیب دیدن و بدشکل شدن درختان و پایه های مادری و در نهایت زادآوری ضعیف در دوره های بعدی است.
وی بیان داشت: دام با سَرْچَر کردن و خوردن نهال و نونهال به ویژه گونه های مرغوب و نادر و خوش خوراک، یکی از عوامل جلوگیری از زادآوری طبیعی در جنگل است و همچنین موجب کوبیده شدن خاک می شود که مانع زادآوری طبیعی است.
خزاعی گفت: گونه های خوش خوراک به ترتیب برای گاو و گوسفند و بز، برگ درختان مَمْرَز و اَفرا و راش است.
مسوول خروج دام و سامان دهی جنگل نشینان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران ـ نوشهر اضافه کرد: موانع اصلی اجرای دقیق و کامل طرح خروج دام، شامل کمبود عرصه منابع ملی برای واگذاری زمین به دامداران و نبود قانون مدون برای دامدارانی که حاضر به پذیرش اجرای طرح نیستند و کمبود اعتبار است.
وی در پاسخ به این پرسش که روش ها و حقوق مابه ازای پرداختی به جنگل نشینان برای خروج از جنگل در طول این مدت کدام بوده است، اظهار داشت: واگذاری زمین برای احداث دامداری صنعتی و پرداخت حقوق مابه ازا به صورت وجه نقد از جمله این روش ها بوده است.
خزاعی ادامه داد: همچنین واگذاری زمین بر مبنای قیمت روز معادل وجه نقد و اشتغال در طرح های جنگل داری از دیگر روش های به کار گرفته شده در اجرای این طرح است.
طرحی نو
..............
مسوول خروج دام و سامان دهی جنگل نشینان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران ـ نوشهر یادآور شد: آخرین پیشنهاد، بازنشستگی دامدار با کمک دولت است که هنوز تصویب نشده است.
وی تصریح کرد: اگر طرح خروج دام اجرا نمی شد به علت کمبود اشتغال، زمینه افزایش دام و دامدار در جنگل فراهم می شد و آینده جنگل به سمت قهقرا پیش می رفت و مسیر توالی جنگل طولانی می شد.
جنگل شناسان می گویند: دام از بذرها و نهال های نوجوان و شاخه های جوان درختان راش، مَمْرَز، بلوط، نَمْدار، اَفرا، وَن، لیلَکی، خُرْمَندی، و همچنین هَمیشَک به دلیل خوش خوراک بودن، تغذیه می کند.
این امر از طرفی موجب کاهش بذردهی درختان و در نتیجه اختلال جدی در زادآوری طبیعی جنگل می شود و از طرف دیگر قطع این سرشاخه ها و تاج بُری ها، موجب آثار نامطلوب در رشد کمی و کیفی درختان جنگل می گردد.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان چالوس درباره مهم ترین دلایل کند شدن اجرای طرح خروج دام به ایرنا گفت: هر طرح باید دارای زمان و اعتبار خاصی باشد و هدف مشخصی داشته باشد.
ˈ مهرداد خزایی پول ˈ افزود : اجرای این طرح در سال 1372 با طرح تحول دامداری آمیخته شد و از حدود سال 1377 شیوه های پرداخت حقوق مابه ازا را عوض کردند و وجه نقد و زمین و اشتغال را در نظر گرفتند.
وی تاکید کرد: اشتغال فرزندان دامداران در طرح های جنگل داری موفق نبود و روش اعطای پول نقد نیز به مرور با کاهش ارزش پول کمرنگ شد.
خزایی پول توضیح داد: برای مثال به دامدار بابت خروج هر واحد دامی 10 هزار تومان می دادند و به طور متوسط هر دامدار در حدود دو میلیون و 500 هزار تومان می گرفت.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان چالوس تصریح کرد: در آن زمان این مبلغ برای دامدار پول خوبی بود و می توانست شیوه زندگی خود را عوض کند و زمین بخرد و باغداری کند.
وی افزود: اما به مرور زمان که تورم بالا رفت و ارزش پول پایین آمد، سازمان جنگل ها نتوانست اعتبار مورد نیاز را تهیه کند و طرح خروج دام فرسایشی شد و در غرب مازندران در حدود 40 تا 50 درصد آن اجرا شده است.
خزایی پول درپاسخ به این سووال که آیا آمار پایه مربوط به سال 1364 می تواند مبنای مناسبی برای برنامه ریزی فعلی باشد، گفت: ممکن است یک دامدار به دلیل ضعیف شدن وضع اقتصادیش، تعداد دام خود را افزایش داده و یا به دلیل بهبود وضع اقتصادی، دام هایش کاهش یافته باشد.
وی ادامه داد: اما آنچه به عیان در جنگل می بینیم نشان می دهد که در اغلب موارد وقتی دام از عرصه ای جنگلی خارج شده، دیگر به آن بازنگشته است.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان چالوس اظهار داشت: خیلی از دامداران به دلیل مشکلات موجود نظیر به کار گیری چوپان مناسب و دور بودن راه، دامداری را ترک و شغلشان را عوض کردند.
به گفته وی، دامدارانی که باقی مانده اند به این امیدند که حق و حقوق خود را بگیرند و ناچارند که تعداد دام خود را در واحد سطح زیاد کنند تا بتوانند هزینه های خود را در بیاورند.
خزایی پول تاکید کرد: بنابراین نمی توان با قاطعیت و دقیق گفت تعداد دام نسبت به آمار سال 1364 کمتر شده است یا بیشتر ولی آنچه ما در عرصه می بینیم این است که در خیلی از جاهایی که دام خارج شده، جنگل آزاد شده و اگر دامی دیده شود بیشتر مربوط به دام های کَتُول روستاییان است.
ای کاش طرحی نبود
...........................
وی درباره نظر برخی از کارشناسان مبنی بر این که اگر طرح خروج دام اجرا نمی شد و دامداران به حال خود رها می شدند، به طور طبیعی سبک زندگیشان عوض می شد و معضل حضور دام در جنگل خود به خود حل می شد ، گفت : به نظر نمی رسد این دیدگاه درست باشد.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری چالوس یادآور شد: ما کشوری در حال توسعه هستیم و اگر مشکل اشتغال وجود داشته باشد دامدار مجبور می شود مشکلات و سود کم را تحمل کند و همان دامداری سنتی را ادامه دهد.
خزایی پول تصریح کرد: ولی اگر کشوری توسعه یافته باشیم، دامداری سنتی به دامداری صنعتی تبدیل می شود.
به گفته وی هم اکنون هر چه از مازندران به سمت غرب و گیلان می رویم اکثر زمین های ارتفاعات، بایر است و علوفه لازم برای دامداری صنعتی وجود ندارد، بنابراین کماکان دامداری سنتی ادامه می یابد مگر اینکه مشکل تامین علوفه حل شود.
خزای پول بیان کرد: در استان گلستان زمینه دامداری صنعتی فراهم و سطح زیر کشت گونه های علوفه ای و ذرت و گندم و جو زیاد است و دامداران خودشان علوفه کشت می کنند ولی در غرب مازندران و همچنین استان گیلان به ندرت چنین چیزی دیده می شود.
جنگل های هیرکانی که در استان های گیلان و مازندران و گلستان واقع است، با 9/1 میلیون هکتار وسعت، دارای 90 گونه درختی و 211 گونه درختچه ای و یک هزار و 558 گونه علفی و بوته ای است و تنها جنگل تولیدی کشور محسوب می شود. ک/4
7517/621/1654/506
انتهای پیام /*










این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 47]

bt

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب







-


اقتصادی

پربازدیدترینها
طراحی وب>


صفحه اول | تمام مطالب | RSS | ارتباط با ما
1390© تمامی حقوق این سایت متعلق به سایت واضح می باشد.
این سایت در ستاد ساماندهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت شده است و پیرو قوانین جمهوری اسلامی ایران می باشد. لطفا در صورت برخورد با مطالب و صفحات خلاف قوانین در سایت آن را به ما اطلاع دهید
پایگاه خبری واضح کاری از شرکت طراحی سایت اینتن