محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829398418
حکایت دو برادر در دربار شاه عباس صفوی
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: حکایت دو برادر در دربار شاه عباس صفویبه بهانه انتشار کتاب «سفرنامه براداران شرلی»
در بازنویسی تاریخ هر مملکتی «سفرنامهها» شاید یکی از مهمترین منابع باشند، به ویژه سفرنامههایی که توسط سیاحان خارجی به نگارش در آمدهاند، چه آنان با دیدی ناآشنا و غیربومی، تمامی جزییات مکانها، آدمها و وقایعی را که دیدهاند ذکر میکنند. (البته نباید نگاه غرض ورزانه گاه به گاه آنان را نیز از نظر دور داشت.) سفرنامهها، جدای از اهمیت تاریخیشان، از دید جامعهشناسانه و ادبیانه نیز مورد توجهاند، چرا که از خلال خوانش آنها میتوان به ویژگیهای رفتاری و اجتماعی مردم هر منطقه پی برد و وضعیت جامعه زمانه مورد نظر را واکاوی کرد. نحوه روایت سیاح و نوع دید او نسبت به آدمها، مکانها، ماجراها و چگونگی بازسازی فضا و زمان و تکنیک نویسنده در شرح آن، میتواند از نکات قابل توجه منتقدان ادبی باشد. سفرنامههایی که توسط سیاحان در زمان صفویه نوشته شده کم نیست؛ شاید معروفترین آنها سفرنامه پیترو دلاواله باشد. سفرنامه دیگر دون ژوان ایرانی نوشته اروج بیگ است، که یکی از کتب مهم در مطالعه اوضاع و احوال صفویه تا مرگ شاه عباس است، سفرنامه تاورنیه نیز معرف حضور علاقهمندان به تاریخ است. اما، یکی از مهمترین این سفرنامهها، سفرنامه برادران شرلی است که نخستین بار توسط آوانس شناسایی و برای استفاده ناصرالدین شاه ترجمه شد و در زمان احمد شاه به همت علی قلیخان سردار اسعد و به اهتمام احمد مشیر به چاپ رسید و بعدها، در سال 1357، با مقدمه دکتر محمد آئین توسط کتابخانه منوچهری منتشر شد و در سال 1362 به همت علی دهباشی به چاپ مجدد رسید. به تازگی چاپ جدید این سفرنامه از سوی انتشارات نگاه روانه کتابفروشیها شده است.
سفرنامه برادران شرلی مجموعهای از نوشتههای راویان و همراهان این دو برادران در سفرشان به ایران و دیگر ممالک دنیاست. در حقیقت، این سفرنامه به دست خود آنان نگاشته نشده و مجموعه نوشتههای ژرژ مانواریک، ویلیام پاری و فرد ناشناسی است، که توسط آوانس، مترجم زبردست و مطلع این اثر، به نحو هنرمندانهای در کنار هم قرار گرفته، تا روایت برادران شرلی و شاه عباس اول صفوی و اتفاقاتی که بر این دو برادر رفته را به نمایش بگذارد.1 از خوانش متن و نحوه روایت راویان نیز میتوان کاملاً به این نکته پی برد (به خصوص از یادداشتهای صص 86، 95، 109)2. و با خوانش قسمت آخر سفرنامه، که شرح حالی از رابرت شرلی است، مخاطب در مییابد که آوانس با استفاده از منابع متعدد تلاش کرده شرح مختصر و مفیدی از سرگذشت او به دست دهد. در حقیقت، آوانس، «از آنجا که لازمه پیشرفت هر مملکتی را آگاهی از گذشته تاریخی آن میداند تا عیوب و نقصها آشکار گردیده، اصلاحات روی دهد» به جستجوی متون تاریخی در کتابخانههای لندن پرداخته و از آن میان سفرنامهها و متون تاریخی، که به روایت دوره و ازمنهای از تاریخ ایران پرداخته بودهاند را انتخاب و ترجمه کرده است. او این سفرنامه را نیز در کتابخانه British museum یافته و به سبب اهمیت آن، با گردآوری یادداشتها و روایتهای متعدد درباب این سفر، به ترجمه و گردآوری آن دست زده است. برادران شرلی- سر آنتوان شرلی و سر رابرت شرلی- از نجبای انگلیسی بودند که در جمادیالاول سال 1007 هجری، در عهد شاه عباس اول، به همراه 36 نفر به ایران آمده و «داخل خدمت دولت ایران شده و بعدها از جانب پادشاه به سمت سفارت به دربارهای فرنگ فرستاده شده و عهد و اتحاد با آنها میبندند.»3 آنچنان که میدانیم در زمان صفویه جنگ و جدالهای میان ایرانیها و عثمانیها از جمله وقایعی بوده است که مورد سوءاستفاده بیگانگان واقع شده، «اروپائیان برای اینکه ایران را سپر بلای عثمانی سازند یا درستتر بگوییم از ایجاد نفاق بین مسلمین، خود بهترین بهرهبرداریها را بکنند و پایههای استعمار جدیدشان را بر نهند پس از یک دوره فترت تقریباً سی ساله مجدداً به ارسال سفرا و ایلچیان پی در پی به دربار ایران اقدام کردند.» 4 دکتر حائری نیز در کتاب خود 5 در این باره مینویسد:
«از کشورهای اروپایی که به منظور گسترش بازرگانی و همآوایی بر ضد عثمانیان با صفویان بنیاد دوستی افکند، و سپس پیوندش به گونههای دیگر خودنمایی کرد و پیگرفت امپراتوری بریتانیا بود. اگر چه نخستین کوششهای مقامهای انگلیسی، که از سال 969 / 1561 آغاز شد، چندان با کامیابی همراه نبود، ولی در روزگار شاه عباس یکم رشتههای دوستی و همپیمانی با انگلستان از سال 1007/ 1598 به وسیله برادران شرلی به شیوهای بنیادی در آمد. این دو برادر، که برای پدید آوردن پیوند دوستی میان انگلیس و ایران و آماده کردن شاه عباس برای جنگ به ایران آمده بودند، مورد پذیرایی بیسابقهای قرار گرفتند.» البته آنچه که از بازخوانی سفرنامه به دست میآید این است که سر آنتوان « به جهت اثبات دوستی خود به دوک فرارا 6، که به تازگی با پاپ در افتاده و نیازمند کمک است، از انگلستان به سمت ایتالیا عزیمت میکند اما در میانه راه در مییابد که دوک فرارا اظهار تبعیت کرده و محاربات به پایان رسیده است.»7 اما او همچنان به برنامه سفر خود پایبند است تا اینکه در حین اقامت خود در ونیز، سر آنتوان از تاجران و سیاحان، بسیار تعریف ایران و پادشاه آن و شرح مهربانی او را نسبت به خارجیان میشنود و تصمیم خود را عوض میکند و راغب میشود به سمت ایران حرکت کند. البته لرد کرزن نیز در کتاب ایران و مسئله ایران مینویسد: «آنتوان شرلی از دوستان نزدیک دوک اسکس، نایب السلطنه انگلیس، در سرزمین کاتولیک ایرلند بود. وی ذهن شرلی را از خطر دائم امپراطوری عثمانی نسبت به جهان مسیحیت تحریک کرد و او را در رفتن به ایران، که رقیب عمده آل عثمان بود، ترغیب نمود.» 7 برادران شرلی در سفر خود بعد از عبور ممالک عثمانی به ایران آمده، قزوین، اصفهان و چند شهر دیگر را دیده و به خدمت شاه عباس میرسند و مورد محبت او قرار میگیرند. در مدت اقامت در ایران، آنتوان شرلی مورد اعتماد شاه عباس قرار میگیرد. پادشاه تصمیم میگیرد او را با هدایای فراوان و گرانبها نزد ملکه انگلیس بفرستد و مراتب احترام خود را برساند اما شرلی به او پیشنهاد میدهد که شاه عباس او را به عنوان سفیر نزد جمع سلاطین عیسوی بفرستد و با آنان عهد موافقت و اتحاد ببندد و از این راه نظر آنان را در باب جنگ با عثمانیها جلب کند. شاه عباس موافقت میکند. در نتیجه، بعد از مدتی، آنتوان به سمت مسکو، اسپانیا، آلمان و ... حرکت کرده و برادرش، رابرت شرلی، که در آن هنگام 18 ساله بود و او را در سفر همراهی میکرد، در ایران میماند. (در قسمت آخر سفرنامه به سرگذشت او در ایران و نحوه مرگش اشاره شده است.)
نویسندگان سفرنامه، که از همراهان برادران شرلی در این سفر بودهاند، به ذکر تمام مسیرهایی که از آن عبور کردهاند و چگونگی عبورشان پرداختهاند و تنها به این اکتفا نکرده، از عادات و رفتار مردمان و ویژگیهای اجتماعی، رسم و رسومات هر منطقهای که از آن عبور کردهاند نیز سخن گفتهاند. یکی از ویژگیهای مهم این سفرنامه نیز در ذکر این جزییات است، چه از خلال خوانش این توصیفات میتوان مشخصات فرهنگی- اجتماعی، جغرافیایی آن دوران را تا حدودی دریافت. نشان دادن تقابل رفتاری ایرانیها و عثمانیها در دوره تاریخی که جدال سختی بین عثمانیها و ایرانیها در جریان بود جالب به نظر میرسد. نویسنده در ضمن عبور از ممالک عثمانی به شرح و توصیف مناطق و مردمان و رفتار و عاداتشان میپردازد و بعد از آن، بعد از رسیدن به ایران، رفتارها و عادات ایرانیان و وضعیت جغرافیایی، اجتماعی آنان را تشریح میکند؛ از سر و وضع مردان و زنان ایرانی گرفته تا بیان ویژگی مکانها و کوچهها و خانهها و اعتقادات مردم همچون روزه گرفتن و... و ذکر امور مجاز و غیرمجازی که شاه عباس حکم کرده است. در حقیقت، همه این نوشتهها از جمله اسناد مهم مکتوب مربوط به دوره شاه عباس صفوی هستند که جدای از اهمیت تاریخی- سیاسیشان از دید جامعهشناسانه نیز مهم به نظر میرسند. در مجموع، میتوان گفت در این سفرنامه با نکات جالب توجهی همچون: ویژگیهای رفتاری شاه عباس در برابر بیگانگان، وضعیت رفاهی- اجتماعی ایرانیان آن زمان و در عین حال وضعیت دیگر سرزمینها و... آشنا میشویم. گرچه، آنچنان که برخی اشاره کردهاند، بسیاری از بخشهای کتاب متناقض و نامعتبر است و باید بدانها پاسخ گفت 8، اما اگر در نظر بگیریم که این سفرنامه در حقیقت از مجموعه گفتههای راویان متعدد جمعآوری شده و در نهایت آوانس آنها را ترجمه و بعضاً تالیف کرده است در مییابیم که باید بسیار موشکافانهتر و دقیقتر نحوه روایت اتفاقات و قضاوت خود را بررسی کنیم.با این همه، سفرنامه برادران شرلی یکی از مهمترین منابع ما در مطالعه تاریخ دوره صفوی، به ویژه زمان حکومت شاه عباس اول است، و یادمان باشد برای آنکه بتوانیم با دیگر دول و کشورها ارتباط برقرار کنیم و آنها را بهتر بشناسیم نخست باید بدانیم که آنان چگونه به ما نگریستهاند و به چه چیزهایی توجه کردهاند.سفرنامههای سیاحان خارجی، در حقیقت، اسناد ارزشمندی هستند که میتوانیم با خواندن آنها، خودمان را از پشت عینک دیگران بازبینی کنیم.پینوشتها:1- برای اطلاعات بیشتر در این باره مراجعه شود به مفاله احمد شعبانی، «هنر آوانس در ترجمه سفرنامه برادران شرلی»، سفرنامه برادران شرلی، نگاه، 1387.2- مثلاً، شرح حالی که ژرژ مانواریک از سیاحت شرلی نوشته به اینجا ختم میشود: «اکنون برای اتمام شرح این سیاحت باید بپردازیم به مرقومات مصنفی که اسم او معلوم نیست»، ص96.3- همانجا، ص 15.4- همانجا، ص 233.5- نخستین رویاروییهای اندیشهگران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، امیرکبیر، ج پنجم، 1387، صص 142 – 143.6- سفرنامه برادران شرلی، به کوشش علی دهباشی، نگاه، 1387، ص 15.7- همانجا، ص 239- 240.8- ر. ک. به: مقاله دهباشی و احمد شعبانی در سفرنامه شرلی، نگاه، 1387. مطالب مرتبط:سفرنامهسفرنامه مسلمینپشت پا زد به مستی تا بیابد! نیما ، ققنوس بر کوه نور حشیش به روایت شمسداستان پرداز عجایبگستردگی زبان فارسی در گذشته های دور مشدی‌گلین خانم، شهرزادی دیگراظهار نظرهای عجیب نیما! سحر مازیارتهیه و تنظیم برای تبیان: زهره سمیعی - بخش ادبیات تبیان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 3240]
-
گوناگون
پربازدیدترینها